W duszę młodego Kordiana ideę winkelriedyzmu wlał Grzegorza, jego wierny sługa. Opowiedział mu bowiem o kampanii moskiewskiej Napoleona i w niezwykle poważny, melancholijny sposób, przedstawia historię Kazimierza - polskiego oficera buntownika. Polskie wojska trafiły do niewoli i planowano wcielić je do armii rosyjskiej, ale żołnierze nie chcieli tego, zaczęli się buntować. Prowadzono więc ich na Sybir. Był pośród nich pułkownik tatarskiej armii, który zabił starego legionistę. Kazimierz, dzielny Polak, postanowił sam stanąć przeciw wrogom. Rzucił się na pułkownika, razem z nim wpadł do rzeki, której lodowe kry ucięły pułkownikowi głowę. Wiedział, że za to zginie, ale nie mógł postąpić inaczej.

Kiedy po podróży po Europie Kordian trafia na Mont Blanc, jego poglądy nabrały realnych kształtów. Hasło “Polska Winkelriedem narodów” stało się jego mottem życiowym. Na chmurze wraca do Polski, chce swoją idee zaszczepić innym. Kiedy Mikołaj I zostaje królem Polski, Kordian próbuje przekonać zebranych w podziemiach do zamachu na cara. Jego pomysł jednak upada w głosowaniu, a Kordian postanawia samotnie wykonać zadanie. Zadanie jednak go przerasta – przeszkadzają mu Strach i Imaginacja - wytwory jego wyobraźni. Przegrywa wewnętrzną walkę i mdleje przed komnatą cara. Zostaje zamknięty w szpitalu dla obłąkanych. Tam spotyka tych, którzy także ponieśli klęskę samotnych idei.