Średniowiecze jako epoka jest datowana umownie w Europie od roku 476, który oznacza upadek cesarstwa zachodniorzymskiego a kończy się w zależności od kryteriów jakie przyjmują badacze na 1453-upadku Konstantynopola, 1450-odkryciu druku przez Guttenberga, czy 1492 czyli odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Rozwój gospodarki w średniowieczu trwał bardzo długo. Opierała się ona na produkcji rolnej oraz hodowli, nie była ona zbyt prężna. Okres od IV do XIII wieku był uważany za okres pośredni między fascynacją starożytnością a odrodzeniem. Społeczeństwo wczesnośredniowieczne stało się feudalne .Ukształtowanie się tej organizacji nastąpiło między VIII a IX wiekiem w państwie Franków. Początkowo rozwijał się nie terenie zachodniej części Europy, jednak później dotarł także do nowopowstałych państw. W gospodarce feudalnej ziemia była podzielona pomiędzy chłopa i jego pana. Pan miał za zadanie chronić chłopa, natomiast chłop miał obowiązek mu płacić za to rentę-powinność stanowa. Występowały trzy formy renty: -naturalna -pańszczyzna(odrobkowa)-chłop wraz ze swoimi narzędziami musiał wykonać cała pracę na pańskim polu -czynsz (opłata pieniężna) Chłopi nie byli traktowani jak niewolnicy, ale byli traktowani jako narzędzie mówiące. Kiedy byli przypisani do danej ziemi nie mogli się przemieszczać. Występowały trzy rodzaje poddaństwa chłopów: -zależność osobista(istota poddaństwa) -sądowa(pan posiadał władzę sądowniczą nad swym chłopem-nazywało się to sądownictwem patrymorialnym) -gruntowa(zadaniem chłopa było płacić rentę) W rolnictwie powstały dwie i trójpolówki, dzięki którym można było lepiej wykorzystać ziemi rolne. Trójpolówka polegała na dzieleniu ziemi na trzy pola(niwy): a)zboże b)ozime c) ugór Dwupolówka: a)zboże b)ugór Przemiany, które dokonały się w zakresie techniki rolniczej odegrały bardzo ważną rolę. Stały się na kilka stuleci szeroko stosowaną zdobyczą. Upowszechnienie zdobyczy technicznych było możliwe dzięki coraz częstszemu korzystaniu z energii wodnej jako siły napędowej. Od XII-XIII rósł popyt, a cechy krępowały rozwój gospodarczy. Obok nich powstawali partacze, którzy byli w odróżnieniu od cechów niezrzeszeni, pracujący niezależnie od miast. Pracowali oni na terenach gdzie administracja czyli na przedmieściach , gdzie znajdowały się prywatne ziemie szlacheckie. W XVII wieki powstały również manufaktury(łac. manus - ręka, manufactura – rękodzieło) –były to zakłady produkcyjne, w którym produkcja masowa złożonego produktu końcowego odbywała się ręcznie i oparta była na podziale pracy: poszczególne etapy produkcji wykonywane były przez pracowników wyspecjalizowanych w ich wykonywaniu. Manufaktury dzieli się na rozproszone i scentralizowane. Ten pierwszy sposób organizacji produkcji nazywa się produkcją nakładczą. Pierwsze manufaktury w Europie powstały już w XIII w. we Flandrii i we Włoszech. Były to początkowo manufaktury włókiennicze, wyrosłe wokół miast będących ośrodkami wczesnego kapitalizmu – Brugii, Gandawy, Sieny, Florencji. Wraz z rozwojem gospodarczym kontynentu europejskiego zakres produkcji manufakturowej poszerzał się i objął metalurgię, przemysł zbrojeniowy, drukarski, przemysł drzewno-papierniczy, szklarski oraz artykuły codziennego użytku, w tym luksusowe, a manufaktury poprzez południowe Niemcy (XIV w.), Francję i Anglię dotarły a pod koniec XVI w. do Polski. Pod wpływem takiego stanu rzeczy osady zaczęły się przekształcać w ośrodki życia handlowego. Najczęściej miejscem ich powstawania było skrzyżowanie się szlaków handlowych lądowych i wodnych(Wenecja) oraz na terenach bogatych w potrzebne surowce. We wczesnym i pełnym średniowieczu nastąpił okres rozwoju różnych dziedzin działalności człowieka. Natomiast u schyłku średniowiecza w Europie Zachodniej w 1315-1317 wybuch klęski głodu zdecydowanie nie przyczynił się do rozwoju, a jedynie spowodował zahamowanie wzrostu gospodarczego. Sytuacji nie polepszyła również epidemia dżumy w 1348 roku, która stała się powodem śmierci wielu milionów ludzi całego kontynentu.

Plan

1.Pojęcie i ramy czasowe. 2. Początki rozwoju gospodarki w średniowieczu. 3. Gospodarka feudalna i jej elementy. 4. Rodzaje stosowanych opłat w średniowieczu. 5. Chłopi jako odrębna grupa społeczna. 6. Trójpolówka jako nowy sposób uprawy ziemi. 7. Przemiany w zakresie techniki rolniczej. 8. Powstanie zakładów produkcyjnych oraz różnych rodzaj produkcji w tym produkcji nakładczej. 9. Rozwój manufaktur. 10. Szlaki handlowe. 11. Wczesne i pełne średniowiecze jako główny związek pomiędzy rozwojem różnych dziedzin z zakresu działalności człowieka. 12. Przyczyny śmierci w średniowieczu.