Modele wychowania były w literaturze często poruszanym motywem. W podanych fragmentach ‘ Pana Tadeusza ‘ Adama Mickiewicza i ‘ Ferdydurke ‘ Witolda Gombrowicza zasady wychowawcze zostały przedstawione na zasadzie kontrastu, wyraźnie widoczne sa różnice w wychowaniu Tadeusza w rodzinie szlacheckiej, a Zuty w nowoczesnej, liberalnej rodzinie. Fragment ‘ Pana Tadeusza ‘ księgi I pt. ‘ Gospodarstwo ‘ przedstawia ucztę w domu Horeszków rodziny szlacheckiej. Zaproszonych zostało wielu gości, zarówno rodzina jak i przyjaciele domu. Już na samym początku widoczne są ustalone zasady domu. Obecna hierarchizacja stanu społecznego, miejsca przy stole były zajmowane zasłużenie, co do wieku i sprawowanego urzędu, szczególny szacunek wymagany był dla starców i kobiet, obowiązkiem była modlitwa przed posiłkiem. Po Tadeuszu, który wrócił z nauk widać zapomnienie obowiązujących zachowań i brak zainteresowania. Sposoby zachowanie i wymagane relacje między ludźmi nie robiły już na nim wrażenia. Szczególnie źle było odebrane lekceważenie kobiet i nie usługiwanie im. Życie w tej rodzinie odbywało się według ustalonych zasad i obyczajów, gdy ktoś uległ zapomnieniu, pilnujący ładu Podkomorzy szybko o tym przypominał. Kieruje on uwagi do młodzieńców zaniedbujących swoje obowiązki wobec dam. Krytykowana jest nowoczesność, odejście od tradycji, nonszalancja i uleganie modzie przez młodzież. Drugi fragment ‘ Ferdydurke’ przedstawia scenę z domu Młodziaków. Rodzina nowoczesna, bardzo liberalna, małżeństwo i nastoletnia córka Zuta. Dom swobodny, nieposiadający tradycji i dawniej cenionych zasad. Ważną rolę w ich życiu odgrywała aktywność fizyczna, cenione jest również wyzwolenie, co uznają za powód do szczycenia się. Córkę wychowują w sposób skrajnie nieodpowiedzialny, namawiają do łamania wszelkich zasad. Gdy dowiadują się o chłopcu, który odprowadził córkę do domu są wniebowzięci, naciskają na nią. Chcę sponsorować życie córki i jej chłopaka, aby mogli żyć w sposób, jaki tylko sobie wymarzą, dają im wolną rękę. Kolejnym przykładem na wyzwolony model wychowania jest namawianie nastoletniej córki na nieślubne dziecko. Zuta ma na wszystko dozwolone, nie posiada wyznaczonych norm, niema autorytetów, brak nauczonych tradycji, rodzice krzywdzą nie tylko ją ale i samych siebie. Zuta staje się oschła, oddala się od nich i nie szanuje rodziców. Podsumowują modele wychowanie w fragmentach zostały przedstawione na zasadzie kontrastu. W ‘ Panu Tadeuszu ‘ wychowanie konserwatywne, tradycje, zachowania, normy przekazywane od urodzenia z pokolenia na pokolenie, jakiekolwiek nieodpowiednie zachowanie zostaje natychmiastowo sprostowane. Natomiast w ‘ Ferdydurke ‘ wychowanie wyzwolone bez wyznaczania norm i granic dziecku, co w skutkach nie zawsze jest dobre.