bunt i pokora wobec Boga

Zanim zacznie się rozważać problem buntu i pokory, jako sposobu zachowań człowieka wobec Boga należy wyjaśnić, czym jest pokora, a czym jest bunt. Pokora jest to postawa człowieka, który w poczuciu własnej niedoskonałości, w uniżeniu uznaję wyższość lub konieczność jakiś osób lub zdarzeń. Buntem nazywamy sprzeciw, opór bądź protest przeciwko komuś lub czemuś. Bunt i pokora to postawy względem siebie skrajne, przeciwstawne.. Słownik języka polskiego definiuje nam pojęcie buntu jako: sprzeciw, opór przeciwko czemuś, komuś’.

Zanim zacznie się rozważać problem buntu i pokory, jako sposobu zachowań człowieka wobec Boga należy wyjaśnić, czym jest pokora, a czym jest bunt. Pokora jest to postawa człowieka, który w poczuciu własnej niedoskonałości, w uniżeniu uznaję wyższość lub konieczność jakiś osób lub zdarzeń. Buntem nazywamy sprzeciw, opór bądź protest przeciwko komuś lub czemuś. Bunt i pokora to postawy względem siebie skrajne, przeciwstawne.. Słownik języka polskiego definiuje nam pojęcie buntu jako: sprzeciw, opór przeciwko czemuś, komuś’. Można wyróżnić bunt jednostkowy i bunt ogółu. Bunt jest nieodłącznym elementem ludzkiej natury, jest powodem działania człowieka, powoduje wzmożoną aktywność. Ludzie buntują się wobec wszystkiego na świecie. Jego podstawą zawsze jest sprzeciw wobec czegoś potężnego i towarzyszy mu nadzieja na zwycięstwo. Buntownicza postawa zrodziła się w człowieku, ponieważ nie ma osoby, która przystałaby na wszystko, co oferują bądź nakazują jej inni. Dlatego śmiało mogę stwierdzić, iż każdy na swój sposób się buntuje. Literaccy bohaterowie buntowali się przeciwko władzy, śmierci, tragedii, zasadom panującym na świecie i bardzo często za wszystko obwiniali Boga czyli buntowali się wobec niego. Każdy z buntowników w literaturze buntuje się w inny sposób i inne osiąga cele. Buntownicza postawa jest indywidualna i zależna od osobowości. Jednak u podstaw każdego aktu buntu leży niezgoda na rzeczywistość i odrzucenie powszechnie panującego porządku. Bunt w człowieku bierze się z potrzeby udoskonalenia siebie i świata. Tematem niniejszej pracy jest omówienie przykładów “buntu i pokory wobec Boga” w literaturze. Swoje rozważania pragną rozpocząć od omówienia historii buntu i pokory wobec Boga w Piśmie Świętym. Pismo Święte, służące kodyfikacji i uwiecznieniu zasad religii chrześcijańskiej, oraz kształtującej wzorce osobowe spotykamy stosunkowo niewiele przykładów buntu wobec Jahwe. Ilustrują nieuchronność Bożego gniewu i starotestamentową bezwzględność wobec grzechu. Przejaw buntu wobec Stwórcy znajdujemy już w Księdze Rodzaju, w opisie grzechu pierworodnego. Sprzeciw wobec nakazów Boga. Zwiedziona obietnicami węża i nie zdająca sobie sprawy z konsekwencji własnych poczynań Ewa zrywa zakazany owoc, czym nieodwracalnie traci nadzieją na szczęście wieczne w Raju, oraz naznacza ludzkość znakiem grzechu pierworodnego. Adam zawierza niewieście, ulega jej namowom i również kosztuje zakazanego jabłka. W ten sposób los ludzi zostaje przypieczętowany. Za złamanie boskich zasad Adam i Ewa zostają wygnani z Raju. Tracą niewinność, dostrzegają swoją nagość i wystawieni zostają przez Boga na wpływ bolesnych doznań, takich jak głód, zmęczenie czy cierpienie. Bunt pierwszych ludzi zostaje surowo ukarany. „Księga Hioba” porusza problem cierpienia. Życie Hioba zaś, stało się przedmiotem zakładu między Bogiem a Szatanem. Hiob, główny bohater, mimo wzorowego życia, zostaje ciężko doświadczony przez Boga. Stwórca wystawia jego wiarę na próbę. W wyniku tego zakładu Hiob został pozbawiony majątku i rodziny oraz dotknięty trądem, co miało wystawić jego wiarę na próbę. Mimo dotykających go nieszczęść i wątpliwości Hiob pozostaje wierny Bogu, który nagradza go za to przywróceniem i pomnożeniem zdrowia, mienia i dzieci. Hiobowy problem dotkniętego nieszczęściem i zmagającego się z losem człowieka stał się motywem wielu utworów muzycznych, literackich i filozoficznych. Z podobną surowością jak Adam i Ewa potraktowany zostaje pierwszy buntownik znany kulturze politeistycznej, czyli Prometeusz. Historia Prometeusza to opowieść o tytanie, który nie mogąc zgodzić się na obojętność bóstw wobec cierpień człowieka, złamał święte zakazy i dał ludziom to, co do tej pory przeznaczone było tylko dla mieszkańców Olimpu. Według niektórych wersji mitu za pojawienie się na ziemi gatunku Homo sapiens odpowiada właśnie Prometeusz “który ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami. Duszą zaś dał mu z ognia niebieskiego, którego parę iskier ukradł z rydwanu słońca” . Tak uformowany człowiek był zbyt słaby i kruchy, by móc samodzielnie mierzyć się z wyzwaniami życia. Przytłaczała go potęga natury, niejasność zjawisk przyrody, a ponad wszystko - obojętność i bezwzględność bogów zamieszkujących Olimp. Życie w takich warunkach stawało się pasmem ciągłej udręki i walki o zaspokojenie podstawowych potrzeb: Niby mdłe zjawy senne błądzili ludzie, bezradni wobec potęg przyrody, której nie rozumieli. Wszystkie ich czyny były nieświadome i bezładne. Widząc to Prometeusz ponownie zakradł się do wielkiego spichlerza ognia niebieskiego i przyniósł na ziemie pierwsze zarzewie. W siedzibach ludzkich zapłonęły jasne ogniska, ogrzewając mieszkańców i płosząc drapieżne bestie. Mądry Tytan uczył ludzi umiejętnego używania ognia, sztuk i rzemiosł.

