Spis treści:

1.Geneza konfliktu izraelsko – palestyńskiego……………………………………………….3 2. Sprawa Palestyny w ONZ…………………………………………………………………. 3 3. Pierwsza wojna arabsko – izraelska…………………………………………………………4 4. Drugi konflikt………………………………………………………………………………6 5. Trzecia wojna arabsko-izraelska……………………………………………………………6 6. Czwarta wojna arabsko – izraelska…………………………………………………………7 7. Piąta wojna arabsko- izraelska………………………………………………………………8 8. Intifada……………………………………………………………………………………..9 9. Bliskowschodni proces pokojowy………………………………………………………….9 10. Intifada 2…………………………………………………………………………………11
11. Nowy rząd Autonomii Palestyńskiej……………………………………………………..12

[Wybierz datę]

1. Geneza konfliktu izraelsko – palestyńskiego Najdłuższym i jednym z najkrwawszych konfliktów nękających Bliski Wschód był i jest konflikt arabsko- żydowski. Jego geneza sięga jeszcze końca ubiegłego stulecia, kiedy to pojawiła się idea utworzenia państwa żydowskiego. Światowy Kongres Syjonistyczny, który obradował 1897 roku w Bazylei, pod wpływem Teodora Hertla wezwał do odbudowy państwa żydowskiego. Do arabskiej Palestyny zaczęli napływać Żydzi. Na początku emigracja nie była zbyt liczna, a przybysze szybko wtapiali się w lokalną społeczność. Stosunki arabsko-żydowskie uległy zmianie w 1917 roku, po ogłoszeniu tak zwanej deklaracji Balfoura (od nazwiska ministra spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii Arthura Balfoura). W odczuciu syjonistów deklaracja popierała dążenie do utworzenia żydowskiego państwa w Palestynie. Spowodowała ona ostry sprzeciw strony arabskiej. Deklaracja, która przyniosła tyle konfliktów i ofiar, nie prezentowała oficjalnego stanowiska rządu brytyjskiego. Wielka Brytania, sprawująca władzę mandatową nad Palestyną, nie wyraziła zgody na powstanie państwa żydowskiego, mówiła tylko o utworzeniu żydowskiej siedziby narodowej. Gwarantowała także prawa innych narodów tam zamieszkujących. Polityka brytyjska doprowadziła do wzrostu napięcia i serii krwawych starć w latach 1936-1939. Narastający konflikt skłonił Wielką Brytanię do ograniczenia, a w 1945 roku do wstrzymania emigracji Żydów do Palestyny. W konflikt arabsko- żydowski w Palestynie zaangażowali się również Arabowie z sąsiednich państw. Wobec niemożności rozwiązania narastającego sporu pomiędzy Żydami i Arabami Wielka Brytania wycofała się ze swej misji w Palestynie i przekazała całą sprawę ONZ, która powołała specjalną Komisję Palestyńską. Zdaniem komisji było opracowanie planu rozwiązania problemu palestyńskiego. Gdy sprawa Palestyny znalazła się w gestii ONZ, obszar ten był zamieszkany przez Arabów1 . Wraz z zakończeniem II wojny światowej w Palestynie na nowo rozgorzały walki wewnętrzne między ludnością arabską, a wciąż liczniejszą, dzięki imigracji, społecznością żydowską oraz brytyjskimi władzami mandatowymi. Spotęgował je jeszcze tzw. Program Biltmore, przyjęty na Kongresie Amerykańskiej Organizacji Syjonistycznej, w Nowym Jorku w maju 1942r., który zakładał m.in. utworzenie państwa żydowskiego, obejmującego całą Palestynę, i nieograniczoną imigrację żydowską tamże. W obawie o własne pozycje na Bliskim Wschodzie i stosunki z Arabami, w tym także o dostęp do bogatych zasobów ropy naftowej, Wielka Brytania bardzo niechętnie godziła się te postulaty wszelkimi sposobami utrudniając przybywanie nowych grup uchodźców. Na tym tle spotęgował się antybrytyjski ruch wśród Żydów w Palestynie, rozwinęły aktywną działalność podziemne organizacje: Lech ( Bojownicy o Wolność Izraela), zwana również od nazwiska przywódcy Grupa Sterna, oraz znaczenie większa Irgun Cwai Leumi ( Narodowa Organizacja Wojskowa Izraela), dowodzona od 1944 r. przez późniejszego premiera Menachema Begina. Ta ostatnia odegrała zasadniczą rolę w wycofaniu się Brytyjczyków z Palestyny, do czego skłoniły ich powtarzające się akty dywersji, odwetowe egzekucje żołnierzy brytyjskich, a przede wszystkim wysadzenie w lipcu 1946r. hotelu „King David” w Jerozolimie, gdzie zakwaterowana była większość urzędników administracji mandatowej.
