D. Alighieri Boska komedia (streszczenie)

PIEKŁO Pieśń 1 Wprowadzenie do poematu. Podróż zaczyna się w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek 1300. Dante miał wówczas 35 lat, średnia długość życia 70 – stąd połowa żywota. Poeta znajduje się w ciemnym lesie (alegoria świata pogrążonego w grzechu), szuka wyjścia, w końcu znajduje się u stóp góry oświetlonej promieniami słońca, spotyka Panterę, Lwa i Wilczycę (nabrzmiała od płodu żądz wszelkich, szczególnie agresywna). Gdy wydaje się, że nie ma dla Dantego ratunku, zjawia się Wergiliusz. Dante zwraca się do niego słowami podziwu, nazywa go Mistrzem i przyznaje, że tylko dzięki niemu styl jego nabrał piętna sztuki. Prosi go też o pomoc. Wergiliusz zaś prawi, że dopóki nie zjawi się Chart i nie przepędzi Wilczycy to droga prowadząca do góry będzie zamknięta. Wyjściem z lasu jest długa droga poprzez Piekło, Czyściec i Raj. Wergili zostaje przewodnikiem Dantego przez Piekło i Czyściec, u progów Raju zaś oczekiwać ma na poetę niebiańska istota.

Pieśń 2 Blisko wieczora, Dante boi się podróży, Wergiliusz uspokaja go tłumacząc, że zjawił się w lesie na prośbę Beatrycze, która z Nieba zeszła do Przedpiekla (Limbo) – miejsca stałego pobytu autora Eneidy i powiedziała o problemach D. Dantemu szczególnie przychylna jest Matka Boska, która za pośrednictwem Łucji powiadomiła Beatrycze o kłopotach Dantego – trzy kobiety czuwają nad Dantem, więc ten nie ma się czego obawiać.

Pieśń 3 Dante i Wergiliusz stoją przed wrotami piekieł, na których widnieje groźny napis, m.in.: Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją. Dante się boi, Wergili dodaje otuchy. Wkraczają do piekieł. Przed sobą mają rzekę Acheront, słyszą chór boleści - widzą równinę pełną dusz pasywnych (Ignavi) i aniołów neutralnych, kąsani przez mszyce i osy, krew i łzy tworzą bagno, Idą oni za isegna proporczykiem – kto za życia się nie określił, po śmierci iść musi za bliżej nieokreślonym transparentem. Charon przeprawia dusze potępionych przez Acheront. Dante mdleje oślepiony błyskawicą jako pada człowiek senny

Budowa Piekła Piekło powstało, gdy Lucyfer, największy z aniołów (jego imię oznacza “niosący światło”, od łac. lux - światło), po zdradzie Boga został strącony z nieba. Zrobił przy tym ogromną dziurę w ziemi i tak powstało Piekło. Piekło składa się z dziewięciu kręgów, zwężających się w głąb ziemi. Pierwszy z nich to tzw. Przedpiekle (Limbo), następne cztery zajmują ludzie popełniający grzechy wynikające ze słabej woli: Krąg II - zmysłowi, Krąg III - żarłocy i opilcy, Krąg IV - skąpcy i rozrzutnicy, Krąg V - gniewliwi. Każdy z kręgów strzeżony jest przez jakąś mitologiczną postać: I - Charona, II - Minosa, III - Cerbera, IV - Plutona, V - Flegiasza. Druga część Piekła (tzw. Dolne Piekło) oddzielona jest od pierwszej murem. Za murem znajdują się bardziej zatwardziali grzesznicy:  Krąg VI - heretycy  Krąg VII - gwałtownicy (wobec bliźnich, wobec siebie samych, wobec Boga i natury)  Krąg VIII, tzw. Złe Doły, podzielony na 10 części:

1. uwodziciele
2. pochlebcy
3. świętokupcy
4. wróżbici
5. oszuści
6. obłudnicy
7. złoczyńcy
8. fałszywi doradcy
9. szerzyciele waśni
10. fałszerze. W kręgu IX znajdują się ci, którzy zgrzeszyli zdradą - sam Lucyfer, zdrajca Boga, a w jego trzech paszczach trzej najwięksi zdrajcy ludzkości - Judasz, zdrajca Jezusa oraz Brutus i Kasjusz - zdrajcy Cezara.