Postawa Prometeusza jest przykładem altruizmu, czyli bezinteresownego poświecenia się dla dobra ogółu. Postępek tytana wzbudził ogromną złość bogów. Starając się zniweczyć dzieło Prometeusza, podsyłają mu Pandorę z puszką zawierającą "wszystkie smutki, troski, nędze i choroby". Ofiarą kobiety pada nierozsądny brat tytana, Epimeteusz. Sam altruistyczny bohater zostaje przykuty do Skały Kaukazu i pozostawiony na pastwę wygłodniałego orła, który co tydzień przylatywał by wyjadać wciąż odrastającą wątrobą tytana. Bunt wobec świata olimpijskich bogów, podobnie jak w przypadku sprzeciwiających się Bogu Izraela bohaterów, wiąże się z potępieniem i nieuchronnością kary. 													Kwiatki świętego Franciszka to anonimowy tekst, opowiadający historię tytułowego świętego. Franciszek wywodził się z bardzo bogatej, kupieckiej rodziny. Po nawróceniu rozdał cały swój majątek ubogim i głosił Ewangelię całemu stworzeniu. Istotą franciszkanizmu jest wielka miłość do przyrody i umiłowanie ubóstwa. Franciszek bowiem, rośliny i zwierzęta – traktował jak swoich braci, kochał i wielbił Boga poprzez kontakt z przyrodą. Do dzisiaj postawa świętego jest wzorem dla wielu ludzi. Franciszek jest przykładem człowieka do końca pełniącego wolę Boga, pragnącym naśladować Chrystusa i głosić Jego Królestwo. Kwiatki... przepełnione są jak zawsze prostotą i głęboką wiarą. Charakter tych tekstów jest przede wszystkim łagodny, zwracający uwagę na dobro tkwiące w każdym człowieku. Między wersami przebija się atmosfera dziecięcej ufności i pewności, że po przeczytaniu takich słów, po zapoznaniu się z takimi cudami, nie sposób nie przeżyć w sercu poruszenia.		W Wielkiej Improwizacji, Konrad w pierwszej części monologu uosabia potęgę mocy twórczej, ale także wyraża dramat poety odczuwającego swe osamotnienie i niemożność wypowiedzenia się w pełni, w drugiej części staje się przedstawicielem gnębionego narodu i wyrazicielem jego najgłębszych pragnień. Mieni się być równym Bogu:					" Jam się twórcą urodził!									Stamtąd przyszły siły moje, 									Skąd do Ciebie przyszły Twoje?"								Nie otrzymując odpowiedzi żąda, pragnie wydrzeć Bogu tajemnicę rządu nad duszami: 		Daj mi rząd dusz! Ja chcę duszami władać!"							Swoje żądania powtarza jeszcze kilkakrotnie, jednak Bóg nie odpowiada. Wówczas Konrad złorzeczy:												"Kłamca, kto Ciebie nazywał miłością: Ty jesteś tylko mądrością!				W apogeum uniesienia wypowiada największą obelgę:						" Tyś nie ojcem świata, ale...carem"
Szalone uniesienie zbliża się na krawędź bluźnierstwa - Bóg milczy, Konrad wyczerpany mdleje. Niespodziewana utrata świadomości pozwala na późniejsze nawrócenie się bohatera, symbolizowane nowym imieniem. Przeciwieństwem Konrada jest ks. Piotr.			Zakonnik jest postacią, która pojawia się w scenie III. Wówczas Konrad traci przytomność i wstępuje w niego zły duch. W  odróżnieniu od Konrada, najważniejszą cechą duchownego jest pokora. Dzięki niej ma moc egzorcysty, potrafi zwyciężać złe duchy. Ksiądz Piotr odprawia egzorcyzmy nad bohaterem, wypędzając z niego nieprzyjazną istotę. Nim to jednak zrobi, rozmawia z nią. Co więcej – dzięki swojemu stanowi kapłańskiemu i żarliwej modlitwie, posiada moc wydawania jej rozkazów. Pomaga Konradowi podnieść się z upadku, jest tak szlachetny, że bierze na siebie grzech jego bluźnierstw i dzięki temu “wnosi pokój w dom pychy”. Pokora pozwala także Księdzu Piotrowi poznać przyszłe losy narodu, o co daremnie prosił Konrad. Bohater charakteryzuje się bezgraniczną pokorą wobec Boga, w zupełności Mu ufa. Często się modli, kilkakrotnie pada krzyżem na ziemię. Swojemu oddaniu Bogu dowodzi, stwierdzając:

