W Polsce Ludowej echa II wojny świat, i okupacji odzywały się w teatrze przez wiele lat (wystawiono przeszło 100 utworów pośw. tej tematyce), chociaż d. powojenny nie potrafił

• jak poezja i proza - wypracować nowych środków wyrazu dla doświadczeń „epoki pieców", pozostając przy tradycyjnych formułach kameralnego d. psychologicznego lub poetycko-symbolicznego. Szaniawski swoje —» Dwa teatry (1946) oparł częściowo na scenerii wojennej, choć przede wszystkim sztuka ta stanowiła konfrontację teatru realist. z teatrem wysnutym z wyobraźni, snu, podświadomości. Przez prawie wszystkie sceny w kraju, a także liczne za granicą przeszły d. Kruczkowskiego: —» Niemcy (1949), diagnoza źródeł niem. faszyzmu, ujęta w formę mieszczańskiego d. rodzinnego, i Pierwszy dzień wolności, d. postaw ideowych, polemizujący z tezami egzystencjalizmu. Z bardzo rozmaitych perspektyw ideowych i artyst. Ok. 1949-54 dominowała na scenach dramaturgia społ. i polit., starająca się sprostać potrzebom edukacyjno-agitacyjnym chwili i wymogom realizmu socjalistycznego. Uprawiali ją Kruczkowski (Odwety, Odwiedziny). Przez pewien czas (1955-57) żywy był gatunek „sztuk rozrachunkowych’’ poświęconych konfliktom okresu łamania praworządności, dylemat władzy i rewolucji wypełniał Śmierć gubernatora Kruczkowskiego. Znaczną różnorodnością odznaczała się produkcja komediowa. Do gatunku musicali (śpiewogra) można zaliczyć popularne stylizacje folkloryst. E. Brylla Po górach, po chmurach, czy Na szkle malowane. D. poetycki zajmował jak zawsze szczególne miejsce w repertuarze, przynosił odkrywcze propozycje inscenizacyjne,a elementy jego stylu częstokroć przenikały do utworów z cyklu groteski i drwiny, do d. politycznego i historycznego. Rozgłos zdobyła Rzecz listopadowa (1968) Brylla, będąca próbą związania tematyki aktualnej z poetyką wielkiego dramatu romant. i postromantycznego. Na koniec d. groteski i drwiny, stanowiący obok teatru poet. drugi zasadniczy nurt powojennej dramaturgii pol., rozwinął się w tym okresie w sposób szczególnie znaczący, znajdując zaplecze w przywróceniu pol. scenie twórczości S.I. Witkiewicza (m.in. Szewcy, wyst. 1957) i Gombrowicza (Iwona, księżniczka Burgunda, wyst. 1957). S. Mrożek napisał ponad 20 sztuk, od debiutu Policja(1958), przez —» Tango (1965) i Emigrantów (1975), zgłębiających dylematy wolności i przemocy, do cyklu alegorycznych przypowieści scen. W utworach tych autor rozprawia się z balastem załganych pojęć, pod kostiumem dziwności i parodystycznej igraszki kryje czujność satyryka, polującego na pół-prawdy, na błędy w logice myślenia i działania. Doprowadzając rozpowszechnione stereotypy do absurdalnych konsekwencji, uzyskuje efekty nieodparcie komiczne, przy czym komizm ten nabiera w końcu cech okrutnych i groźnych. Do tego samego nurtu należy, odmienna jednak w środkach wyrazu, twórczość T. Różewicza. Jego debiut teatr —» Kartoteka (1960), przejmująca wizja rozpadu osobowości współcz. człowieka, był rodzajem monologu wewn., realizującym się na scenie przez wiele postaci. Cechą wspólną dramaturgii po 1945 - przy wszystkich, załamaniach jej drogi rozwojowej i perypetiach inscenizacyjnych –jest przekonanie o nieprzemijającej sile moralnej, intelektualnej i emocjonalnej słowa pisarskiego we współcz. teatrze. Toteż nawet ze sztuk radykalnie eksperymentujących wyłania się znaczące przesłanie autorskie, nawet utwory prowokujące błazeńską czy cyniczną pozą przynoszą, choćby i przekornie ukazany - ładunek humanizmu.