Przyczyny I wojny światowej

Pierwsza wojna światowa była całkowicie odmiennym konfliktem zbrojnym od wcześniej spotykanych w historii świata. Różniła się na przykład pod względem rozmiarów pola walki, gdyż walki toczyły się praktycznie w całej Europie, oraz w Azji i Afryce. Była o wiele okropniejsza niż wcześniejsze konflikty, gdyż udział w niej brało wiele narodów, zastosowano podczas niej nowe rodzaje broni i to wpłynęło na tak ogromną ilość ofiar. I wojna światowa była także konfliktem zbrojnym, który różnił się od swoich poprzedników także tym, że w niej po raz pierwszy działania wojenne rozgrywały się równocześnie w powietrzu, na wodzie i pod jej powierzchnią, oraz na lądzie.

Pierwsza wojna światowa była całkowicie odmiennym konfliktem zbrojnym od wcześniej spotykanych w historii świata. Różniła się na przykład pod względem rozmiarów pola walki, gdyż walki toczyły się praktycznie w całej Europie, oraz w Azji i Afryce. Była o wiele okropniejsza niż wcześniejsze konflikty, gdyż udział w niej brało wiele narodów, zastosowano podczas niej nowe rodzaje broni i to wpłynęło na tak ogromną ilość ofiar. I wojna światowa była także konfliktem zbrojnym, który różnił się od swoich poprzedników także tym, że w niej po raz pierwszy działania wojenne rozgrywały się równocześnie w powietrzu, na wodzie i pod jej powierzchnią, oraz na lądzie. Pierwsza wojna światowa miała wiele przyczyn. Miały one charakter polityczny, społeczny i wojskowy. Bezpośrednia przyczyna wynikała z kryzysu międzynarodowego wywołanego zamachem na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie. Jednak powody dla których konflikt ten przerodził się w wojnę europejską, a następnie światową, miały swą genezę w wydarzeniach i procesach historycznych sięgających lat 70. XIX wieku, a częściowo nawet wcześniejszych. System wiedeński opierał się na równowadze sił, czyli takim stanem stosunków międzynarodowych, w którym żadne państwo nie może zapanować nad innymi, ani narzucić im swoich praw. Europa nie doświadczyła większego konfliktu przez prawie wiek. Okres nazwany przez francuzów belle epoque cechuje postęp, rozwój i dobrobyt. Jednakże podczas tego względnego pokoju ujawniały się stare, odwieczne spory. W wyniku wojny francusko-pruskiej (1870-1871), Francja utraciła na rzecz Niemiec Alzację i Lotaryngię. Dążenie do odwetu i odzyskania tych terytoriów skutkowało powstaniem we Francji powszechnego nastroju zwanego rewanżyzmem. Kolejnym zarzewiem konfliktu były kolonie. Niemcy które do tej pory nie wykazywały większych ambicji w tej dziedzinie zaczęły rozglądać się za potencjalnymi posiadłościami zamorskimi. Doprowadziło to do konfliktu z Francuzami w Maroko – ostatecznie anektowanym przez Francje. Dwa mocarstwa nie mogąc liczyć na swoich sprzymierzeńców nie ryzykowały otwartej wojny. Rozpoczęto mediacje w wyniku których Maroko zostało włączone do państwa francuskiego, natomiast Niemcy otrzymały wschodnie tereny Kamerunu. Doszło też do konfliktu II Rzeszy z Wielką Brytania w RPA. Najistotniejszym elementem przedwojennego wyścigu zbrojeń była rywalizacja pomiędzy marynarkami wojennymi Wielkiej Brytanii i Niemiec. Wielka Brytania utrzymywała najsilniejszą na świecie flotę, co wynikało z potrzeb zapewnienia bezpiecznej łączności morskiej z jej imperium kolonialnym. Z kolei Niemcy intensywnie starały się dorównać potędze morskiej Wielkiej Brytanii, tak ze względów prestiżowych jak i w nadziei użycia floty jako argumentu siły w tworzeniu imperium kolonialnego. Na arenie międzynarodowej zaczęło się pojawiać młode państwo – Włochy. Realizując założenia doktryny renovatio Imperi Romani rościli sobie prawa do Algierii, Libii i Tunezji, obszarów będących pod panowaniem francuskim. Ponadto żądali przyłączenia do swojego państwa Korsyki, Sabaudii i Nicei. Konflikt ten zakończył się przyznaniem Libii (Cyrajenki) Włochom, Francuzi zaś otrzymali Tunezję. Spornym terytorium między Włochami a Austro-Węgrami było wybrzeże adriatyckie. Opanowawszy ten obszar, Włosi chcieli stworzyć wewnętrzny basen morski. Doszło również do konfliktu między Wielka Brytania a Francja. Spór miał miejsce w Egipcie i Sudanie. Oba państwa wałczyły o poszerzenie strefy wpływów. Ostatecznie konflikt przemienili się w porozumienie nazywane ententa cordiale – serdeczne porozumienie. Francuzi poparli panowanie Brytyjczyków w Egipcie i Sudanie w zamian za uznanie swoich wpływów w Maroko. Ponadto doszło do podpisania sojuszu militarnego skierowanego przeciwko Niemcom. Konflikt na Bałkanach. W 1875r wybuchły powstania narodowowyzwoleńcze na terenie Bośni i Hercegowiny, Serbii i Bułgarii. Powstania poprała Rosja wypowiadając wojnę Turcji. Ostatecznie konflikt zakończył Kongres Berliński w 1878r.Kolejną eskalacją konfliktu na Bałkanach była wojna Grecji, Turcji i Serbii przeciwko Bułgarii. Konflikt rozwiązano podczas konferencji pokojowej w Londynie.Skutkiem wojen bałkańskich było silne uświadomienie narodowe ludów zamieszkujących tamte rejony, co zaowocowało powstaniem organizacji nacjonalistycznych m. in. „Czarna Ręka”.