2. Sprawa Palestyny w ONZ W obliczu zaostrzenia walk arabsko-żydowskich i działań antybrytyjskich oraz fiaska rozmaitych powoływanych komitetów badawczych i konferencji okrągłego stołu Wielka Brytania przekazała 14 lutego 1947r. sprawę Palestyny do ONZ. Przewidywał on podział kraju na dwa odrębne, współpracujące gospodarczo organizmy państwowe – żydowskie i arabskie. Jerozolima, będąc świętym miastem zarówno dla Żydów, jak dla chrześcijan i muzułmanów, miała otrzymać status terytorium międzynarodowego i znaleźć się pod zarządem ONZ. 14 maja 1948 roku Żydowska Rada Narodowa proklamowała powstanie państwa Izrael. Nowego państwa nie uznali Arabowie z Palestyny ani pozostałe państwa arabskie. W wyniku głosowania w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ 29 listopada 1947 r. większością dziesięciu głosów, przy wydatnym zaangażowaniu USA, zatwierdzono dwa państwa: żydowskie o obszarze 14 447 km2 (56% terytorium) i z 905 tysiącami mieszkańców (w tym 407 tysięcy Arabów, czyli 45%) oraz arabskie o obszarze 11 655 km2 (42%) i z 735 tysiącami mieszkańców ( w tym zaledwie 10 tysięcy Żydów). Jerozolima i Betlejem uzyskały status międzynarodowy pod nadzorem ONZ.2 14 maja 1948 r., po ostatecznym wygaśnięciu mandatu brytyjskiego i wycofaniu wojsk angielskich, Żydowska Rada Narodowa przekształcona w Tymczasowa Radę Państwa proklamowała utworzenie niepodległego państwa Izrael. Tego samego dnia Wielka Brytania ogłosiła, że w związku z wygaśnięciem mandatu w Palestynie wycofuje swoje wojska. Generał Allan Cunnigham, wysoki komisarz brytyjski w Palestynie, opuścił Jerozolimę. Nowo powstałe państwo wpłynęło zasadniczo na zmianę układu sił w tym rejonie, przyczyniając się do zantagonizowania stosunków na Bliskim Wschodzie. Utworzenie Izraela było możliwe dzięki przychylnemu stanowisku dwóch potęg światowych- USA i ZSRR. W amerykańskim rządzie nie było jednomyślności w kwestii polityki względem Palestyny. Niektóre z jego gałęzi, takie jak departament stanu, departament obrony i pion wywiadu, doradzały głosowanie przeciwko planom jej podziału, twierdząc przy tym , że amerykańskie poparcie dla tego pomysłu zaszkodzi relacjom Stany Zjednoczone z państwami arabskimi. Stany Zjednoczone nie popadły jeszcze w uzależnienie od bliskowschodniej ropy, tanie arabskie paliwo miało kluczowe znaczenie dla sukcesu planu Marshalla w Europie i odbudowy Japonii z wojennych zniszczeń. Natomiast ZSRR uważali Bliski Wschód za brytyjską strefę wpływów i poparli podział tylko po to, by przysporzyć Brytyjczykom kłopotów. Związek Radziecki jako pierwszy oficjalnie uznał państwo Izraela de iure (w świetle prawa). Pierwszym prezydentem Izraela został Chaim Weizmann, a szefem rządu Dawid Ben Turion. Dokonany przez ONZ podział Palestyny spotkał się ze sprzeciwem ze strony państw arabskich. Gwałtowną kampanię antyżydowską rozpoczęła Liga Arabska oraz powstały jeszcze w 1936 r. Wysoki Komitet Arabski, główny ośrodek ruchu narodowego Palestyńczyków. Już 29 listopada 1947 r. doszło do otwartej konfrontacji zbrojnej, gdy Palestyńczycy przepuścili atak na osiedla żydowskie, znaczną ich część niszcząc, a ludność mordując.
3. Pierwsza wojna arabsko - izraelska Nieuznanie państwa żydowskiego przez kraje arabskie i zaogniający się w tym rejonie sytuacja doprowadzało do wybuch pierwszej wojny arabsko-izraelskiej. Młode państwo żydowskie, dzięki ogłoszonej, 20 maja 1948 roku ustawie o obronie, na mocy której mogło powołać do wojska wszystkie osoby między siedemnastym a pięćdziesiątym piątym rokiem życia, dysponowało armią liczącą około sześćdziesięciu tysięcy żołnierzy. Na uzbrojenie tej armii składało się dziesięć tysięcy karabinów maszynowych, około stu moździerzy i sześćset pięćdziesiąt granatników. Siły powietrzne Izraela liczyły dwadzieścia lekkich samolotów typu Auster. Państwa arabskie zmobilizowały przeciwko Izraelowi około pięćdziesięciu pięciu tysięcy żołnierzy. W skład wojsk arabskich wchodziły trzy pułki czołgów, osiemdziesiąt samolotów i sześć egipskich okrętów. 3 Stoczona w 1948 r. wojna o Palestynę, nazywana przez Izraelczyków „ wojną o niepodległość”, a przez Palestyńczyków „katastrofą”(nakba), składał się w praktyce „z dwóch zbrojnych konfliktów: wojny domowej pomiędzy jiszuwem, a społecznością palestyńską (trwającej od grudnia 1947 do maja 1948 r.) oraz starcia proklamowanego właśnie państwa Izrael z jego sąsiadami, które zaczęło się w maju 1948 r. i zakończyło na mocy kilku porozumień o zawieszeniu broni wynegocjowanych w pierwszej połowie roku następnego4. Wojna zakończyła się klęską Arabów. Przyczyn było kilka. Opinia światowa była w tym czasie po stronie Izraela, który bronił swego prawa do istnienia. Uwidoczniła się też duża różnica jakościowa między walczącymi stronami. Mimo że państwa arabskie mogły dysponować nieporównanie liczniejszymi wojskami, a Izrael liczył 700 tys. mieszkańców, obie strony wystawiały na początek liczebnie równe wojska – po ok. 50 tys. żołnierzy. Największa przyczyna tkwiła w sprzecznościach politycznych między państwami arabskimi. W rezultacie nie zdołały one ani skoordynować swych akcji, ani utworzyć jednolitego dowództwa. Arabowie utworzył 5 frontów: egipski, syryjski, libański, jordańsko-iracki i wewnętrzny palestyński. Zawieszenie broni w 1949 r. państwa arabskie zawarły oddzielnie, wszystkie jednak uznały, że są nadal w stanie wojny z Izraelem. Pierwsza wojna izraelsko-arabska w rzeczywistości nie zakończyła się, gdyż nie zawarto żadnego traktatu pokojowego, a działania wojenne przerwano jedynie na mocy zawieszenia broni. 