Pieśń 4 Budzi się w Limbo – Przedpiekle, miejscu gdzie przebywają dusze szlachetne, które żyły przed przyjściem Chrystusa. Wielcy poeci i myśliciele starożytni mieszkają w szlachetnym zamku (nobile centello, symbol filozofii, która zapewnia sławę, 7 murów - cnoty moralne: sprawiedliwość, roztropność, siłą, umiarkowanie, inteligencja, wiedza mądrość), nie cierpią fizycznie, a psychicznie – są smutni, bo nigdy nie ujrzą oblicza Boga. Jest tu: Wergiliusz, Horacy, Homer, Lukan, Owidiusz, Awicenna, Hipokrates, Seneka, Demokryt, Tales… i sporo innych. ; )

Pieśń 5 Drugi krąg piekieł. Dante i Wergili spotykają Minosa, piekielnego sędziego, który wyznacza duszom karę i miejsce w piekle (ile razy owinie się jego ogon, tyle kręgów w dół ma zejść dusza na cierpienia). Minos próbuje zatrzymać śmiertelnego Dantego, daremnie. W drugim kręgu cierpią, smagane wichrem, dusze ludzi grzeszących zmysłowością, którzy za życia nie mieli wystarczająco dużo silnej woli, by się jej oprzeć: m.in. Kleopatra, Helena, Parys, Achil,Tristan. Francesca da Rimini opowiada poetom historię miłości do Paola Maltesta: ze względów politycznych musiała poślubić szpetnego Gianciotta Malatestę, ale kochała jego szwagra, gdy mąż zastał ich na czułej scenie, zabił żonę i brata. Pieśń o miłości tragicznej. Pieśń 6 Krąg trzeci. Spotkanie z Cerberem (stróż i symbol łakomstwa), ukazane kary dla tych, co grzeszyli obżarstwem, obok rozpusty także zaliczana do kategorii pożądliwości cielesnych. Potępieńcy dręczeni huraganem i ulewą. Florentczyk Ciacco przedstawia wizję proroczą dotyczącą sytuacji Florencji. Występują rozważania teologiczne dotyczące losu potępionych po dniu sądu ostatecznego Pieśń 7 Krąg czwarty: dla skąpców (po lewej stronie) i rozrzutników (po prawej) – ludzi, którzy zrobili zły użytek z darów fortuny. Są ustawicznie w ruchu, toczą ciężary, w pewnym momencie skąpcy i rozrzutnicy spotykają się, walczą ze sobą i wracają do ciężarów, potem znów się spotykają – i tak w kółko. Jest kara zarówno psychiczna, jak i fizyczna. Strażnikiem kręgu jest Pluton, uosobienie gniewu, który również (naturalnie daremnie) przeciwstawia się podróży Dantego. Opisani są skąpcy i rozrzutnicy, przedstawiona Fortuna. Wergili i Dante przechodzą do kręgu piątego: dla gwałtowników. Dusze pogrążone są w bagnistym Styksie.

Pieśń 8 Krąg piąty: gwałtownicy, grzesznicy o słabej woli. Dante i Wergili stoją u stóp wysokiej wieży, przewoźnikiem przez Styks (rzeka krwawa i brudna jak namiętności grzeszników) jest Flegiasz. Sygnał świetlny na wieży oznacza przyjście dusz potępionych. Flegiasz denerwuje się, ale i tak musi ich przeprawić. Spośród gwałtowników wyróżniony jest Filippo Argenti. Poeci znajdują się u wrót miasta – grodu Disa (czyli Lucyfera)- okolonego murami, pilnowanego przez tysiące złośliwych demonów. Nie chcą przepuścić poetów, zatrzaskują bramę.

