Czechosłowacja rozpadła się na dwa odrębne państwa – Republikę Czeską oraz Słowację, 31 grudnia 1992 roku po długich debatach i dyskusjach przy do końca nie zdecydowanej opinii publicznej. Nadal obywatele Czech i Słowacji oraz zagraniczni obserwatorzy nie są pewni słuszności decyzji, która doprowadziła do rozpadu. Nie ma konkretnego, najważniejszego czynnika, który do tego doprowadził, złożyło się na to wiele powodów, które postaram się w tej pracy pokrótce przedstawić. Analizując wszystkie czynniki prowadzące do rozpadu można je podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. Czynniki wewnętrzne wydają się tu być istotniejsze, gdyż zalicza się do nich odmienności społeczne, polityczne, historyczne i kulturowe różniące Czechów i Słowaków. Dr hab. Radosława Zendrowskiego przedstawił w swoim opracowaniu następujący podział : ` Czynniki wewnętrzne:

1. Przyczyny historyczne o Wymiar polityczny o Wymiar społeczno – ekonomiczny o Wymiar religijno – kulturowy
2. Przyczyny współczesne o Świadomość społeczno – polityczna Czechów i Słowaków o Strukturalne uwarunkowania o Interesy elit politycznych Natomiast wśród czynników zewnętrznych można wyróżnić: o Demontaż „komunistycznej zamrażarki” o Historyczna prawidłowość o Perspektywa integracji europejskiej o Stosunek społeczności międzynarodowej Analizę poszczególnych czynników rozpocznijmy od czynników zewnętrznych. W 1989 w wyniku tzw. aksamitnej rewolucji Czechosłowacja przestała być państwem zależnym od Związku Radzieckiego, zaczęła sama decydować o swym losie, wcześniej bowiem, wszystkie ważniejsze decyzje dotyczące państwa Czechosłowackiego podejmowaną w Moskwie. Był to czynnik, który skupiał i utrzymywał Czechy i Słowację, ZSRR bowiem nie chciało podziału na dwa odrębne państwa. Po aksamitnej rewolucji, uzależnienie od Moskwy znikło. Kolejnym czynnikiem zewnętrznym, który niewątpliwie mógł się przyczynić do upadku Czechosłowacji, była obserwowalna od przełomu XIX i XX wieku tendencja do podziału państw niehomogenicznych etnicznie. W czasie gdy, Czechosłowacja dyskutowała nad podziałem, mieliśmy do czynienia z rozpadem Związku Radzieckiego na małe republiki oraz rozpadem Jugosławii. Integracja europejska w postaci Unii Europejskiej także miała swój wpływ na podział Czechosłowacji według badaczy. Głoszą oni iż Czesi uważali, że szybciej odnajdą się w zachodniej Europie bez „uboższych Słowaków”, natomiast Słoweńcy pokładali nadzieję w integracji jako sposób na pokazanie się całej Europie i Światu jako niezależny naród i państwo. Zainteresowanie opinii publicznej także po części miało swój wpływ na to się działo w Czechosłowacji, zaczęto interesować się tym państwem po aksamitnej rewolucji. Czynniki wewnętrzne są według mnie ważniejsze, zacznijmy od historii w wymiarze politycznym. Czesi od X wieku posiadają własne terytorium, początkowo władają tam oni sami, później co prawda rządzi dynastia Habsburgów, lecz nadal jest to państwo czeskie. Słowacy natomiast nie mieli własnego państwa, a żyli oni w państwie węgierskim. Dopiero po I Wojnie Światowej, te dwa narody się połączyły w jedno państwo, można powiedzieć, że wtedy dopiero nawiązała się więź, Czesi jednak uważali się za lepszych, przez to, że mieli państwowość już wcześniej. W sferze ekonomicznej przez całe średniowiecze aż do lat 90. XIX wieku Czesi byli zdecydowanie górą. Tereny Słowacji były słabiej zurbanizowanie, miały gorszą strukturę geograficzną, mniejszy