24 lutego 1949 roku podpisano na wyspie Rodos egipsko- izraelski rozejm. W wyniku tego konfliktu Izrael znacznie powiększył swoje terytorium: z czternastu tysięcy do dwudziestu jeden tysięcy kilometrów kwadratowych. Jedną z najbardziej tragicznych konsekwencji arabsko – izraelskiej była masowa ucieczka Arabów z Palestyny na terytoria sąsiednich państw. W czasie działań wojennych z terenów Izraela uciekło lub zostało usuniętych siłą 726 tys. Arabów ( dane ONZ z 1949 r.) którzy – jako uchodźcy – zostali ulokowani w obozach Cisjordanii ( Zachodni Brzeg Jordanu), Gazie, Jordanii, Libanie i Syrii. W samym Izraelu pozostało ok. 200 tys. Arabów. W 1948 r. ONZ przejęła rezolucję o umożliwieniu uchodźcom powrotu lub wypłaceniu odszkodowań; po zakończeniu działań wojennych Izrael zezwolił na powrót, w ramach łączenia rodzin, ok. 40 tys. Arabów. Po wojnie, z terenów przeznaczonych przez ONZ na państwo arabskie, Egipt przejął administrację nad Okręgiem Gaz, a Jordania w 1950 r. zaanektowała Zachodni Brzeg. Do opieki nad uciekinierami w 1950 r. powołano Agencję ONZ do spraw Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie ( UNRWA, ang. United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees In the Near East)5. Sytuacja, jaka powstała na Bliskim Wschodzie po zakończeniu pierwszej wojny izraelsko-arabskiej, była ciągłym balansowaniem między wojną i pokojem. Kraje arabskie, zmuszone na skutek niepowodzeń na froncie do zawarcia układów rozejmowych , nie uznawały Izraela i przygotowywały się do wojny. Władze izraelskie zdawały sobie sprawę, że o przetrwaniu państwa zadecyduje siła militarna. W latach 1948-1957 (marzec) wydatki na zbrojenia osiągnęły wartość miliarda stu milionów dolarów, z czego na lata 1955-1956 przypadło sześćset milionów dolarów. 1950-1952 roku wprowadzono powszechny obowiązek służby wojskowej: dla mężczyzn w wieku od osiemnastu do dwudziestu sześciu lat – dwa i pół roku, w wieku od dwudziestu siedmiu do trzydziestu lat – dwa lata. Zasadniczą służbą wojskową objęto również niezamężne kobiety, które ukończyły osiemnasty rok życia. Obowiązywała je osiemnasto-dwudziestomiesięczna służba6 .
4. Drugi konflikt W 1956 r. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania wycofały swoje oferty w sprawie pożyczek na budowę Wielkiej Tamy Asuańskiej, która była sztandarowym projektem egipskiego dyktatora Nasera. Jego odpowiedzią była nacjonalizacja Kanału Sueskiego, z którego dochody miały sfinansować budowę tamy. Krok ten wywołał prawdziwą burzę. Gdy próby nacisków dyplomatycznych nie dały rezultatu, Wielka Brytania i Francja porozumiały się w sekrecie z Izraelem i 29 października 1956 r. rozpoczęła się druga wojna arabsko- izraelska, tzw. wojna sueska. Wojna została przerwana na skutek presji opinii publicznej oraz zabiegów Stanów Zjednoczonych i ZSRR. Wojska francusko- brytyjskie zostały ewakuowane z Egiptu, a izraelskie powróciły na linię rozejmową z 1948 r. Na lata po kryzysie sueskim przypadła dalsza rozbudowa potencjału militarnego zwaśnionych stron. Izrael był wspierany przez kraje zachodnie, natomiast Egipt i Syria dozbrajane przez Związek Radziecki i państwa bloku komunistycznego. Bliski Wschód stał się kolejnym miejscem konfrontacji Wschodu z Zachodem.7 Na wiosnę 1967 r. nastąpił znaczny wzrost napięcia między Izraelem, a Syrią i doszło do starć granicznych. Syria ogłosiła, że Izrael zamierza najechać jej terytoria. Naser, związany paktem obronnym z Syrią, skoncentrował na granicy z Izraelem duże siły, usuwając jednostki UNEF z linii demarkacyjnej. W tym samym czasie zamknął Cieśninę Trańską dla statków izraelskich i zablokował w ten sposób port izraelski Ejlat, łamiąc międzynarodową konwencję swobodzie żeglugi. Poparły go wszystkie kraje arabskie, a Jordania i Irak zawarły natychmiast pakty obronne z Egiptem. Protest Izraela, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji uzyskał nikłe poparcie na forum międzynarodowym.