Pieśń 9 Kontynuacja. Demony nadal nie chcą przepuścić poetów, zjawiają się trzy furie (Megera, Alekto, Tyzyfona) zwiastujące ukazanie się Meduzy. Wergili zakrywa oczy Dantego. Nagle słychać odgłosy burzy i pojawia się wysłannik niebios, Wergili odsłania Dantemu oczy, Wysłannik Nieba otwiera za pomocą różdżki wrota grodu Disa (na rozkaz Boga) i ratuje poetów. Wkraczają do szóstego kręgu – miejsca pobytu heretyków. Wygląda jak cmentarz z płonącymi grobami, w poszczególnych nagrobkach leżą przedstawiciele różnych sekt.

Pieśń 10 Poeci idą wśród płonących grobów. Dante rozmawia z leżącymi w grobach florentczykami: Farinatą degli Uberti1, który przepowiada mu wygnanie z Florencji, i Cavalcantem Cavalcantiegoim, ojcem przyjaciela Dantego. Dante się smuci, Wergili go pociesza.

Pieśń 11 Poeci są jeszcze w kręgu szóstym, patrzą na grób papieża Anastezgo. Wergiliusz objaśnia Dantemu budowę dolnego Piekła (dolne piekło składa się z trzech kręgów): Krąg siódmy to miejsce pobytu gwałtowników różnego rodzaju, składa się z 3 rejonów (gironi) dla 3 rodzajów gwałtowników: przeciwko bliźnim, przeciwko samym sobie (samobójcy), przeciwko Bogu. Krąg drugi dolnego piekła (tj. ósmy w ogóle) – dla oszustów, fałszerzy, podstępnych. Krąg trzeci (dziewiąty), położony na dole a sięgający do środka ziemi – dla zdrajców i tych, co nadużyli zaufania innych. Grzechy wynikające ze złego użytku rozumu są gorzej karane niż nadużycia z rejonu nadużyć życia fizycznego. Wergili tłumaczy też, dlaczego lichwa jest tak wielkim grzechem (lichwiarze grzeszą przeciwko naturze, bo lekceważą pracę i robią niewłaściwy użytek ze źle zdobytych bogactw).

Pieśń 12 Siódmy krąg. Poranek Wielkiej Soboty. Stróżem jest Minotaur. Potępieńcy zanurzeni są w rzece Flegetont wypełnionej gorącą krwią. Duchy, które próbują się wynurzyć, są przeszywane strzałami puszczanymi przez centaurów (tutaj ustęp o Chironie, opiekunie Achila). Przewodnictwo ma centaur Nessus.

Pieśń 13 Siódmy krąg, rejon drugi (dla samobójców i rozrzutników zadających gwałt własnym dobrom). Poeci znajdują się w ciemnym, mrocznym lesie. Drzewa mają sine liście, owoce są zatrute, jest to także siedlisko harpii. Wergili poleca Dantemu urwać gałązkę, gdy ten to czyni, pień śliwy zaczyna jęczeć. W roślinach zamknięte są dusze grzeszników, korony i liście są zjadane przez harpie. Krzaki gadają. Spotykają Pietra della Vigna, kanclerza i najbliższego powiernika cesarza Fryderyka II, który, oskarżony o zdradę, oślepiony popełnił samobójstwo. Rozrzutników ścigają dzikie psy.

Pieśń 14 Krąg siódmy, rejon trzeci (gwałtownicy przeciwko Bogu, czyli bluźniercy). Leżą na plecach na gorącym piasku, nękani ogniem spadającym z góry, porównanie do pustyni libijskiej. Dygresja o Aleksandrze Wielkim. Wergili opowiada o rzekach piekielnych – źródłem są łzy starca kreteńskiego (posągu), z nich postają Acheront, Styks, Flegeton, Kocyt, Lete.

