Rozpoznanie wstępne:

· data powstania utworu rok 1924 · okoliczności powstania powieści: przywołanie kontekstu historycznego (np. komunizm w Rosji, zaostrzające się konflikty wewnętrzne); odwołanie do kontekstu historyczno-literackiego (np. Żeromski – twórca znany z lektur epoki modernizmu opowiadania i Ludzie bezdomni; XX-lecie – po euforii odzyskania niepodległości literatura coraz częściej w kreacji bohatera i świata przedstawionego wyraża niepokój i zagubienie) · Żeromski twórca trzech tradycji literackich: romantycznej – pozytywistycznej modernistycznej · Przedwiośnie powieść wychowawcza – odpowiedź (typowa dla prozy Żeromskiego) na społeczne problemy · próba wyjaśnienia pojęcia autorytet, jego znaczenie i funkcja w danym momencie historyczno-literackim

Prezentacja sytuacji narracyjnej:

· praktycznie brak narratora w zamieszczonym fragmencie · w powieści narrator 3 osobowy zamienia się w zależności od przypisywanej mu funkcji w poszczególnych częściach (np. gawęda, narracja personalna, narrator wszechwiedzący, mowa pozornie zależna) · w części III (z której pochodzi zamieszczony fragment) wypowiedzi narratora ustępują miejsca wypowiedziom samych postaci · funkcją takiej zmiany narracji jest oddanie głosu bohaterom – maksymalna obiektywizacja ich racji – (względna) otwartość przesłania sporów · przywołanie zakończenia powieści – otwarty charakter zakończenia · powieść pytań · wykorzystana technika może być bliska znanej formie narracji z prozy Dostojewskiego (powieść polifoniczna – wielogłosowa) · Kto mówi i do kogo mówi w załączonym fragmencie: rozmowa Gajowca z Cezarym · Umiejscowienie fragmentu w kontekście całej powieści: część III Wiatr od wschodu (wyraźny kontekst sporów z ideologią komunistyczną – Lulek i pożegnanie z romansami odgrywającymi tak ważną rolę w części zatytułowanej Nawłoć) · Sens pojęcia autorytet w takim ujęciu narracyjnym trzeba wyczytać z wypowiedzi postaci bez odwołania do nadrzędnego autorytetu narratora · Pomocne w tym mogą być elementy emocjonalne w wypowiedziach bohaterów np. metaforyczny język Gajowca

Charakterystyka rozmówców w zamieszczonym fragmencie:

· Gajowiec: starszy, odpowiada na pytania, ukształtowany, ma swoich mistrzów (swoje autorytety), odkrywa swoją przeszłość z prowincji („w mej głuchej prowincji uczyłem się ideału”), odwołuje się do ważnych wydarzeń z historii (np. rocznika uchwalenia Konstytucji Trzeciego Maja), umie mówić językiem dosadnym („dostać po pysku”), umie mówić w taki sposób, że młody Baryka słucha go i rozumie (anegdota, „wulgaryzmy”), kryptocytaty (ukryte cytaty) z tradycji romantycznej (np. „zjadacze chleba” Testament mój Słowackiego), dystansuje się wobec „nowoczesności” · Cezary: młodszy, zadaje pytania („ni z tego, ni z owego”), kształtujący się dopiero (kształcący się – po powrocie do Warszawy z Nawłoci Baryka zapisał się znów na medycynę), nie ma żadnego mistrza, umie przyznać się do własnej niewiedzy, nieufny, sceptyczny i ironiczny („Słowem wszystko, zawsze i niezmienne – Polska, Polski, Polsce, Polskę…”), zna łacinę

Opis postaci z obrazów:

· To przede wszystkim: postaci świeckie, przyrodnicy, socjolodzy, felietoniści, popularyzatorzy wiedzy, zmuszają do myślenia, odkrywają wymiar społeczny, doceniają rolę tradycji, np. powstania 63 roku (powstania styczniowego), ważny jest dla nich kontekst patriotyczny, znają znaczenie książki (Bohusz – bibliofil – miłośnik książek, bibliotek), znają rolę kultury i pamięci, odrzucają jednostronne (wyznawcze) czytania przeszłości Polski („pomimo wszelkich tego narodu wad i win”)

Autorytet wedle Gajowca:

· człowiek czasów minionych, · żyje w tłumie · przechodzi niezauważony · przechodzi często nieznany przez sobie współczesnych · porównywany do greckich niewolników – szczególny rodzaj „deprecjacji” · pozostawia po sobie ślad „nasyca sobą pokolenie” · świadomość, że bez wiedzy, bez kontaktu ze współczesną myślą (zachodnią) człowiek „dziczeje” · metaforyka: „uczy ideału” – „przemyca duszę do Polski”, „marzy na jawie o społeczeństwie” · umie łączyć przeszłość (to, co starodawne) z teraźniejszością · ideał stowarzyszania się · przetworzenie przez Gajowca ideałów Abramoskiego w wolnym państwie

Autorytet wedle Baryki:

· krytycyzm i ironia wobec poglądów innych bohaterów · wykazywanie w poglądach rozmówców niejasności i sprzeczności · poszukiwanie własnych mistrzów poprzez konfrontacje w zamieszczonym fragmencie z tradycją „warszawiaków” Gajowca · w części III spór również z poglądami komunisty Lulka

Przywołanie kontekstów:

· rola tradycji romantycznej w twórczości Żeromskiego · rola tradycji socjalistycznej (PPS) · przywołanie innych utworów Żeromskiego

Wnioski:

Przedwiośnie to powieść bardziej pytań niż odpowiedzi – główny bohater młody chłopak, który szuka i nie znajduje jednoznacznych odpowiedzi – zastosowana w powieści (szczególnie w cz. III) technika narracyjna dodatkowo podkreśla ten otwarty charakter braku jednoznacznych autorytetów – pewnych podpowiedzi dostarcza tradycja, z której wywodzi się sam Żeromski (patriotyczna lewica), jak również jednoznacznie antysowieckie rozdziały otwierające powieść, które dodatkowo sugerują odrzucenie autorytetu rewolucji komunistycznej – w warstwie ideowej książka pozostaje dziełem otwarty, gdzie autorytet to wzór, który trzeba wypracować mając w pamięci, że historia jest zawsze w konflikcie z niszczącą człowieka naturą