5. Trzecia wojna arabsko-izraelska 5 czerwca 1967 r. rozpoczęła się trzecia wojna arabsko – izraelska, tzw. wojna sześciodniowa. Państwa arabskie dysponowały trzystu dziewięćdziesięcioma tysiącami żołnierzy. Armia Egiptu liczyła trzysta tysięcy żołnierzy, Syrii pięćdziesiąt tysięcy, a Jordanii czterdzieści tysięcy. Rozpoczął ją Izrael, który zniszczył w niespodziewany nalocie lotniska Egiptu, Jordanii, Syrii i Iraku, paraliżując w ten sposób lotnictwo tych państw. Jednocześnie wojska izraelskie wkroczyły do Synaju i na Zachodni Brzeg Jordanu8 . Wojna trwała sześć dni. Kampania przeciwko Egiptowi, zwana kampanią synajską, trwała cztery dni. W wyniku tej operacji Egipt utracił całe lotnictwo, zostało zniszczonych siedem dywizji oraz około siedmiuset czołgów i kilka tysięcy pojazdów mechanicznych. Na froncie jordańskim walki trwały do 8 czerwca. W ich wyniku Izrael zdobył całą Jerozolimę i zachodni brzeg rzeki Jordan. W wyniku wojny sześciodniowej zginęło siedmiuset siedemdziesięciu sześciu żołnierzy izraelskich. Olbrzymie strat Egiptu zrekompensował częściowo Związek Radziecki, dostarczając broń i przysyłając doradców wojskowych oraz podpisując umowę o pomocy gospodarczej. Konferencja szczytu arabskiego (Ligi Państw Arabskich) w Chartumie postanowiła nie uznawać nadal istnienia Izraela i określić wysokość pomocy finansowej dla Egiptu i Jordanii ze strony Arabii Saudyjskiej, Libii i Kuwejtu. Przegrana wojna przyniosła Jordanii nową falę uchodźców z Zachodniego Brzegu. Palestyńczycy, którzy otrzymali automatycznie obywatelstwo jordańskie, stanowili już ok. 60 % mieszkańców tego kraju9 . 22 listopada 1967 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła słynną rezolucję nr 242, która określała zasady sprawiedliwego pokoju na Bliskim Wschodzie i stała się punktem wyjścia niemal wszystkich inicjatyw pokojowych. Rezolucja domagała się wycofania sił izraelskich z terytoriów okupowanych w wojnie sześciodniowej, zakończenia stanu wojny między stronami konfliktu, uznania suwerenności każdego państwa w tym rejonie i przysługującego mu prawa do życia w pokoju w bezpiecznych i uznanych granicach. Rezolucja dotyczyła ponadto zagwarantowania swobodnej żeglugi po wodach międzynarodowych w tym rejonie, a także o sprawiedliwym rozstrzygnięciu problemu uchodźców palestyńskich. Izrael odmawiał rozmów na temat wycofania się z okupowanych terenów, zanim państwa arabskie nie uznają jego prawa do istnienia. Jednocześnie nasiliły się akcje terrorystyczne organizacji palestyńskich, do których należały: Al.-Fatah Jasira Arafata (założony 1958 r. w Kuwejcie) i Organizacja Wyzwolenia Palestyny( OWP, założona w 1964 r.). W 1968 r. do OWP przyłączył się Al.-Fatah, a w następnym roku Jasir Arafat stanął na jej czele. Narodowa Karta Palestyńska z lipca 1968 r., pełniąca rolę konstytucji, w poniższych artykułach (anulowanych w 1998r.), głosiła m. in.: „2. Palestyna stanowi niepodzielną terytorialnie jedność w granicach, które zostały określone za czasów mandatu brytyjskiego. […] 9. Walka zbrojna jest jedną drogą prowadzącą do wyzwolenia Palestyny. […] 19. Podział Palestyny z roku 1947 i utworzenie Izraela było od początku nielegalne[…].”. Lata po wojnie sześciodniowej przyniosły zbliżenie amerykańsko-izraelskie na niwie wojskowej. Szczególnie znaczenie miała doktryna Nixona z 1969 roku o regionalizacji stosunków globalnych. Stworzyła ona nowe warunki Izraelowi, choć pierwsze kroki zrobił prezydent Lyndon Johson, zezwalając na sprzedaż do tego kraju nowoczesnych samolotów typu Phantom. Po raz pierwszy umożliwiła Izraelowi zakup na kredyt każdego rodzaju amerykańskiej broni konwencjonalnej. Waszyngton zaczął traktować Izrael jako państwo stabilne, trwałe i gotowe w razie zagrożenia do działań zbrojnych10.
6. Czwarta wojna arabsko – izraelska Okres pomiędzy wojną sześciodniową i wojną Jom Kippur nazywany jest często wojną sześcioletnią lub wojną na wyniszczenie. Dotyczyło to zwłaszcza starć wzdłuż unieruchomionego Kanału Sueskiego, który oddzielał obie armie.
   Wobec niepowodzenia mediacji ONZ, Stanów Zjednoczonych i Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA) dla Arabów stało się jasne, że utracone tereny można odebrać tylko siłą. 6 października 1973 r. wybuchła czwarta wojna arabsko- izraelska, tzw. wojna październikowa lub Jom Kippur. W tym czwartym już konflikcie, wystąpiły armie egipska i syryjska, w późniejszej fazie wspierane przez jednostki innych państw.
   Rozpoczął ją starannie przygotowany i utrzymany w całkowitej tajemnicy równoczesny atak wojsk syryjskich i egipskich na Izrael. Był on całkowitym zaskoczeniem dla wszystkich, a zwłaszcza dla Izraela, który ufny w przewagę militarną zlekceważył doniesienia swego wywiadu o koncentracji wojsk arabskich w pobliżu granic. Dzień ataku był dobrze wybrany, gdyż przypadł na Jom Kippur, wielkie święto żydowskie, kiedy wszystkie urzędy były zamknięte. Wojska syryjskie przekroczyły Wzgórza Golan, a egipskie przełamały, uważany za niezdobyty, łańcuch fortyfikacji nad Kanałem Sueskim i wtargnęły do Synaju. Walki zakończono w styczniu 1974 r. porozumieniem o rozdzieleniu wojsk, siły izraelskie wyparły Syryjczyków daleko za Wzgórza Golan i zagroziły Damaszkowi, a nie froncie egipskim przekroczyły Kanał Sueski z zamiarem zaatakowania Kairu. Wojska egipskie nie dały się jednak wyprzeć ze wschodniego brzegu Kanału i linia demarkacyjna kontrolowana przez siły UNEF przebiegała po tej stronie Kanału, otwartego dla żeglugi