Pieśń 15 Dalej trzeci rejon. Spotkanie z sodomitami biegającymi ustawicznie pod ognistym deszczem. Dane spotyka mistrza i przyjaciela Brunetta Latiniego, rozmawiają, duch krytykuje zło panoszące się we Florencji, przepowiada poecie Dantemu, przedstawia kolegów z piekła: Prisciana, Francesca d’Accorso i Andrea de’Mozzi.

Pieśń 16 Znów sodomici. Dante spotyka florentczyków, m.in. Jacopo Rusticucci (po rozejściu się z żoną miał znienawidzić kobiety i wpadł w grzech). Dante odpowiada na pytania duchów tym samym charakteryzując sytuację we Florencji. Poeci docierają do wodospadu wód Flegetonu, Wergili każe Dantemu, by ten rzucił pas (znaczenie symboliczne), na ten gest z przepaści wynurza się potwór Gerion uosabiający chytrość i oszustwo (zazwyczaj trwa w kręgu ósmym, ale został przywołany).

Pieśń 17 Nadal trzeci rejon siódmego kręgu. Lichwiarze. Opisany jest potwór Gerion – stworzenie o ludzkim obliczu, ale z ciałem węża i jadowitym ogonem, mitologiczny był królem Wysp Balearskich., Dante dosiada go z obrzydzeniem, ma go przetransportować do ósmego kręgu. Wcześniej jednak Wergili wskazuje Dantemu na lichwiarzy, siedzą na ziemi i bronią się rękoma przed ognistym deszczem, na szyjach mają torby z herbami rodowymi, Dante rozpoznaje wielu florenckich lichwiarzy. Pieśń kończy się opisem lotu na grzbiecie Geriona, Dante porównuje go do lotów Faetona i Ikara.

Pieśń 18 Ośmy krąg: Malebolge. Dzieli się na 10 czeluści nad którymi rozwieszone są mosty, po których wędrują poeci. Pierwsza: dla stręczycieli i uwodzicieli, biegną długim szeregiem w przeciwnych kierunkach, pilnowani i bici przez diabłów batem. Stręczyciele i uwodziciele w pewnym punkcie spotykają się – jedni warci drugich. ;) Wśród stręczycieli spotykają Venedicia Caccianemico, a wśród uwodzicieli Jazona. W drugiej czeluści znajdują się pochlebcy zanurzeni w cuchnącym kale.

Pieśń 19 Czeluść trzecia ósmego kręgu: dla grzeszących symonią, tkwią w dziurach wywierconych w skale w taki sposób, że na zewnątrz widać tylko nogi z płomieniami ognia na podeszwach, głową zaś są skierowani w dół, w stronę przepaści. Pozostają w tej pozycji tak długo, dopóki kolejny duch nie zepchnie ich w głąb ziemi. Jest tam m.in. papież Mikołaj III. Pieśń ta to akt oskarżenia przeciwko zepsuciu Kościoła.

Pieśń 20 Kolejna czeluść: miejsce potępienia wróżbitów i przepowiadających przyszłość. Snują się ponuro, mają wykręconą w tył głowę i muszą chodzić tyłem. Dante im trochę współczuje, nie aprobuje tego Wergili. Jest tam m.in.: Amfiaraos, Tyrezjasz, Arontas, Manto, Kalchas…

Pieśń 21 Czeluść piąta osmego kręgu: pobyt różnego rodzaju oszustów. Pogrążeni są w jeziorze wrzącej smoły, pilnowani przez diabłów. Dante wspomina arsenał w Wenecji. Skrzydlate diabły wrzucają do jeziora starostę z Lukki (grodu św. Zyty). Przywódca diabłów daje poetom eskortę, która ma ich prowadzić przez czeluść.

