STAN NADZWYCZAJNY jest to stan w wewnętrznym porządku państwa, w którym z uwagi na szczególne zagrożenia część regulacji konstytucyjnych zostaje na czas trwania stanu zawieszona, a na to miejsce wstępują wyjątkowe regulacje, przede wszystkim są to regulacje dotyczące wolności i praw człowieka i obywatela oraz wprowadzające dodatkowe obowiązki, a także dotyczące dodatkowych uprawnień dla władzy wykonawczej powodując skupienie władzy w rękach egzekutywy.

W polskim prawie są trzy stany nadzwyczajne:

1. stan wyjątkowy;
2. stan wojenny;
3. stan klęski żywiołowej.

Warunkiem wprowadzenia stanu nadzwyczajnego jest zaistnienie sytuacji, kiedy zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające.

Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego następuje w drodze rozporządzenia na podstawie Konstytucji i ustaw szczególnych.

Jeżeli chodzi o ograniczenia praw człowieka i obywatela, to Konstytucja wprowadza jedną ogólną zasadę, tzn. te ograniczenia nie mogą być wprowadzone z uwagi na rasę, narodowość, pochodzenie, wyznanie, majątek.

Zgodnie z Konstytucją stan nadzwyczajny powinien trwać czas oznaczony, możliwie jak najkrótszy, niezbędny do pokonania zagrożenia i przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

W czasie trwania stanu nadzwyczajnego nie można przeprowadzać wszelkich wyborów do organów władzy publicznej, referendum ogólnokrajowego i skracania kadencji Sejmu. Obowiązuje to także do 90 dni bezpośrednio po zakończeniu stanu nadzwyczajnego.

W trakcie stanu nadzwyczajnego nie można zmieniać Konstytucji, wszelkich ordynacji wyborczych i ustaw o stanach nadzwyczajnych - niedozwolone są manipulacje w ustroju państwa.

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ USTAWA Z DNIA 18 KWIETNIA 2002 R. O STANIE KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ - stan nadzwyczajny wprowadzany w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej. Stan klęski żywiołowej wprowadza Rada Ministrów na czas oznaczony, ale nie dłużej niż 30 dni.

Stan klęski żywiołowej jest wprowadzany w celu zapobiegania i usuwana skutków klęski żywiołowej.

Klęska żywiołowa - katastrofa naturalna lub awaria techniczna, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach. Są to takie katastrofy, którym nie można zapobiec i nie można usunąć ich skutków przy zastosowaniu środków zwyczajnych.

Katastrofa naturalna - zdarzenie związane z działaniem sił natury. Nie są to jednak tylko typowe katastrofy naturalne, ale również katastrofa naturalną mogą być różnego rodzaju epidemie wśród ludzi, jak i choroby zakaźne wśród zwierząt, zagrażające życiu, zdrowiu lub środowisku w większych rozmiarach.

Awaria techniczna, np. awaria w elektrowni bądź awaria zakładów chemicznych może być przyczyną klęski żywiołowiej, jeżeli powoduje zagrożenie dla środowiska. Awarie techniczne mogą wynikać zarówno z przyczyn o charakterze czysto technicznym, jak również ataków terrorystycznych.

Stan klęski żywiołowej wprowadza się albo na całym terytorium albo na części terytorium państwa, w miejscu wystąpienia klęski żywiołowej, jak również w miejscu wystąpienia skutków i miejscu gdzie skutki mogą nastąpić.

Stan klęski żywiołowej wprowadza Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. To rozporządzenie może być wydane zarówno z własnej inicjatywy, jak i z inicjatywy wojewody.

W tym rozporządzeniu należy określić przyczyny, datę wprowadzenia oraz obszar i czas trwania stanu klęski żywiołowej, a w szczególności ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela.

Przedłużenie czasu trwania stanu klęski żywiołowej następuje za zgoda Sejmu w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

Zasady działania organów władzy publicznej:

Co do zasady w czasie stanu klęski żywiołowej powinny być wykorzystane struktury dotychczas istniejące.

Odpowiedzialni za usunięcie skutków klęski żywiołowej są:

1. wójt, burmistrz albo prezydent miasta na obszarze gminy;
2. starosta na obszarze powiatu, ale tylko w przypadku gdy stan klęski żywiołowej jest wprowadzony na obszarze większym niż jednej gminy;
3. wojewoda na obszarze województwa, jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze większym niż jeden powiat;
4. minister właściwy do spraw wewnętrznych, jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego województwa.