   w 1975 r. „Terytorialnym” skutkiem wojny Jom Kippur było wycofanie się Izraela znad Kanału Sueskiego i zajęcie tej strefy przez wojska ONZ. Z wojskowego punktu widzenia wojna nie przyniosła rozstrzygnięcia, gdyż obie strony były zdolne do dalszego prowadzenia walki. Została ona nazwana „wojną elektroniczną” ze względu na duże zaangażowanie sprzętu o wysokim stopniu zaawansowania technologicznego. Dla społeczeństwa Izraela konflikt ten był szokiem, gdyż po raz pierwszy państwom arabskim udało się przeprowadzić sprawną akcję wojskową. Po zakończeniu działań wojennych Izrael znalazł się pod silną presją Stanów Zjednoczonych i państw Europy Zachodniej. Kraje arabskie produkujące ropę naftową z zadziwiającą solidarnością użyły „broni naftowej”, nakładając embargo na państwa popierające Izrael i podnosząc znacznie ceny, co wywołało kryzys energetyczny na świcie. Wzrosło znaczenie państw arabskich na Aranie międzynarodowej. W 1974 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ w listopadzie, przyznając OWP status stałego obserwatora.11 Walka na „broń naftową” trwała krótko – embargo zniesiono na początku 1974 roku, ale spowodowało ono na rynkach światowych czterokrotny wzrost cen ropy naftowej ciągu dwóch miesięcy. Napięta sytuacja między świtem arabskim, a Izraelem utrzymywała się do listopada 1977 roku. Wtedy to właśnie Anwar Sadat-prezydent Egiptu- odwiedził Izrael i wystąpił w Knesecie (parlament izraelski). Nawiązanie kontaktów izraelsko-arabskich było wynikiem „wahadłowej” polityki prowadzonej przez Stany Zjednoczone od zakończenia wojny w 1973 roku. Efektem mediacji prowadzonej najpierw przez Kissingera w latach 1974-1975, a kontynuowanej przez Jimmiego Cartera było trójstronne spotkanie w Camp David. W jego trakcie podpisano dwa dokumenty, określające podstawy zawarcia pokoju oraz traktatu pokojowego między Izraelem i Egiptem. Sam traktat pokojowy został podpisany przez Egipt i Izrael 26 marca 1979 roku. Egipt podpisał separatystyczny traktat pokojowy z Izraelem i odzyskał Synaj. Dołączony do traktatu plan rozwiązania problemu uchodźców palestyńskich, a także kolejne projekty działań w kwestii palestyńskiej pozostały na papierze. Podpisanie traktatu egipsko-izraelskiego wywołało wrzenie i oburzenie w państwach arabskich. Szczyt państw arabskich w Bagdadzie potępił Egipt i zawiesił w prawach członka Ligi Arabskiej oraz zlikwidował swoją siedzibę w Kairze.12 Od 1967 r. arabscy mieszkańcy terytoriów okupowanych przez Izrael podlegali różnorodnym restrykcjom i ograniczeniom (m.in. zakaz swobodnego poruszania się i osiedlania, trudności w organizowaniu samorządów, deportacje, wysiedlania, konfiskaty mienia, godzina policyjna, odpowiedzialność zbiorowa, aresztowania, zamykanie szkół, uczelni). Powodowało to nieustane napięcia, prowokowało starcia zbrojne i interwencje wojskowe. Celem kontrolowania sytuacji już w 1967 r. Izrael rozpoczął budowę osiedli żydowskich, mających charakter strategiczno-obronny oraz wykupywał ziemie od Palestyńczyków, co jeszcze bardziej zaostrzało konflikt13.
7. Piąta wojna arabsko- izraelska 6 czerwca 1982 roku rozpoczęła się izraelska operacja „Pokój dla Galilei”. W założeniu miała to być krótka akcja na terenach przygranicznych w celu likwidacji obozów palestyńskich w Libanie-baz wypadowych do ataku na terytorium Izraela. 9 czerwca 1982 roku doszło do największej bitwy powietrznej w dziejach wojen arabsko-żydowskich. 14 września 1982 r. nowowybrany prezydent libański Baszir Dżumajjil zginął w zamachu. 16 września, chrześcijańska milicja falangistowska wtargnęła, za wiedzą i zgodą Ariela Szarona, do obozów Sabra i Szatila dla cywilnych uchodźców z Palestyny i pod pozorem poszukiwania terrorystów zmasakrowała ich mieszkańców. Zginęło ok. 800-1000 Palestyńczyków. Ostatecznie Izrael wycofał się z Libanu w 1985 r., zatrzymując dla siebie pas terenu przy granicy, nazywany odtąd „strefą bezpieczeństwa”, który okupował do 2000 r. W maju 1983 r. w libańskiej dolinie Al-Bika wybuchły walki w łonie Al.-fatahu między pro syryjskimi rebeliantami, a siłami wiernymi Arafatowi, które skończyły się we wrześniu osaczeniem Arafata w Trypolisie. Pod ochroną ONZ Arafat wraz z 4 tys. swoich zwolenników opuścił Liban i przeniósł główną kwaterę do Tunisu. Ponowne zjednoczenie Al.-Fatahu pod przywództwem Arafata nastąpiło dopiero w 1987 r. na pojednawczej sesji OWP w Algierze .
8. Intifada W grudniu 1987 r., gdy żołnierze izraelscy otworzyli ogień do rzucających kamieniami młodych Palestyńczyków, wybuchło spontanicznie palestyńskie powstanie-intifada - które ogarnęło wszystkie obozy uchodźców i miasta arabskie w Okręgu Gazy, Samarii i Judei (Zachodni Brzeg). Przybrało ono forem obywatelskiego nieposłuszeństwa i demonstracji antyizraelskich nastrojów: ostentacyjnego zamykania sklepów arabskich w określonym czasie, strajków generalnych, odmowy płacenia podatków i bojkot izraelskich produktów. Intifada była w pewnym stopniu zaskoczeniem dla kierownictwa OWP, będącego na emigracji. Powstaniem kierowali duchowni muzułmańscy, wywodzący się z Centrum Islamskiego w Gazie. Na początku intifady powstała organizacja Hamas, założona przez szacha Ahmada Jasina i Abd Al-Aziza ar-Rantisiego, który oparł się próbom zdominowania przez Al.-Fatah, odrzucał od początku wszelkie pokojowe metody rozwiązania kwestii palestyńskiej. Bardzo źle to wróżyło przyszłym kontaktom, nawet po utrzworzeniu Autonomii Palestyńskiej. Intifada trwała, z różnym natężeniem, do 1993 r., czyli do podpisania tzw. „Deklaracji Zasad”.
