„Potop” Henryka Sienkiewicza jest uważany za epopeję narodowa napisaną „ku pokrzepieniu serc” uciskanych przez zaborców Polaków. Utwór powstał w dość szczególnych czasach ,kiedy to polska zniknęła z mapy świata, a Polacy szukali swojej tożsamości narodowej w przeszłości. Autor zawarł w powieści dwa elementy ,które miały dać nadzieję Polakom. Były to: siła tkwiąca w czynach i zdarzeniach oraz przykłady takich sytuacji, które pozwalały wierzyć w możliwości wyjścia z trudnych sytuacji.

Celem mojej pracy jest porównanie losu bohatera „Potopu” do historii narodu Polskiego. Uważam ,że cechy osobowości oraz historia Kmicica odpowiadają postawie oraz losom ówczesnej szlachty polskiej, czyli stanowią symboliczną historie narodu.

Argumentacje mojej pracy chciałbym rozpocząć od krótkiego omówienia treści utworu. „Potop” to środkowa, najobszerniejsza, część Trylogii. W tytule tej części pojawia się określenie faktu historycznego - najazdu Szwedów na Rzeczpospolitą w 1655 r. Przeważająca liczba najeźdźców uniemożliwiła Polakom skuteczną obronę. W dodatku nie zdało egzaminu pospolite ruszenie, a wśród szlachty szerzyła się zdrady. Polacy poddali się pod Ujściem, a w Kiejdanach ugodę ze Szwedami podpisał Janusz Radziwiłł. Sytuacja bardzo się pogorszyła. Szwedzi podeszli pod Częstochowę i rozpoczęli oblężenie Jasnej Góry. Ten moment wojny polsko-szwedzkiej Sienkiewicz opisał jako punkt zwrotny. Polacy obronili siedzibę Matki Boskiej Królowej Polski, a następnie zaczęli odnosić zwycięstwa. Autor w powieści po raz kolejny stara się podnosić swój naród na duchu. Pokazuje waleczność i bohaterstwo przodków, którzy potrafili wychodzić obronną ręką nawet z najgorszych tarapatów. Bohaterem „Potopu" jest polska sarmacka szlachta, reprezentowana w osobie Kmicica. Początkowo poznajemy go podczas pobytu na Laudzie, jako zabijakę, awanturnika, skazanego za swe warcholskie życie i niecne postępki na wygnanie. Jest więc młody Kmicic uosobieniem porywczości, lekkomyślności, niezdyscyplinowania, zarozumialstwa i dumy połączonej z odwagą. W dalszej części Potop dostrzegamy jednak ogromną przemianę głównego bohatera. Motorem przemiany Kmicica jest przede wszystkim miłość do Oleńki Billewiczówny oraz poznanie prawdy o zdrajcy narodu. W zasadzie Kmicic nadal pozostaje dumny, porywczy i odważny, jednakże uczy się opanowywać egoizm, podporządkowuje się pewnemu systemowi wartości, w imię którego powstrzymuje swoje namiętności. “Bądź uczciwy!” - tak nakazała mu Oleńka

Cechy osobowości Kmicica odpowiadają postawie ówczesnej szlachty polskiej, która określała się mianem Sarmatów. Tak bowiem nazywano szlachtę z okresu wieku XV- XVI, która uważała, że pochodzi od starożytnego rodu Sarmatów. Sarmatom przypisywano ogólnie pozytywne cechy takie jak świadomość narodowa, życie w zgodzie z tradycją i swoimi przekonaniami. Jej inne pozytywne cechy to także- męstwo i dzielność. Niestety okres tej świetności nie trwał zbyt długo. Pojęcie sarmatyzmu nabrało wydźwięku i zabarwienia dalekiego od początkowej fazy - wręcz negatywnego. Szlachtę z okresu Kmicica cechowały pijaństwo, lenistwo, brak patriotyzmu i zdrada. Tylko w kwestii zdrady nie można dokonać porównania głównego bohatera do historii całego narodu. Kiedy Kmicic oddaje się pod rozkazy Radziwiłła nie zdaje sobie sprawy ze zdradzieckich posunięć wielkiego magnata. Polskę zalewa potop szwedzki, którymoże zatrzymać się tylko na Jasnej Górze. Na szczęście atak wojsk szwedzkich na miejsce polskiego kultu religijnego zaaważył na losach tej wojny. Tak też przemiana Kmicica, pierwsze odkupienie win, spowiedź i chłosta mają miejsce w jasnogórskim klasztorze. Jego obrona urasta do symbolu nawrócenia się szlachty polskiej ze złej drogi. Przemiany w postawie i poglądach Kmicica są tu zapowiedzią przemian w postawie całego społeczeństwa szlacheckiego.