„Zbrodnia i kara” to XIX-wieczna powieść psychologiczna znakomitego rosyjskiego pisarza, Fiodora Dostojewskiego. W utworze autor stawia pytanie czy można nie być zbrodniarzem jeżeli nie wierzy się w Boga, jednak na nie nie odpowiada, zostawia tą refleksję czytelnikowi. Jak sam tytuł mówi, powieść traktuje o winach i konsekwencjach ich popełniania. Głównym bohaterem – owym zbrodniarzem jest Rodion Romanowicz Raskolnikow – ubogi, były student prawa mieszkający w Petersburgu. Jego ofiarą staje się stara lichwiarka – Alona Iwanowna, ale także (choć przez przypadek) jej przyrodnia siostra, Lizawieta. Rodion zostaje ukarany zarówno pod względem fizycznym (zesłanie na Syberię), jak i moralnym, co zostanie opisane w późniejszej części wypracowania. Analizując podany fragment powieści, postaram się określić motywy popełnienia tejże zbrodni i przedstawić jej wpływ na psychikę bohatera, w odniesieniu do całego utworu.

Zamieszczony fragment pochodzi z części pierwszej „Zbrodni i kary”. Wcześniej Rodion przypomina sobie, jak zaczęła się jego znajomość z Aloną – kiedyś znajomy Raskolnikowa, gdyby potrzebował pieniędzy, dał mu adres starej lichwiarki. Półtora miesiąca później Rodion postanawia zastawić u niej biżuterię. Wracając od Iwanownej wstępuje do traktierni i tu słyszy rozmowę studenta z młodym oficerem dotyczącą właśnie Alony i Lizawiety – jest to akcja właściwa fragmentu.

Ów student mówi o szkodliwości społecznej lichwiarki, nazywa ją ścierwem, a także o korzyściach, jakich doznałyby „setki, może tysiące ludzkich istnień”. Ten młody człowiek uważa, iż za pieniądze starej można by zrobić dużo dobrego – „dziesiątki rodzin ocalić od nędzy, rozkładu, zguby, od rozpusty, od wenerycznych szpitali”, wielu ludzi można byłoby „skierować na właściwą drogę”. Mówi też, że jej śmierć byłaby czynem dla dobra ludzkości. Oficer przytakuje studentowi i dodaje, iż Alona nie zasługuje by żyć. Rozmówcy charakteryzują Iwanownę jako złą, starą, chorą na gruźlicę i „bogatą jak Żyd” lichwiarkę, która przyjmuje zastawy od biednych studentów na wysoki procent, pomniejszając jednocześnie wartość ich kosztowności. Panowie mówią także, że Alona ma młodszą przyrodnią siostrę, Lizawietę, którą źle traktuje, bije, zabiera jej wszystkie zarobionepieniądze. Lizawieta ma trzydzieści pięć lat, jest wysoka,chuda, potulna, łagodna, cicha.

To prosta mieszczanka, która ciężko pracuje jako szwaczka, zatrudnia się też do mycia podłóg, sprząta w mieszkaniu Alony i nie robi nic bez zgody siostry. Wszystkich dziwi fakt, że Lizawieta często zachodzi w ciążę, choć nie ma męża. Podsumowująć rozmowę, student i oficer dochodzą do wniosku, że żaden z nich nie byłby w stanie zabić lichwiarki.