wpływ zachodu. Dysproporcje były widoczne także w poziomie wykształcenia obydwu narodów czy poziomu życia. Różnice występują także w wymiarze kulturowym i religijnym. Słowacy byli i są nadal bardzo religijni, przeważa oczywiście katolicyzm, natomiast Czesi o ile w średniowieczu byli katoliccy to wraz z nastaniem reformacji oraz pojawieniem się Jana Husa, zaczęli odchodzić od katolicyzmu. W XIX wieku Czesi ogólnie zaczęli odchodzić od wierzeń, stając się coraz bardziej zlaicyzowanym narodem. W końcu dochodzimy do wewnętrznych czynników współczesnych. Wielu badaczy uważa, że główną przyczyną rozpadu Czechosłowacji były nadmierne interesy elit politycznych, jednak świadomość obywateli także ma tu swój udział. Co prawda sondaże przeprowadzane w pierwszych latach po aksamitnej rewolucji ukazują, że ludzie nie chcieli rozłamu ( w 1990r. – 5% Czechów i 10% Słowaków opowiadało się za rozdzieleniem ). Organizowano także różnego rodzaju happeningi oraz akcje mające na celu nakłonić społeczeństwo i władze do pozostania przy obecnym stanie rzeczy. Badacze tłumaczą ten stan, obawą przed radykalnymi zmianami. Jednak główny powód leży w świadomości obywateli ówczesnej Czechosłowacji. Czesi mówiąc o wspólnym państwie mieli na myśli tak naprawdę państwo unitarne, z jednym rządem w Pradze, Słowacy natomiast optowali za konfederacją dwóch państw, i to dość luźnie związaną. Po kilkunastu latach socjologowie i politologowie skłonni są twierdzić, że jedną z głównych przyczyn upadku państwa było nieistnienie społeczeństwa czechosłowackiego. Zamiast niego mieliśmy do czynienia z dwoma równoległymi społeczeństwami, z własną, coraz bardziej odrębną kulturą polityczną. W Czechosłowacji żyły tak naprawdę dwa odrębne narody – Czesi i Słowacy. Podobny język i koegzystencja od roku 1918 dawały do zrozumienia, że tak powinno trwać dalej, lecz prędzej czy później to do rozłamu by doszło, zbyt wiele różnic i odmienności, brak poczucia w społeczeństwie ducha narodu czechosłowackiego, występowały za to - poczucie bycia Czechem oraz poczucie bycia Słowakiem. Odmienny był także stosunek Czechów i Słowaków do przejścia na gospodarkę wolnorynkową. Słowacy uważali, że została ona im narzucona przez Czechów, podobnie jak kiedyś komunizm – takie opinie krążyły w Słowenii. Strukturalne uwarunkowania rozpadu państwa to przede wszystkim wytworzenie się dwóch frontów walki z komunizmem oraz potem dwóch różniących się kultur politycznych. W 1989 roku Czesi tworzyli własne organizacje antykomunistyczne, a Słowacy swoje, także już istniejące nie do końca ze sobą współdziałały. Warto zaznaczyć, że czeski ruch antykomunistyczny był mocniejszy. Nie stworzono już po wydarzeniach z 1989 roku wspólnej czechosłowackiej organizacji. Wybory, które odbyły się w 1992 roku także ukazują różnice między narodami oraz zbliżanie się do rozpadu. W Czechach wygrała partia opowiadająca się za gospodarką wolnorynkową, której hasłem wyborczym było „albo państwo unitarne albo podział państwa”. Na Słowacji wygrała partia która domagała się upodmiotowienia państwa Słowacja, sprzeciwiała się ona wolnemu rynkowi. Partie te tak różniące się programowo i ideowo, nie mogąc dojść do porozumienia, postanowiły podzielić kraj. Ostatnią omówioną w tej pracy, a zarazem jedną z ważniejszych przyczyn rozpadu Czechosłowacji jest interes elit politycznych rządzących i działających w ówczesnych Czechach oraz Słowacji. Głównymi postaciami owych elit, które