Pieśń 22 Kontynuacja wycieczki przez piątą czeluść. Zwiedzanie urozmaicone wyczynami diabłów: wulgarnych i okrutnych. Poeci obserwują oszustów, a między nimi Ciampolo di Navarra, który opowiada swoje losy, a także brata Gomitę i Michela Manche. Diabły mają urocze imiona, np.: Kudłacz, Ostry Pazur, Smoczy Pysk, Łasy, Psia Morda. : ) Dość rubaszny humor.

Pieśń 23 Poeci, korzystając z bójki diabłów, zsuwają się do niższej czeluści, szóstej (dla obłudników). Obłudnicy, uginają się pod ciężarem kapy z ołowiu (symbol hipokryzji: pozłacane tylko z wierzchu) Wyróżnieni są obłudnicy Frati godenti – bracia używający życia oraz Kajfasz i Annasz.

Pieśń 24 Siódma czeluść ósmego kręgu: złodzieje. Za karę muszą przechodzić straszne metamorfozy, kąsani przez węże zaczynają płonąć, zamieniają się w proch, wracają do swej postaci – i znów przemieniają. Spotkanie z Vanni Fucci, osławionym okrutnikem, przepowiada Dantemu walki bratobójcze we Florencji. Pieśń 25 Opowieść Dantego o Vanni Fuccim: złorzeczył Bogu i został ukarany przez mitycznego Kakusa. Dalej przedstawione są metamorfozy złodziei florenckich (w węże i z powrotem w ludzi).

Pieśń 26 Ósma czeluść ósmego kręgu: pobyt doradców zdradzieckich. Ich dusze zamknięte są w płomieniach. Cierpi tu Ulisses (wraz Diomedesem). Ulisses opowiada o sobie.

Pieśń 27 Kontynuacja. Z poetami spotyka się książę Guido di Montefeltro spowity w płomień. Opisane są jego dzieje. Spotkanie to umożliwia Dantemu możność scharakteryzowania stosunków jeszcze jednej prowincji włoskiej: Romanii.

Pieśń 28 Dziewiąta czeluść ósmego kręgu: schizmatycy i siewcy niezgody. Ich ciała są straszliwie okaleczone, a rany wciąż się odnawiają. Prawo odwetu – kara dotyka te części ciała, które za życia były sprawcami zła. Jest tu Mahomet, jego zięć Ali, Pietro da Medicina, Mosca Lamberti, Bertranda de Born - ten chodzi po piekle ze swą głową w rękach. Wypadają im płuca, między nogami plączą się jelita, mają porozcinane głowy… opisy bardzo sympatyczne. Dusze przedstawiają się i marudzą.

Pieśń 29 Początkowo dalej wędrują wśród schizmatyków i siewców niezgody. Dante spotyka swego kuzyna – niejaki Geri del Bello wrogo odnosi się do Dantego, bowiem nie został jeszcze pomszczony przez ich ród. Dalej poeci wkraczają do dziesiątej (ostatniej) czeluści, gdzie przebywają fałszerze pieniędzy i metali. Są dręczeni trądem i różnymi wrzodami, wokół unosi się odór. Są tu alchemicy: D’Arezzo i Capocchio da Siena.

Pieśń 30 Teraz mamy fałszerzy własnej osoby (tych, którzy podawali się za inną osobę), m.in. Gianniego Schicchi (sfałszował testament) i Myrrę ( kazirodczo kochając ojca, podstępnie weszła do jego łoża podając się za inną kobietę). Sprawiają wrażenie oszalałych, porównanie do Hekabe. Obok fałszerzy osobowości są fałszerze monet (Mistrz Adam) oraz fałszerze słowa (Sinon – Grek który namówił Trojan do wprowadzenia konia trojańskiego w obręb murów miasta, Putyfara – oskarżyła fałszywie Józefa). Adam i Sinon biją się.

Pieśń 31 Poeci znajdują się między ósmym a dziewiątym kręgiem i zatrzymują się nad studnią, w której znajdują się zdrajcy, strzeżonej przez gigantów. Rozlega się ogłuszający dzwięk rogu Nemroda. Gigant Anteusz na prośbę Wergilego przenosi ich do dziewiątego, ostatniego kręgu.

