„Szkice węglem” Henryka Sienkiewicza jest to utwór pozytywistyczny, ukazujący losy mieszkańców wsi Barania Głowa w 2 połowie XIX wieku. Sienkiewicz przedstawił bardzo niekorzystny obraz wsi. Barania Głowa jest wsią biedną, zaniedbaną. Żyją w niej chłopi ciemni i naiwni. Autor zwraca uwagę na panujący w tym miejscu analfabetyzm. Brak wykształcenia czy podstawowe braki w edukacji przysparzają mieszkańcom Baraniej głowy wiele kłopotów. Głównym problemem utworu poruszanym przez Sienkiewicza jest sytuacja chłopów po wejściu w życie ustawy uwłaszczeniowej. Ustawa mówi o nieingerencji warstw wyższych w sprawy wsi. Chłopi uzyskali możliwość użytkowania gruntów na własność. Chłopi mają jednak duże trudności z odnalezieniem się w nowej rzeczywistości, gdzie pozostawieni są sami sobie. Takim stanem świadomości chłopów można bardzo łatwo manipulować. Do takich wniosków dochodzi jeden z bohaterów opowiadania – pan Zołzikiewicz, jest on pisarzem gminnym. Ma się za człowieka wykształconego, obytego w świecie. Jest to bohater jak najbardziej negatywny. Zołzikiewicz jest postacią, której wszyscy na wsi się obawiają: chłopi jak i miejscowa szlachta. Charakteryzując go Sienkiewicz często posługuje się ironią. Bohaterami reprezentującymi bezradnych chłopów jest Wawrzon rzepa i jego żona Maria. Ulegają oni oszustwu zaplanowanemu przez Zołzikiewicza. Nieświadomy Rzepa podpisał dokument przez który musiał iść do wojska. Poddany manipulacji, nie umiejący czytać pozwolił Zołzikiewiczowi zrealizować obrany przez niego cel. Rzepa jako główny żywiciel rodziny, ojciec rocznego chłopca nie mógł pogodzić się z poborem do wojska. Wraz z zrozpaczoną żoną szukał pomocy. Sienkiewicz krytykuje w tej sytuacji postawę dworu, który umywa ręce zasłaniając się zasadą o nieinterwencji. W dobrym świetle nie jest postawiony również Kościół. Maria, żona Rzepy prosząca księdza Czyżyka o pomoc nie zostaje zrozumiana. Wydawałoby się, że Duchowny nie powinien przejść obojętnie obok cierpiącego człowieka. Niestety ksiądz udziela jedynie niezrozumiałego dla Rzepowej kazania. Sąd gminny kierowany przez skorumpowanego wójta oraz pana Zołzikiewicza wpływa na myślenie wszystkich chłopów, co daje do zrozumienia, że główną przyczyną niepowodzeń chłopów jest ich głupota, brak wykształcenia czy kogoś kto mógłby być ich przewodnikiem. Historia Rzepy skończyła się tragicznie, zabił on swoją zdesperowaną żonę, która chcąc mu pomóc oddała się Zołzikiewiczowi. Sienkiewicz otwarcie gardzi obojętnością inteligencji na los ciemnych chłopów. Zwrócił on uwagę na potrzeby polskiej wsi. Na potrzebę upowszechnienia nauki i oświaty, która miała być podstawą w tworzeniu nowej rzeczywistości oraz gwarancją moralności i wzrostu świadomości narodowej.