9. Bliskowschodni proces pokojowy Intifada ożywiła na nowo zainteresowanie opinii międzynarodowej sprawą palestyńską, co wykorzystała OWP. 15 listopada 1988 r. Palestyńska Rada Narodowa proklamowała powstanie niepodległego państwa Palestyny, ale wstrzymała się z ogłoszeniem jednostronnej deklaracji niepodległości. W związku z tym Jordania zrzekła się Zachodniego Brzegu na rzecz Palestyńczyków. Arafat oświadczył, że OWP poprzez rozwiązanie konfliktu izraelsko-palestyńskiego, ustanawiające Palestynę w Okręgu Gazy i na Zachodnim Brzegu, z Izraelem w granicach sprzed 1967 r., po czym Stany Zjednoczone wyraziły zgodę na kontakty dyplomatyczne z przedstawicielami tej organizacji. Przełom nastąpił na początku lat 90. XX wieku. Do podjęcia rozmów skłoniły Izrael m.in. materialne i społeczne koszty intifady, a OWP - utrata sowieckiego wsparcia po rozpadzie ZSRR oraz izolacja w świecie arabskim wynikła z opowiedzenia się w 1991 r. po stronie Iraku. Jesienią w dniach 30 październik- 1 listopad 1991 r. doszło w Madrycie do spotkania delegacji Izraela, Jordanii, Libanu, Syrii i OWP oraz Egiptu w roli obserwatora. Konferencja pokojowa oparta była na oenzetowskich rezolucjach 242 i 338, której przewodniczył George W. Bush i Michaił Gorbaczow. Zapoczątkowała ona serię bezowocnych spotkań. Nastąpiło wzajemne uznanie się Izraela i OWP ( 9 IX 1993 r.), a następnie zawarto kolejne układy pokojowe: porozumienie z Oslo ( nazwane później Oslo 1.) podpisane 13 IX 1993 r. w Waszyngtonie przez Billa Clintona (jako gwaranta układu) oraz Icchaka Rabina i Arafata o Autonomii Palestyńskiej w Okręgu Gazy i Jerycha (tzw. Deklaracja Zasad”, stanowiąca początek polityki „ziemia za pokój”); 4 V 1994 r. w Kairze- o utworzeniu ograniczonej Autonomii Palestyńskiej, bez prawa do samodzielnej polityki zagranicznej i obronnej; utworzenie policji palestyńskiej; zezwalało na przeniesienie się kierownictwa OWP z Tunezji do Jerycha); 28 IX 1995 r. tzw. Oslo 2. – poszerzające Autonomię na cały Zachodni Brzeg Jordanu . 10 grudnia 1994 r. Rabin, Arafat i Peres zostali laureatami Pokojowej Nagrody Nobla. W 1994 r. w Gazie powstały pierwszy rząd: Palestyńska Władza Narodowa (Sulta Watanija Filastinijja ), zdominowany przez OWP. Nowe władze przejęły kontrolę nad edukacją, turystyką, służbą zdrowia, opieką społeczną i podatkami. Rząd palestyński napotkał od początku na wielkie trudności polityczne i , przede wszystkim, gospodarcze. Izrael zachował kontrolę nad rolnictwem i handlem. Bezrobocie sięgnęło 50% w Strefie Gazy i 24% na Zachodnim Brzegu, głównie z powodu konkurencji na izraelskim rynku pracy żydowskich imigrantów ze Związku Radzieckiego oraz częstego zamykania granic Strefy Gazy na skutek aktów przemocy ze strony palestyńskich ugrupowań terrorystycznych. Obok Hamasu w czasie pierwszej intifady i późniejszej drugiej, zwanej intifadą Al.-Aksa, powstały na Terytoriach Okupowanych skrajne organizacje religijne, z których duże wpływy uzyskały Dżhhad i Brygady Męczenników Al-Aksy (religijny odłam Al-Fatahu), których celem jest uzyskanie władzy nad całą Palestyną w jej historycznych granicach i stąd konsekwentnie torpedujących wszelkie porozumienia pokojowe między Palestyńską Władzą Narodową, a rządem Izraela. Rozmowom pokojowym i zawieranym przez obie strony układom niemal zawsze towarzyszyły arabskie zamach terrorystyczne, wymierzone w ogromnej większości w ludność żydowską, i pociągając izraelskie akcje odwetowe. Powoduje to powiększające się wewnętrzne napięcia we władzach palestyńskich między politykami lokalnymi i Palestyńczykami z OWP, przybyłymi z diaspory wraz z Arafatem. Palestyńczycy z Jordanii, zwłaszcza z kręgów lewicowych i religijnych, potępili Deklarację Zasad, a po masakrze w Herbronie ich poparcie dla procesu pokojowego zmalało do zera. 20 I 1996 r. przeprowadzono przewidziane porozumieniem wybory do Rady Autonomii, której przewodniczącym został Arafat. 24 IV 1996 r. Palestyńska Rada Narodowa usunęła z Palestyńskiej Karty Narodowej fragment o likwidacji państwa Izrael oraz odniesienia do utworzenia własnego państwa na obszarze całej Palestyny. Proces pokojowy pogłębił podział wśród Palestyńczyków. Porozumień pokojowych nie akceptowali antyizraelscy islamiści z Hamasu, a dążąca do pokoju OWP traciła wpływy i kontrolę nad sytuacją. Coraz słabsza była też pozycja samego Arafata. Ani OWP, ani Arafat, nie byli w stanie powstrzymać działalności radykalnych organizacji terrorystycznych, a izraelskie odwety i rozbudowa osiedli żydowskich nakręcały spiralę przemocy po obu stronach. Konflikt nie tylko nie wygasał, ale przybierał na sile. Porozumienie izraelsko-palestyńskie okazało się więc nadzwyczaj kruche. Icchak Rabin zapłacił wysoką cenę za umiarkowaną politykę wobec Palestyńczyków: w 1995 r. zginął z ręki izraelskiego ekstremisty. Po śmierci Rabina, nowy premier Binjamin Netanjahu – po serii zamachów bombowych, przeprowadzonych głównie przez Hamas- odrzucił zasadę „ziemia za pokój”, co uzasadniał koniecznością zapewnienia Izraelowi bezpieczeństwa. Nowy premier oświadczył, że nieustanne zamach palestyńskich terrorystów zwalniają Izrael od obowiązku realizacji porozumień zawartych w Oslo i zawiesił wszystkie rozmowy pokojowe, a w marcu 1997 r. podjął decyzję wybudowania żydowskiego osiedla Har Homa we wschodniej Jerozolimie; było to częścią planu zakładającego otoczenie przez żydowskie osiedla całej arabskiej części miasta. Dzięki mediacji USA i państw arabskich, wynegocjowane zostały dalsze porozumienia-dotyczyły one wycofywania wojsk izraelskich z Zachodniego Brzegu Jordanu i z Hebronu (15 I 1997 r.) oraz przekazania pod zarząd Autonomii Palestyńskiej dalszych 13 % terytorium Zachodniego Brzegu, zwolnienie palestyńskich więźniów w zamian za potwierdzenie usunięcia z Palestyńskiej Karty Narodowej (głównego aktu prawnego Autonomii) zapisu o zniszczeniu Izraela oraz podjęcia działań przeciwko terrorystom (tzw. porozumienie z Wye Plantation z 23 X 1998 r.) – ale bez szans na realizację. Na terenach palestyńskich stale dochodziło do starć