POZYTYWIZM

I. Charakterystyka epoki

1. Pozytywizm w Europie – lata 40-90 XIX w. Pozytywizm w Polsce – 1864r. – lata 90 (1890r.)

2. Pozytywizm – od poglądów Augusta Comta, twórcy filozofii pozytywnej 9 pozytywny znaczy realny, dobry). August Comt był francuskim filozofem. Z jego postawy wynika również negacja metafizyki, a oparcie się na władzy rozumu.

3. Prądy literackie pozytywizmu:

   • realizm – nazwa prądu i metody twórczej, mimesis – naśladowanie rzeczywistości, cechą charakterystyczną antyku. Obecnie jednak realizm pojmowany jest jako prezentowanie typowych zjawisk, postaci i sytuacji (typowość, czyli reprezentatywny dla danej klasy, grupy, procesu historycznego). Celem pisarza jest stworzenie świata obiektywnie do istniejącego stanu (powieść to zwierciadło przechadzające się po gościńcu). * zindywidualizowanie postaci, pogłębienie psychologiczne * eliminacja komentarza autorskiego – po to, by świat był obiektywnie przedstawiony * krytycyzm wobec rzeczywistości, przeświadczenie o możliwości jej poznania i przeobrażenia

• język potoczny, styl „przezroczysty”
• gatunki: powieść, nowela
• typowość
  • naturalizm – twórca: Emil Zola * kult szczegółów * dokumentalizm (opieranie się na faktach) * fotograficzna wierność rzeczywistości (naturalizm nie pokazuje tylko tego, co typowe, lecz wszystko)

3. Filozofie pozytywizmu:

   • utylitaryzm (John Stuart Mill) – użyteczność dla siebie i innych; celem człowieka jest szczęście własne (działanie charytatywne) i społeczne, filantropia, emancypacja kobiet
   • ewolucjonizm – odwołanie się do teorii ewolucjonizmu Karola Darwina, mówiącej o tym, że wszystkie formy bytu podlegają nieustannej ewolucji, przemianom, rozwojowi od prostych do coraz bardziej wyspecjalizowanych organizmów. Popularność tej metody spowodowała, że przemiany społeczne, historię pojmowano jako nieustanny rozwój, postęp (dominacja nauk przyrodniczych)
   • scjentyzm – zaufanie do nauki opartej na rozumowaniu, doświadczeniu (zaufanie do racjonalizmu i empiryzmu)
   • organicyzm (Herbert Spencer) – występuje analogia między organizmem biologicznym a społeczeństwem. Społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm. Kondycja i zdrowie społeczne uzależnione jest od współpracy i sprawności części społeczeństwa.

4. Hasła pozytywizmu:

   • „Praca u podstaw” – u pozytywistów praca jest bardzo ważna. Pozwala ona wyrazić się człowiekowi, daje mu satysfakcję i pozwala się utrzymać. Jest to praca u podstaw narodu po to, by ta grupa stała się cząstką społeczeństwa
   • „Praca organiczna” – rozwój gospodarczy ziem polskich, rozwój handlu, przemysłu, nacisk położono na nauki ekonomiczne. Chodziło o to, aby każda grupa społeczna miała pracę. Jest to przeniesienie organicyzmu na ziemie polskie. Walkę o wolność odłożono na przyszłość, kiedy kraje zaborcze skłócą się ze sobą
   • „Walka o emancypację kobiet”
   • „Asymilacja Żydów”