Martynologia-męczeństwo.

W III części “Dziadów” A. Mickiewicza pojawiają się opisy Polaków przeżywających męki w imieniu kraju. Młodzi patrioci gotowi są oddać swoje życie za ukochaną ojczyznę. Akcja III cz. Dziadów rozpoczyna się w więzienu, gdzie polscy ludzie pozbawieni wolności opowiadają o zdarzeniach w kraju. Z ich rozmów wynika obraz bestialskich prześladowań i represji jakie spadają na Polaków ze strony carskich urzędników i policjanów. Szczególnie wymowne stają się historie Jana Sobolewskiego o wywózce Janczewkiego który nawet czując ogromne cierpienie i ból zachował się dumnie krzycząc “Jeszcze Polska nie zginęła!” . Sobolewski opowiada też o więźniu tak pobitym w czasie śledztwa, iż do kibitki musieli go nieść - o Wasilewskim.

Przez utwór przewija się wątek młodego Rollinsona - przetrzymywanego w więzieniu Senatora. Po wielu przesłuchaniach młodzieniec zostaje brutalnie wypchnięty z okna.

Historia Cichowskiego - człowiek porwanego i torturowanego przez Rosjan w czasie długotrwałego śledztwa. Pomimo iż został on wypuszczony na wolność nigdy nie powrócił do normalnego życia. Widmo wieloletnich przesłuchań, poniżań nie daje mu spokoju, zmienia się nie do poznania.

Całe te prześladowania i tortury Polaków mają zwrócić uwagę na Mickiewiczowską koncepcję mesjanizmu Polski jako narodu wybranego przez Chrystusa. Utwór Dziady opisuje mękę narodu polskiego. Miał on na celu wzbudzenie nadzieji w rodakach że tak jak Chrystus, Polska odrodzi się i będzie triumfować.