PODSTAWY…

Pierwsza rzecz, o jakiej należy wiedzieć to budowa wypracowania. Każda taka forma literacka składa się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia. Każdy z tych trzech elementów jest bezwzględnie wymagany, co oznacza że zawsze musimy mieć co najmniej trzy akapity (choć w przypadku większości wypracowań to zdecydowanie za mało).

Wspomniane powyżej akapity również są niezbędne. Ich funkcją jest rozdzielanie partii tekstu które poruszają różne wątki, a to oznacza że nie wprowadzamy ich kiedy nam się to podoba, lecz gdy zaczynami pisać o innym wątku danego tematu, bądź kiedy chcemy oddzielić wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Przykładowo, charakterystykę postaci można podzielić na akapity, w których kolejno będziemy opisywać: wygląd zewnętrzny, charakter, usposobienie, zainteresowania osoby.

Przed przystąpieniem do pisania, dobrze jest ułożyć sobie w brudnopisie ogólny plan, którego będziemy się trzymać pisząc. Na pewno będzie o wiele łatwiej, szczególnie, jeśli zrobimy plan bardziej szczegółowy – wtedy nie zapomnimy o najważniejszym.

WSTĘP

Dla większości największym problemem jest rozpoczęcie wypracowania, czyli ułożenie wstępu. Jak sama nazwa wskazuje, ta partia tekstu wprowadza ogólnie czytelnika do tematu i powinna też go zainteresować (o to jednak w wypadku egzaminatora jest raczej ciężko;)).

Jak zrobić takie wprowadzenie? Trudno tutaj wskazać jeden wzór, w zasadzie wiele zależy od tematu. Przykładowo, często we wprowadzeniu można napisać definicje wyrazów użytych w temacie (nie chodzi tu oczywiście o sztywne definicje słownikowe, tylko o nasze rozumienie które jednak nie może oczywiście odbiegać zbyt daleko od słownikowego czy też potocznego), aby było wiadomo, jak rozumiemy dany temat (oby tylko definicje nie zmieniły ogólnego sensu!). Przykładowo, w temacie mamy „konflikt pokoleń”, więc dobrze by było napisać co w sumie przez to rozumiemy. Do tego warto dorzucić jakieś ogólne stwierdzenie, ogólną prawidłowość (wstęp powinien być dosyć ogólny), np. do wspomnianego konfliktu możemy napisać coś w stylu, że „konflikty pokoleń towarzyszą człowiekowi od zawsze, są jednak przyczyną rozwoju ludzkości. Są też często tematem różnych dzieł literackich”. I na koniec, aby nawiązać do rozwinięcia, możemy napisać „Zobaczmy, jak konflikt pokoleń widzi jakiś tam autor w jakimś tam tekście”. Chodzi oczywiście o tekst, na podstawie którego piszemy.

ROZWINIĘCIE

Teraz czas na rozwinięcie, czyli bez wątpienia najważniejszą część wypracowania. Tutaj musimy już pisać bardzo konkretnie, w oparciu o fragment na podstawie którego realizujemy temat. Należy sobie jednak wbić do głowy, że panuje tutaj bezwzględny zakaz pisania streszczeń (będzie to praca nie na temat), no chyba że w temacie mamy wyraźnie napisane „napisz streszczenie”.

Podany fragment literacki powinniśmy przeczytać dwa razy: raz ogólnie, a drugi raz zwracając uwagę przede wszystkim na wątki związane z tematem. Drugie czytanie bardzo może ułatwić podkreślenie w temacie tzw. słów kluczowych, czyli tych, które bezpośrednio mówią o tym jaki rodzaj wypracowania mamy napisać (porównanie, charakterystyka, analiza, interpretacja) i o czym mamy pisać (jeśli charakterystyka to kogo, jeśli porównanie to czego).

Tutaj trzeba się chwilkę zastanowić, aby na pewno dobrze zrozumieć temat. Przykładowo, jeśli jest napisane „Porównaj sposób przedstawienia obrazu matki w jakiś tam dziełach”. O czym będziemy pisać? Czy będziemy porównywać dwie matki, ich cechy? Nie (choć te informacje oczywiście też po drodze wyjdą, też powinniśmy o tym pisać ale mniej, w jednym czy dwóch akapitach). Tutaj musimy się skupić na „sposobie przedstawienia” (słowo kluczowe) a nie na charakterach matek. Czyli pisać będziemy o tym jak autor kreuje obraz matki – jakiego używa języka, jakich środków stylistycznych, jakie ma nastawienie, jakim jest narratorem. Słowa kluczowe pozwalają nam więc uniknąć wielu błędów, bardzo istotnych dla jakości pracy.

Pisząc rozwinięcie, możemy przyjąć różne techniki, w zależności od tego, jak nam wygodniej, i jaki rodzaj pracy piszemy. Przykładowo w porównaniu możemy w kolejnym akapitach porównywać tą samą cechę. Np. temat „Dokonaj analizy porównawczej matki A i matki B”. W jednym akapicie mówimy o złośliwości i wredności matki A i od razu przeciwstawiamy im w tym akapicie drugą matkę, mówiąc że np. jest podobna, bądź że jest zupełnie inna.

Można też np. najpierw w kilku akapitach zanalizować matkę A, a w następnych matkę B i potem w odrębnym akapicie wyłapać różnicie i podobieństwa.

Powinniśmy się starać o to, aby całe rozwinięcie pisać tym samym sposobem. Chodzi tutaj o to, żeby praca była jasna i czytelna, co będzie rzutowało na punkty za kompozycje, estetykę.

Bardzo ważne jest poparcie naszych rozważań cytatami z tekstu. Kiedy piszemy np. że autor używa takiego a takiego języka, to podajmy tego przykład z tekstu (autor używa przymiotników a negatywnym zabarwieniu, jak np. „brzydka”, „głupia”). Cytaty, czy nawet przytoczenie pojedynczych wyrazów jak w przykładzie, jest bardzo ważne!

Równie istotne jest prawidłowe nazywanie i interpretowanie środków stylistycznych, szczególnie przy interpretacji wiersza musi być ich jak najwięcej.

Kolejną rzeczą którą warto zrobić jest podanie, najlepiej w odrębnym akapicie, tzw. kontekstów - za to prawie zawsze przewidziane są dodatkowe punkty, zdarza się że nawet dużo punktów;). Konteksty to nic innego jak przykłady podobnych osób, zdarzeń czy innych zagadnień z tematu w innych dziełach literackich. Np. jak piszemy o matce A w dziele A (co jest tematem), to możemy napisać że “podobnie matkę przedstawia autor B w dziele B”, lub też: “zupełnie inaczej przedstawia autor B matkę w dziele B” i oczywiście króktko rozwinąć.

ZAKOŃCZENIE

Ostatni etap to zakończenie. Jest również ważny, gdyż stanowi zwieńczenie całej pracy, podsumowanie. Pamiętać należy, że nie powinniśmy już w zasadzie pisać tutaj niczego nowego (np. w charakterystyce o cechach, których wcześniej nie opisaliśmy), tylko zreasumować to, co już napisaliśmy. Trzeba zacząć pisać bardziej ogólnie niż w rozwinięciu, zakończyć jakąś ogólną myślą wynikającą z rozważań itp.