Następny konflikt miał miejsce w Azji. Mocarstwa Europejskie pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych ustanowiły politykę otwartych drzwi w Chinach. Zakładała równość wszystkich krajów w stosunkach handlowych ze stroną trzecią – Chinami. Japończycy kierowani hasłem „Azja dla Japończyków” rozpoczęli wojnę z Rosją, atakując Port Arthur. Rozstrzygająca momentem konfliktu była bitwa w cieśninie Cuszima w której flota rosyjska odniosła klęskę. Wojna japońsko-rosyjska ujawniła słabość Imperium Rosyjskiego doprowadzając tam do zamieszek, w rezultacie do rewolucji w 1905r. Pierwszym znaczącym sojuszem było tajne porozumienie zawarte między Niemcami, Austro-Węgrami i Włochami, zwane trójprzymierzem. Włosi ostatecznie wycofali się z sojuszu z powodu rywalizacji z Austro-Węgrami o wybrzeże Adriatyckie. Ówczesny kanclerz II Rzeszy Otto von Bismarck obsesyjnie obawiał się kontaktów rosyjsko-francuskich , dlatego zabiegał o przyłączenie Rosji do sojuszu. Plany zniweczył konflikt bałkański między Austro-Węgrami a Rosją. Rozwiązaniem tego problemu miała być doktryna wojny błyskawicznej. Do trójporozumienia przystąpiła również Bułgaria i Turcja. Drugim sojuszem formującym się w Europie było trójporozumienie. Pakt ten opierał się na porozumieniu brytyjsko-francuskim ententa cordiale zawartym w 1904 i sojuszu Paryż – Sankt Petersburg podpisanym w 1894r. Uzupełnieniem paktu był układ zawarty między Brytyjczykami a Rosjanami dotyczący podziału Afganistanu na strefy wpływów. Sojusz w głównej mierze wymierzony w państwo Niemieckie dążył do tłumienia aspiracji II Rzeszy. Trzon ententy stanowiły 3 państwa. Rosja, Francja i Wielka Brytania. Do sojuszu przystąpiła Serbia i Rumunia, jako potencjalni sojusznicy Imperium Rosyjskiego. Dwa państwa utworzone pod naciskiem Wielkiej Brytanii: Grecja i Belgia również zawarły pakt militarny. Ponadto dzięki porozumieniu z 1902r szeregi ententy zasiliła Japonia. Kolejną ważna przyczyna przyszłego konfliktu była polityka Niemiec. Zakładała podporządkowanie sobie Europy Środkowo-Wschodniej poprzez stworzenie tam łańcucha państewek marionetkowych. Zapewniłoby to atrakcyjny rynek zbytu dla towarów wyprodukowanych przez przemysł II Rzeszy. Państewka dostarczałyby też taniej siły roboczej która zapewniłaby wzrost ekonomiczny państwa. Ponadto miałyby tworzyć zaporę buforową przeciwko szerzącym się ruchom komunistycznym w carskiej Rosji. Następnym powodem konfliktów i napięć dyplomatycznych był zróżnicowany rozwój gospodarczy poszczególnych regionów Europy. Rozwój transportu przyczynił się do zmniejszenia kosztów logistycznych. Pozwoliło to na handel nawet w najodleglejszych rejonach świata. W tym czasie ujawnił się problem dysproporcji przemysłowej Europy. Kraje, które już wcześniej uznawano za rozwinięte gospodarczo, coraz szybciej zostawiały w tyle pozostałe państwa. Ustanowił się podział na bogatszy północny-zachód na czele z Wielka Brytania, Niemcami i Francją a biedniejszym wschodem. Bezpośrednią przyczyną Wielkiej Wojny były stosunki na Bałkanach. Już w tamtych czasach uważano ten region za punkt zapalny Europy. Przez powstanie nowych organizacji państwowych powstały tez kolejne spory terytorialne, etniczno-narodowościowe i polityczne. Sytuację na półwyspie bałkańskim potocznie określano mianem kotła bałkańskiego. Zróżnicowanie religijno-etniczne stanowiły główny problem tamtejszego regionu Europy. W czerwcu 1914r w Sarajewie odbyły się manewry wojska austro-węgierskiego. Austriacy chcieli zaprezentować swoją potęgę militarna Serbii i w konsekwencji wywrzeć na nią wpływ. Manewry miał nadzorować następca tronu, Franciszek Ferdynand. 28 czerwca 1914r członek serbskiej organizacji nacjonalistycznej „Czarna Ręka”, Gavrilo Princip wykonał zamach na Franciszku Ferdynandzie. W rezultacie Austro–Węgry uzyskały casus beli. Po miesiącu oczekiwania wystosowały ultimatum wobec Serbii które mocno ograniczyłoby ich suwerenność. Serbowie mając poparcie Rosji odrzucili ultimatum czego skutkiem było wypowiedzenie wojny przez Austriaków. W ramach wypełniania zobowiązań sojuszniczych do końca 1918r prawie cały świat był zaangażowany w konflikt zbrojny.