Panie! czymże ja jestem przed Twoim obliczem? – / Prochem i niczem.

Powieść Hanny Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem wpisuje się w nurt literatury wojny i okupacji. Jeden z głównych bohaterów utworu, Marek Edelman, czyli autentyczny przywódca powstania w getcie warszawskim, doświadczywszy okrucieństw i niesprawiedliwości wojny, po jej zakończeniu poświęca się pracy chirurga, dzięki której pragnie odbudować nieco nadwątloną przez tragedią historii wiarą w Boga i człowieka. Postępowanie bohatera charakteryzuje się nieustępliwością i uporem w walce o zachowanie życia pacjentów. Edelman w utworze uzasadnia swoje posłannictwo tak:

Pan Bóg chce już zgasić świeczką, a ja muszą szybko osłonic płomień, wykorzystując jego chwilową nieuwagą. Niech się Pali choć chwilą dłużej, Niż On by sobie życzył. (…)On nie jest za bardzo sprawiedliwy. To jest również przyjemne, bo jeżeli się cos uda - to bądź co bądź jego wywiodło się w Pole (…). Wyścig z Panem Bogiem to uratowanie życia choćby jednej osobie. Przy 400 tysiącach zabitych wydaje się to śmiesznym. Ale każde życie stanowi dla każdego całe sto procent, więc może ma to jakiś sens…..

Ogrom doświadczonych w czasie wojny, cierpień i wszechobecność śmierci sprawiają, że Marek Edelman w nowej, powojennej rzeczywistości nie może uporać się z widmami przeszłości, i zmieniając teraźniejszość, pragnie za wszelką ceną zamazać koszmarne wspomnienia. Bunt wobec Boga ma tutaj, podobnie jak w przypadku Prometeusza, podłoże altruistyczne - Bohater poświęca się sprawie ludzkości, zdaje się lekceważyć nieuchronność śmierci, i za wszelką ceną przedłuża życie śmiertelnie chorych pacjentów. Edelman nie jest bluźniercą, rewolucjonistą czy cierpiącym na manią wielkości poetą romantycznym - jest natomiast tragicznie doświadczonym człowiekiem, który nie może patrzeć z obojętnością na cierpienie innych.
Jak wynika z mojej prezentacji, motyw buntu i pokory  wobec Boga to jedne  z najstarszych i najczęstszych motywów w literaturze. Niezgoda na zasady wprowadzone przez Stwórcą, niesprawiedliwość świata czy bezpośrednie doświadczenie tragedii są najczęstszymi przyczynami odwracania się od absolutu i zajmowania wobec niego krytycznego stanowiska. Bunt wynikać może zarówno z pobudek egoistycznych (np. bluźnierstwa romantycznych poetów), jak i altruistycznych (przypadek Prometeusza i Edelmana). Pokora w świetle przedstawionych przykładów to droga do zjednoczenia się z Bogiem.