miały największy na decyzje są zwycięzcy wyborów z roku 1992 – Vaclav Klaus w Czechach oraz Vladimir Meclar na Słowenii. Oczywiście działali także politycy, którzy do końca walczyli o pozostawienie wspólnego państwa (np. Vaclav Havel), lecz ostatecznie przegrali oni walkę. Po wyborach z 1992 roku przestąpioną do dyskusji na temat przyszłości państwa. Okazały się one bardzo trudne, ze względu na ciężkie warunki stawiane zarówno przez Czechów i Słowaków. Nie można było osiągnąć kompromisu w zwłaszcza w decyzji o ustrój państwa. Czesi byli za federacją dość silnie scentralizowano, Słowacy natomiast chcieli konfederacji. Czesi uważali, że reforma państwa powinna dokonać się „odgórnie” – poprzez przyjęcie odpowiednich ustaw w parlamencie federalnym, natomiast Słowacy za optymalne rozwiązanie uznawali reformę „oddolną”, której wyrazem miało stać się zawiązanie umów międzynarodowych między parlamentami krajowymi. Ważną i symboliczną kwestią stała się tak zwana wojna o myślnik, która dotyczyła przyszłej nazwy państwa. Czesi proponowali nazwę, która już istniała przed wojną, czyli „Československá republika” oraz godłem z składającym się z herbów Czech, Słowacji oraz Moraw. Słowacy chcieli innej nazwy, a mianowicie „Federácia Česko-Slovensko”, oraz godła składającego się tylko z herbu Czech i Słowacji. W 1990 roku w końcu przyjęto kompromisową nazwę oraz godło. Nowa nazwa to „Česká a Slovenská Federativní/Federatívna Republika”, godło natomiast składało się z czterech części, na dwóch z nich był herb Czech, a na pozostałych dwóch herb Słowacji. Najważniejsze rokowania nadeszły po wyborach z roku 1992. Czesi z V. Klausem na czele, uważali, że pozostanie w połączeniu z Słowacją obniży szybkość rozwoju Czech oraz reform gospodarczych, na co nie chciał się zgodzić. Pod koniec roku 1992 był już tak zniecierpliwiony negocjacjami i powiedział, że „jeżeli Słowacy chcą to niech sobie idą” – zdanie to po części oddawało nastrój panujący ówcześnie w Czechach. V. Meclar początkową był za konfederacją czyli za pozostawieniem połączenia państw, lecz później, w trakcie rokowań stawiał Czechom nie możliwe do spełnienia warunki, chciał np. konstytucji państwowej, nadrzędnej w stosunku do federalnej. Nie chciał także dopuścić do ponownego wybory V. Havla na urząd prezydenta, uważał go bowiem za człowieka integrującego dwa państwa. Innym powodem jakim kierował się także Meclar w swoich decyzjach było po prostu zapewnienie sobie oraz swej partii posad państwowych. W przypadku rozłamu doszłoby do konieczności utworzenia i uzupełnienia dużej ilości stanowisk. Klaus i Meclar oraz ich partie kierowali się także jeszcze jedną wspólną cechą, a mianowicie ambicją. Tacy politycy chcieli być na czele własnego i przede wszystkim suwerennego państwa. Tak oto 31 grudnia 1992 Czechy i Słowacja wzięły ze sobą rozwód. W opinii publicznej, przede wszystkim zagranicznej dużo mówi się, że powodem rozpadu Czechosłowacji był słowacki nacjonalizm oraz czeski technokratyzm, mam nadzieję, że poprzez tę pracę nie będziemy tego postrzegać w tak uproszczony sposób. Warto dodać, że 10 lat po rozwodzie problem o słuszność decyzji wciąż nie jest rozwiązany. 1/3 obywateli Czech i Słowacji uważa decyzję za słuszną, 1/3 za niesłuszną, a pozostała 1/3 nie ma zdania. Trzeba jednak przyznać, że zarówno Czesi i Słowacy nauczyli się żyć w oddzielnych państwach przy zachowaniu szacunku, tolerancji oraz przyjaźni do drugiej strony.