Tytuł powieści Gustawa Herlinga - Grudzińskiego Inny świat, jest zapożyczeniem z motta, które pochodzi z utworu Fiodora Dostojewskiego Zapiski z domu umarłych: Tu otwierał się inny, odrębny świat do niczego niepodobny; tu panowały inne odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy. Powieść Dostojewskiego, była jedną z tych, które otrzymał narrator Innego świata na pożegnanie od siostry Tamary. Podczas pobytu w obozie w Jercewie koło Archangielska, książka rosyjskiego pisarza była lekturą, którą czytywał w dni wolne od pracy, i która zapewne pomagała mu przetrwać ciężkie chwile.

Warto zastanowić się nad znaczeniem tytułu powieści. Inny świat, oznacza bowiem coś zupełnie odrębnego, coś do czego nie przywykliśmy na co dzień. A zatem świat, różniący się od naszej rzeczywistości,

w której panują określone prawa moralne i zasady postępowania względem drugiego człowieka. Andrzej Werner, w swojej książce Zwyczajna apokalipsa. Tadeusz Borowski i jego wizja świata obozów, sformułował pojęcie rzeczywistości koncentracyjnej, oznaczającej dla więźnia miniaturę państwa, rządzącego się swoimi prawami i zasadami, zgodnymi z założeniami totalitaryzmu. Historyk literatury Stanisław Bryndza - Stabro, nawiązując do książki Wernera, pisze, że: więzień zaczynał postrzegać także pozaobozową rzeczywistość wyłącznie w ten sposób. Stawał się w konsekwencji paradoksalnym niewolnikiem przemocy, a nie tylko jej ofiarą fizyczną. Sam, z własnej woli zaczynał rozumować wszczepionymi mu kategoriami terroru. Słowa te potwierdza wypowiedź jednego z więźniów: Od obozu nie można uciec, przyjaciele - mówił bohater nieudanej wycieczki Fin Rusto Karinen. - Nie dla nas wolność. My przykuci do obozu na całe życie, chociaż nie nosimy łańcuchów. Możemy próbować, błądzić, ale w końcu wracamy. Taki los. Przeklęty los.

Bohaterowie Innego świata żyją w przerażających warunkach. Są upokarzani, a ich obozowe życie wypełnia niewolnicza praca, brutalne przesłuchania oraz walka o przetrwanie, którą muszą toczyć zarówno z oprawcami, jak też między sobą. Postępują zatem w taki sposób, który w pozaobozowej rzeczywistości byłby niedopuszczalny. Wartości, w które do tej pory wierzyli przewartościowały się. Muszą zatem postępować zgodnie z prawami, wyznaczonymi przez łagier, aby przetrwać.

Pomimo upodlenia, człowiek próbuje bronić swej godności. Szacunek do własnego człowieczeństwa jest jednak niezwykle kosztowny. Bardzo wiele cierpień fizycznych i moralnych, muszą znosić bohaterowie tacy jak Kostylew, Fiodorowna czy też ukraińska dziewczyna (której miłość do swego krzywdziciela została opisana w rozdziale Nocne łowy) aby zachować człowieczeństwo, którego, jak pisze Grudziński, nie można zabić w człowieku.

Inny świat jest zatem opowieścią o ludziach, którzy zmuszeni zostali do życia w odmiennej rzeczywistości. Przepełniona była ona przemocą, gwałtem, brutalnością i chamstwem. Jednakże w tym zniewoleniu, człowiek szuka dla siebie ostoi, która pomoże mu przetrwać. Dla narratora były to książki, a w szczególności jedna - Zapiski z domu umarłych. Dla Fiodorowej, było to urodzenie dziecka, a dla Kostylewa - ucieczka od pracy dla systemu, którego szczerze nienawidził.

Sądzę, że poszukiwanie przez bohaterów powieści swojego “innego świata” w brutalnym i obcym “innym świecie”, pomogło im zachować godność.