zbrojnych i zamachów bombowych, a wstrzymywanie przez Izrael procesu pokojowego radykalizowało nastroje. Znacznie też wzrosło poparcie społeczne dla Hamasu i Dżihadu, które – odrzucając uznanie Izraela – kontynuowały zamachy terrorystyczne (głównie samobójcze). Sytuacji nie poprawiła wizyta prezydenta Billa Clintona w Okręgu Gazy (grudzień 1998 r.). W dniach 23-26 marca 2000r. Ziemi Świętej przebywał z wizytą papież Jan Paweł II. Rozmowy premiera Ehuda Baraka i Arafata w Camp David (lipiec 2000 r.) zakończyły się niepowodzeniem. Premier Ehud Barak oferował przekazanie Palestyńczykom 98% terenów Zachodniego Brzegu, częściową kontrolę nad wschodnią Jerozolimą oraz ewentualny wspólny zarząd Nd Wzgórzem Świątynnym w zamian za przyłączenie do Izraela osiedli żydowskich na Terytoriach Okupowanych. Prowadziłoby to do podzielenia arabskiej Palestyny na cztery oddzielne kantony otoczone obszarami izraelskimi: Północny Zachodni Brzeg i Strefa Gazy, a w konsekwencji do izraelskiej kontroli nad przemieszczaniem się Palestyńczyków i ich towarów, a także nad palestyńskimi relacjami z zagranicą. Mimo, że ustawodawstwo międzynarodowe uznaje, z chwilą ustania wojny, prawo do powrotu cywilów, którzy uciekli z terenów objętych walkami, Barak odżegnał się od wszelkiej odpowiedzialności za uchodźców palestyńskich. Stanowisko to było konsekwentnie podtrzymywane od pierwszych chwil istnienia Izraela, gdyż zgoda na powrót uchodźców spowodowałaby odwrócenie proporcji ludnościowych: Izraelczycy staliby się mniejszością we własnym kraju. Strona izraelska nie podjęła także negocjacji na temat możliwych wariantów dalszych Laosów uchodźców: 1) osiedlenia ich w krajach trzecich; 2) powrotu do nowo utworzonej niepodległej Palestyny; 3) normalizacji ich statusu w krajach, gdzie aktualnie przebywają; 4) stopniowej ich repatriacji do Izraela. Stanowisko Arafata nie dopuszczało innej możliwości jak ustanowienie stolicy państwa palestyńskiego we wschodniej Jerozolimie i rozwiązanie kwestii uchodźców .
10. Intifada 2
    W atmosferze narastającego napięcia w końcu września 2000 r. wybuchła druga intifada. Bezpośrednim powodem była prowokacyjna wizyta Ariela Szarona (zwanego przez Palestyńczyków „rzeźnikiem z Bejrutu”) na Wzgórzu Świątynnym, gdzie znajdują się meczety Al.-Aksa i Kubbat as-Sachra. W lutym 2001 r. Szaron został premierem, Arabowie uznali to za wypowiedzenie wojny, chociaż deklarował on chęć współpracy. Zamachy na World Trade Center i Pentagon 11 września 2001 r. wywołały spontaniczną radość Palestyńczyków. Pozostałe miesiące 2001 r. oraz lata 2002-2003 cechowała narastająca liczba aktów terroru, coraz brutalniejsze izraelskie akcje odwetowe i nieustające próby Zachodu rozwiązania tej sytuacji. Od grudnia 2001 r. Arafat został praktycznie internowany w głównej kwaterze w Ram Allah, a od marca 2002 r. siły izraelskie ponownie zajęły miasta (z wyjątkiem Jerycha) przekazane Palestyńczykom i rozpoczęły systematyczne zabijanie przywódców ugrupowań terrorystycznych . Premier Szaron sprzeciwiał się likwidacji osadnictwa żydowskiego na Zachodnim Brzegu, od Arafata żądał potępienia terroryzmu, zarzucał mu wspieranie terrorystów i wrogość wobec Izraela, a pod koniec 2001 r. zamknął go w areszcie domowym w Ram Allah. Na przełomie marca i kwietnia 2002 r., w ramach wypowiedzianej po 1 IX 2001 r. „wojnie z terroryzmem”, Izrael ogłosił akcję „obronny mur”: jego wojska przeprowadzały „operacje karne” na terenie Autonomii Palestyńskiej, atakując m.in. Ram Allah, Dżanin i Betlejem ( 2 IV-10 V), co jednak nie powstrzymało palestyńskich zamachowców-samobójców. Od marca 2003 r. w rozmowach z Izraelem Arafata zastąpił Mahmud Abbas z Al.-Fatah (frakcji OWP)- negocjator porozumień z Oslo i premier rządu Autonomii Palestyńskiej. Podczas szczytu izraelsko-palestyńskiego w czerwcu 2003 r., z udziałem prezydenta Buska, Abbas zapowiedział zakończenie intifady, potępił antyizraelski terroryzm oraz zadeklarował jako cel bliskowschodniego procesu pokojowego współistnienie państwa palestyńskiego z Izraelem. Szaron zapowiedział częściową likwidację osiedli żydowskich. Z nową inicjatywą pokojową dla Bliskiego Wschodu wystąpił 24 VI 2003 r. prezydent George Bush. Plan, zwany Mapą Drogową, opracowany przez tzw. Kwartet Blikowschodni (USA, UE, Rosję i ONZ), zakładał stopniowe tworzenie państwa palestyńskiego, z zaangażowaniem społeczności międzynarodowej. 18 XII 2003 r. Szaron wystąpił z własnym planem pokojowym. Plan Szarona przewidywał utworzenie państwa palestyńskiego w granicach wyznaczonych przez Izrael, z ewakuacją części żydowskich osiedli i zabezpieczeniem granic izraelskich przez wybudowanie tzw. „muru bezpieczeństwa”, który stanowiłby zaporę dla palestyńskich terrorystów. Izrael już w 2002 r. rozpoczął na Zachodnim Brzegu budowę takiego muru, rozgradzającego tereny palestyńskie i izraelskie. 13 VII 2003 r.; Trybunał w Hadze orzekł, że budowa ta jest niezgodna z prawem międzynarodowym. W grudniu 2003 r. premier Szaron ogłosił plan jednostronnego wycofania się z osiedli żydowskich w Okręgu Gazy, przy utrzymaniu wszystkich osiedli na obszarze Zachodniego Brzegu. Plan, poparty przez Stany Zjednoczone, z trudem uzyskał akceptację w sferach rządowych Izraela; odrzuciła go natomiast strona palestyńska jego niespełniający jej oczekiwań. 15-17 VIII 2005 . rząd izraelski przeprowadził likwidację wszystkich osiedli żydowskich w Okręgu Gazy (21) oraz czterech na Zachodnim Brzegu. W listopadzie 2003 r. telewizja CBS na podstawie informacji od byłego palestyńskiego ministra skarbu Salamy Fajada donosiła, że Arafat przywłaszczył sobie 3 mld dolarów przekazanych Autonomii Palestyńskiej przez Unię Europejską w ramach pomocy humanitarnej: 800 tys. umieścił na swoich prywatnych kontach. W lutym 2004 r. potwierdził to miarodajny niemiecki tygodnik „Die Welt”, który poinformował, powołując się na nieopublikowany raport Biura Komisji Europejskiej do spraw Nadużyć (OLAF), że Arafat przeznaczył miliony zdefraudowanych dolarów na działalność terrorystyczną przeciwko Izraelowi.
