Adam Mickiewicz dużo przebywał na polskich dworach. Tam zgłębił polską tradycję, zwyczaje i podania oraz poznał obraz życia drobnej szlachty. Nic dziwnego, że znalazło to odzwierciedlenie w jego utworach. Poeta wierzył, że Polska może odzyskać niepodległość głównie za sprawą ludzi prostych. Pomimo upadków kolejnych powstań on ciągle dopatrywał się siły narodu, która leży w jego ludzie. Społeczeństwo polskie, zarówno w Panu Tadeuszu jak i w Dziadach jest zróżnicowane nie tylko pod względem majątkowym, ale i światopoglądowym, odmienny jest także ich stosunek do zaborcy. Ta ostatnia rzecz okazuje się kluczowa w utworach Mickiewicza, ma również duże znaczenie w historii Polski. Środowisko kongresowe przedstawione w Dziadach podzielone zostało na “towarzystwo stolikowe” oraz “towarzystwo przy drzwiach”. Ludzie siedzący wogół stolika to elita rządząca Królestwem Polskim: różnego rodzaju urzędnicy carscy, generałowie, arystokracja, którzy dobro własne przekładają nad dobro narodu. Przyjmują oni ugodowy stosunek do zaborczy, licząc przy tym na objęcie wyższych stanowisk. Prowadzą oni błahe rozmowy w języku francuskim. Wśród nich znajdują się również poeci i pisarze. Artysći ci piszą o rzeczach, które poniekąd wygodne są dla zaborcy. Zajmują oni neoklasycystyczne stanowisko - sądzą, że literatura nie powinna mówić o wydarzeniach współczesnych - aby je ocenić niezbędny jest odpowiedni odstęp czasowy. W rzeczywistości nie chca oni w swych dziełach propagować żadnych narodowowyzwoleńczych ideii, gdyż grozi to represjami ze strony okupanta. Niektórzy z nich zasłaniają się śmiesznymi argumentami, jakoby to opisywanie okrucieństwa kłóciło się ze słowiańską łagodnością Polaków. Odpowiedzią na takowe poglądy jest postawa “towarzystwa przy drzwiach”, czyli grupy w większości młodych osób, którzy nie zamierzają wchodzić w żadne układy z zaborcami. Ludzie ci dążą do zjednoczenia polskiej młodzieży i do zwrócenia jej przeciwko agresorom. Widzą w tym szansę wyzwolenia Polski. Wiedzą jednak, że otwarta walka jest trudna i nierówna. Pomimo represji zsyłanych na nich przez okupanta, “towarzystwo przy drzwiach” ciągle walczy. Poeta świadom tragicznego podziału narodu polskiego wskazuje na tkwiące w nim siły. I choć elita narodu jest do cna zepsuta, prości ludzie obdarzeni wielkim patriotyzmem zdolni są doprowadzić Polskę do wolności. W Panu Tadeuszu społeczeństwo na którym skupił się autor to głównie XIX-wieczna szlachta. Także epopei Mickiewiczowskiej szlachta została podzielona. Głównym kryterium podziału stał się wiek. Do przedstawicieli dawnej Polski zaliczyć można Sędziego, Rejenta, Dobrzyńskiego i Gerwazego. Ludzie ci należą właściwie do przeszłej epoki. Nie potrafią (czy też nie chcą) zaakceptować nowego porządku i tworzącego się układu stosunków społecznych. Wspominają oni często dawne czasy, wcześniejsze wychowanie. Są ostatnimi ludźmi, którzy stoją na straży polskiej tradycji i narodowych obyczajów. Reprezentantami nowej epoki są przede wszystkim Tadeusz i Zosia. Dla nowego pokolenia konieczność wprowadzenia zmian jest oczywista. Młodzież podobna Tadeuszowi wie, że aby utworzyć wolne, niepodległe i silne wewnętrznie państwo niezbędne jest wprowadzenie demokracji, uwłaszczenie chłopów czy wprowadzenie obowiązku żołnierskiej służby dla ojczyzny. Pokolenie to pełne jest patriotyzmu. Są oni w stanie walczyć o dobro Polski nawet poza granicami kraju. Początkowo szlachta z Soplicowa nie uczestniczy czynnie w walkach z Moskalami. Ich rola sprowadza się do biernych dyskusji na temat kolejnych posunięć Napoleona, formowania Legionów Polskich czy problemów militarnych Rosji. Są oni jakby poza tymi walkami. Żyją własnym życiem, urządzając polowania i uczty, grzybobrania i bale. O sprawach politycznych dowiadują się z różnych źródeł, ale poniekąd zapominają o tym podczas swoich rozrywek. Jednaj, gdy sprawa walki o wolność narodu zaczyna dotykać ich bezpośrednio, z zawziętością bronią ojczyzny. Mickiewicz przy pisaniu Pana Tadeusza był bardzo obiektywny, starał się stworzyć możliwie pełny obraz szlachty polskiej. Poza niewątpliwie pozytywnymi wartościami, jak patriotyzm czy przywiązanie do tradycji, autor nie zapomniał o wadach szlachty: jej kłótliwości, skłonności do procesowania się, brawurze i pijaństwie. Opisując polską szlachtę, autor przedstawia świat sarmacki z jego wszystkimi wadami i zaletami. Jest to obraz pełen nostalgii za odchodzącą w przeszłość rzeczywistością ale jednocześnie wiążąca się z tym wizja pełnej nadziei przyszłości. Reasumując: choć społeczeństwo ukazane w III części Dziadów różni się niewątpliwie od tego z Pana Tadeusza, w obu tych dziełach Mickiewicz ukazywał siłę narodu polskiego, która drzemie w młodym pokoleniu. Próbował uświadomić odbiorcy, że każde nowe pokolenie niesie ze sobą nadzieję na lepszą przyszłość, zaznaczając jednocześnie, że aby ta pozytywna wizja przyszłości zmaterializowała się, niezbędne młodzieży jest doświadczenie i mądrość przekazane od starszego pokolenia.