Organy pomocnicze:  w gminie - przy wójcie - gminny zespół reagowania;  w powiecie - przy staroście - powiatowy zespół reagowania kryzysowego;  w województwie - przy wojewodzie - wojewódzki zespół reagowania kryzysowego;  na szczeblu krajowym - przy ministrze - Rządowy Zespół Koordynacji Kryzysowej.

W szczególności te zespoły zajmują się:

• monitorowaniem występujących klęsk żywiołowych;
• realizowanie procedur reagowania w czasie stanu klęski żywiołowej;
• opracowywaniem planów reagowania kryzysowego.

Przykładowe ograniczenia w czasie stanu klęski żywiołowej:

• obowiązek poddania się badaniom lekarskim, szczepieniom ochronnym i kwarantannie; • zakaz przemieszczania się lub przebywania w określonych miejscach; • poddanie się nakazom ewakuacji; • zakaz organizowania i przeprowadzania imprez masowych; • zakaz prowadzenia strajku;

STAN WOJENNY Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej

STAN WOJENNY to stan nadzwyczajny, który jest wprowadzany z uwagi na zagrożenie zewnętrzne państwa, zbrojną agresją na terytorium Polski albo gdy wynika to z realizacji zobowiązań międzynarodowych wspólnej obrony przeciwko agresji. Stan wojenny jest wprowadzany przez Prezydenta w drodze rozporządzenia.

Tryb wprowadzania stanu wojennego:

1. wniosek Rady Ministrów;
2. Prezydent może rozporządzeniem wprowadzić ten stan albo odmówić wydania takiego rozporządzenia.

Rozporządzenie Prezydenta o wprowadzeniu stanu wojennego, żeby było legalne, musi zostać przedstawione do zatwierdzenia Sejmowi, z uwagi na to, że jest to decyzja podejmowana jednoosobowo, a także z tego względu, że stan wojenny drastycznie wkracza w uprawnienia obywateli.

Sejm może to rozporządzenie uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów - nie jest to czysta kontrola, ale może zakończyć się rozstrzygnięciem władczym.

W rozporządzeniu Prezydenta powinny być określone przesłanki wprowadzenia stanu wojennego, obszar na jakim wprowadza się stan wojenny (na terytorium całego państwa albo jego części) oraz ograniczenia wolności i praw obywatelskich.

Stan wojenny wprowadza się na czas nieokreślony (w rozporządzeniu nie określa się czasu trwania stanu wojennego).

Zniesienie stanu wojennego - Prezydent znosi stan wojenny na wniosek Rady Ministrów w drodze rozporządzenia, jeżeli ustaną przyczyny dla wprowadzenia tego stanu.

Zasady działania organów władzy publicznej:

Organy władzy publicznej w czasie trwania stanu wojennego działają w dotychczasowy sposób, przy czym mogą mięć dodatkowe kompetencje. Co do zasady nie powinno się tworzyć nowych struktur organizacyjnych, chociaż jest organ, który może zostać powołany - Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

Dodatkowe kompetencje Prezydenta związane ze stanem wojennym:

• kierowanie obroną państwa we współpracy z Radą Ministrów;
• podejmowanie decyzji związanych z wykorzystaniem Sił Zbrojnych;
• możliwość wydawania rozporządzeń z mocą ustawy na wniosek Rady Ministrów, kiedy jest potrzebne skuteczne podjęcie decyzji w formie ustawy, a Sejm nie może się zebrać, przy czym na najbliższym posiedzeniu takie rozporządzenie musi zostać przez Sejm zatwierdzone (rozporządzenie z mocą ustawy ma charakter źródła prawa powszechnie obowiązującego).

Dodatkowe uprawnienia Rady Ministrów:

• kompetencje dotyczące sfery funkcjonowania aparatu administracyjnego państwa, np. przejście na wojenne zasady działania.

Dodatkowe kompetencje Prezesa Rady Ministrów:

• może wykonywać kompetencje Rady Ministrów, ale tylko w sytuacji, gdy Rada Ministrów nie może zebrać się na posiedzeniu.

Dodatkowe kompetencje Ministra Obrony Narodowej:

• kompetencje o charakterze koordynacyjnym, kontrolnym, nadzorczym i informacyjnym.

Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych jest powoływany przez Prezydenta na wniosek Prezesa Rady Ministrów.

Zadania naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych:

• dowodzenie Siłami Zbrojnymi.

Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela:

Dla zabezpieczenia wolności i praw obywatelskich wprowadza się czteropoziomowy system regulacji:

1. gwarancje konstytucyjne - Konstytucja określa jakie wolności i prawa mogą zostać ograniczone w czasie trwania stanu wojennego;
2. ustawa o stanie wojennym, która musi być zgodna z regulacją konstytucyjną - w sposób zgodny z Konstytucją ustawa konkretyzuje w jakim zakresie wolności i prawa mogą być ograniczone;
3. rozporządzenie Prezydenta wprowadzające stan wojenny, które w oparciu o ustawę określa jakie ograniczenia wolności i praw mogą nastąpić podczas danego stanu wojennego;
4. wydanie na podstawie rozporządzenia wprowadzającego stan wojenny dodatkowych rozporządzeń, zarządzeń albo decyzji.

Ograniczenia wolności i praw w czasie stanu wojennego mogą dotyczyć osób fizycznych (tutaj nie ma rozróżnienia na obywateli i cudzoziemców), osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.

Rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego:

• ograniczenie prawa do strajków i innych akcji protestacyjnych; • ograniczenie prawa do nietykalności osobistej • ograniczenie prawa do informacji • ograniczenie prawa do korespondencji • ograniczenie wolności zgromadzeń • ograniczenie wolności zrzeszania się

STAN WYJĄTKOWY Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym

STAN WYJĄTKOWY to stan nadzwyczajny, który jest wprowadzany z uwagi na wewnętrzne zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego. Takie zagrożenie może być spowodowane działaniami terrorystycznymi. Stan wyjątkowy jest wprowadzany przez Prezydenta w drodze rozporządzenia.

Tryb wprowadzania stanu wyjątkowego:

1. wniosek Rady Ministrów;
2. Prezydent wydaje rozporządzenia;
3. Sejm zatwierdza rozporządzenie prezydenta.

W rozporządzeniu wprowadzającym stan wyjątkowy określa się czas trwania w jakim stan ten będzie obowiązywał - jest to czas oznaczony nie dłużej niż 90 dni.

Stan wyjątkowy może być przedłużony na okres 60 dni, a do wprowadzenia przedłużenia tego stanu potrzebne jest rozporządzenie Prezydenta.

Ogłaszanie stanu wyjątkowego następuje na podobnych zasadach jak w przypadku stanu wojennego.

Stan wyjątkowy ustaje po upływie terminu albo po zniesieniu tego stanu przed upływem czasu. Zniesienie stanu wyjątkowego dokonuje Prezydent na wniosek Rady Ministrów.

Zasady działania organów władzy publicznej:

W czasie stanu wyjątkowego należy wykorzystać istniejące struktury organizacyjne (nie ma organów powoływanych specjalnie na czas stanu wyjątkowego), natomiast niektóre organy uzyskują dodatkowe kompetencje.

Prezes Rady Ministrów w trakcie stanu wyjątkowego ma uprawnienie do tego, aby prowadzić działania przywracające konstytucyjny ustrój państwa, bezpieczeństwo obywateli lub porządek publiczny, jeżeli stan wyjątkowy wprowadzono na obszarze więcej niż jednego województwa. Natomiast jeżeli obszar, na którym wprowadzony został stan wyjątkowy nie przekracza jednego województwa, te uprawnienia posiada właściwy wojewoda.

Prezydent na wniosek Rady Ministrów może postanowić o użyciu Sił Zbrojnych.

Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela:

W przypadku stanu wyjątkowego również pojawia się czterostopniowy mechanizm gwarancji:

1. gwarancje konstytucyjne;
2. ustawa o stanie wyjątkowym;
3. rozporządzenie wprowadzające stan wyjątkowy;
4. ewentualnie, jeżeli zaistnieje taka potrzeba, mogą zostać wydane dodatkowe zarządzenia, rozporządzenia czy decyzje.

Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wyjątkowego:

• ograniczenie wolności zgromadzeń i stowarzyszeń • ograniczeni prawa do strajków i innych form akcji protestacyjnych; • ograniczenie wolności przemieszczania się; • ograniczenia w zakresie praw do informacji i tajemnicy korespondencji; • możliwość reglamentacji towarów; • ograniczenia w zakresie wolności gospodarczej,