11. Nowy rząd Autonomii Palestyńskiej Po śmierci Arafata (11 XI 2004 r.) na nowego prezydenta Autonomii Palestyńskiej wybrano Mahmuda Abbasa. W styczniu 2006 r. przeprowadzono wybory parlamentarne w Okręgu Gazy, na Zachodnim Brzegu i we Wschodniej Jerozolimie, w których zwyciężył antyizraelski Hamas, uzyskując 72 ze 132 miejsc w parlamencie; premierem został Isma’il Hanijja, a przewodniczącym Rady Legislacyjnej (parlamentu) – Abdel Aziz Duwajk. Spowodowało to zamrożenie stosunków z Izraelem, a Stany Zjednoczone, UE i wiele innych państw wstrzymało pomoc finansową dla Autonomii Palestyńskiej. Sytuację dodatkowo utrudniał konflikt pomiędzy Hamasem, a Al-Fatahem i częste starcia zbrojne na tym tle, a podjęte przez Arabię Saudyjską mediacje nie odniosła skutku. W czerwcu 2007 r. prezydent Abbas rozwiązał rząd i parlament, wprowadził stan wyjątkowy i zapowiedział nowe wybory. Wywołało to rozłam wśród Palestyczyków: Hamas zachował władzę w Okręgu Gazy, a Abbas i nowo utworzony rząd Salama Fajjada- na obszarze Zachodniego Brzegu. W czerwcu Egipt zamknął jedyne, niezależne od Izraela, przejście graniczne z Okręgiem Gazy. Izrael oskarżył Hamas o współpracę z Iranem (który miał uzbrajać i szkolić jego bojowników) i drastycznie ograniczył ruch osobowy i towarowy z Ikręgiem Gazy. W odpowiedzi na strzał przez Hamas południowego Izraela, wprowadził 17 I 2008 r. całkowitą blokadę Okręgu Gazy, pozbawiając jej mieszkańców podstawowych produktów . 23 I Palestyńczycy przełamali blokadę granicy z Egiptem w celu zdobycia środków do życia, ale na początku lutego granica została ponownie uszczelniona. Blokada Okręgu Gazy, która wywołała międzynarodowe protesty, została 10 III 2008 r. zniesiona, ale wkrótce ją przywrócono, przeciw czemu protestowała opinia międzynarodowa, a Izrael uzasadnił ją względami swego bezpieczeństwa. Po negocjacjach z udziałem Egiptu osiągnięto porozumienie rozejmowe- Hamas zobowiązał się do zaprzestania ostrzału Izraela, a Izrael do złagodzenia blokady Okręgu Gazy – które weszło w życie 19 VI 2008 roku. W listopadzie 2007 r., w Annapolis (USA), przedstawiciele Izraela i Autonomii Palestyńskiej rozpoczęli kolejne negocjacje w sprawie zakończenia konfliktu, co – jak zakładano – miałoby nastąpić do końca 2008 roku. Jest to termin nierealny, zwłaszcza, że obecnie najważniejsze jest rozwiązanie konfliktu wewnątrz Autonomii Palestyńskiej. Hamas nie skłania się do kompromisu i nie zamierza podporządkować się władzom Autonomii, a pozycję prezydenta Abbasa osłabiła dodatkowo decyzja premiera Ehuda Omerta z 9 III 2008 r. o budowie nowych osieli na Zachodnim Brzegu, w pobliżu Jerozolimy i we Wschodniej Jerozolimie. Jasir Abed Rabbo, doradca Abbasa, zapowiedział 20 II 2008 r., że w przypadku fiaska rozmów pokojowych z Izraelem, Palestyna może wziąć przykład z Kosowa i jednostronnie ogłosić niepodległość (czym Arafat straszył Izrael już w 1999r.) .
    Bibliografia:

Bartnicki A., Zarys dziejów Afryki i Azji, Warszawa 2000,KiW, s.507-508, 514, 515.

Gelvin L., Konflikt Izraelsko – Palestyński, Kraków 2009, WUJ, s.148.

Kubiak K., Wojny konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie, Warszawa 2007,Trio, s.235-251.

Mikusińska A., Konflikty współczesnego świata, Warszawa 2008, PWN, s.1 89-196.

Madeyska D., Historia współczesnego świata arabskiego, Warszawa 2008,WUW, s.24-35.

Patka A., Najnowsza historia świata 1945-1995, Kraków 1998 PWN, s.159-166.