Pieśń 32 Dziewiąty krąg piekieł, zwany Cocito (Kocyt), przeznaczony dla zdrajców. Podzielony jest na 4 rejony:

• Kaina (ci, co zdradzili własną rodzinę i istoty bliskie)
• Atenora (zdrajcy polityczni)
• Tolommea vel. Ptolomea (ci, którzy nadużyli zaufania innych)
• Giudecca Tu widzimy dwa pierwsze rejony. Zdrajcy zanurzeni są w lodzie aż do policzków.

Pieśń 33 Książę Ugolino opowiada straszną historię śmierci głodowej własnej i swych synów. Dante przeciwko Pizie, „zakale kraju”. następnie poeci przechodzą do trzeciego koła kręgu, Ptolomea: miejsce pobytu tych, którzy nadużyli zaufania innych. Leżą na wznak pokryci lodem, jedynie twarz mają odsłoniętą. Tu znajdują się Alberigo dei Manfredi, Branca d’Oria, a także dusze ludzi żywych, którzy cho-dząc po świecie mają dusze w piekle. Pieśń 34 Ostatni rejon Kocytu: Giudecca. Jest to dno piekła, miejsce wiecznego potępienia zdrajców dobroczyńców. Króluje tu Lucyfer pogrążony całkowicie w lodzie. Jest przedstawiony jako potwór o trzech paszczach, w których znajdują się trzej najwięksi zdrajcy, Jezusa i Cezara: Judasz, Brutus, Kasjusz. Nadchodzi noc z wielkiej soboty na niedzielę. Poeci znaleźli się w centrum ziemi. Przez tunel kierują się ku wyjściu na drugą półkulę do Czyśca.

CZYŚCIEC - Pieśń 1

Uradowany Dante ogląda niebo i gwiazdy. Prosi święte muzy o natchnienie (szczególnie Kalliope). Poeci znajdują się u stóp góry wynurzającej się z wody, znajdują się w przedsionku czyśca. Stróżem tej części jest Katon. Dostojny, ma długą brodę, jaśniejący. Dziwi się i pyta poetów o ich tożsamość i podróż. Wergili przedstawia Katonowi Dantego i wyjaśnia mu cel i przycznę ich wędrówki. Mówi też o sobie i zaznacza, że przebywa w kręgu wraz z Marcją – żoną Katona. Katon stwierdza jednak, że uczucia miłości ziemskiej są dla niego tylko wspomnieniem i nie wpływają na sprawowanie funkcji strażnika Czyśca. Katon poleca im dalszą podróż, każe Wergiliemu zmyć Dantemu lice po pyle piekielnym (nie godzi się, by takiego go widzieli święci), a Alighieremu ubezpieczać się paskiem z sitowa. Wergiliusz każe Dantemu pilnować jego kroku i obaj rozpoczynają kolejną wędrówkę. Idą przez las, Wergili myje poecie twarz, dalej wychodzą na samotne wybrzeże, Dante zostaje przewiązany trzciną, która – zerwana, natychmiast się odradza.

RAJ - Pieśń 1

Dante w niebie przeżywa ekstazę. Zwraca się do Apollina z prośbą o natchnienie, o pomoc w wymowie i doborze słów (ze względu na wzniosły charakter tematu). Dante spogląda na Beatrzycze patrzącą w słońce (ma oczy sokole), podziwia ją, powtarza jej gest. Poetę ogarnia jasność, wpatruje się w twarz ukochanej i wpada w ekstatyczne stany, Beatrycze upomina go i każe patrzeć wyraźniej, bez widm mglistych. Rozmawiają czule, Beatrice podczas wznoszenia się do Raju wyjaśnia mu strukturę wszechświata (wzajemny ład ). Dante kontempluje piękno Beatrice słuchając jej słów.