Nowela ukazuje losy nieszczęśliwej, niewidomej dziewczynki oraz losy bogatego mecenasa, który przezwycięża swoje uprzedzenia, by ofiarować nieszczęsnej chwile radości. Losy bohaterów połączyła katarynka (bohater tytułowy), która wpływa na rozwój wydarzeń. Prus poruszył problem konieczności niesienia pomocy pokrzywdzonym przez los.

Bohaterowie

Pan Tomasz

• wykształcony, starszy jegomość, z zawodu adwokat
• pedantyczny, systematyczny, samolubny; - miłośnik sztuki, wróg katarynek i kataryniarzy; - przeżywa wewnętrzną przemianę (bohater dynamiczny), budzi się w nim silne współczucie, przezwycięża niechęć, staje się altruistą.

Niewidoma dziewczynka

• ośmioletnia sąsiadka pana Tomasza; - cicha, smutna, samotna, jedynym jej zajęciem było siedzenie przy oknie i zabawa lalką

Postacie epizodyczne: lokaj, stróż, kataryniarz.