BADMINTON

Najwcześniejsze znane nam ślady gry podobnej do badmintona, które spotkano w literaturze, wiążą się z grą di-dschian-dsi uprawianą w Chinach przed 618 r. n.e. Przez kawałki złota przytykano wówczas 2 do 4 piór kurzych i tak spreparowaną „lotkę” odbijano ręką lub nogą. Podobna gra w Japonii zwana była oibane, zaś w Korei tiye-kitcha-ki. Na znalezionych w Ameryce Środkowej w pismach obrazkowych Azteków i Tolteków stwierdzono istnienie gier podobnych do badmintona, lecz miały one znamiona obrzędu religijnego. Począwszy od wieku XVI można znaleźć w literaturze i malarstwie wielu krajów ślady gier stanowiących pierwowzory badmintona. W dawnych czasach badminton służył przeważnie rozrywce i celą religijnym i tylko wyjątkowo był uprawiany jako sport, to w drugiej połowie XIX w. obserwujemy wyraźne przejście od funkcji zabawowej i obrzędowej do ćwiczeń sportowych. W tym też czasie, zwłaszcza w Anglii, rozwija się wiele innych gier sportowych, dla których zostają ustalone przepisy. W grudniowym numerze z roku 1972 słynny wydawca czasopisma „World Badminton” H.A.E. Scheele zatytułował swój artykuł „Człowiek, który wynalazł badmintona”. Pisał tam, że John L.Baldwin zmienił dziecinna grę battledore i shuttlecock w badminton. Baldwin pierwszy grał w Badminton House, siedzibie księcia Beaufort, odwracając zasadę dotychczas uprawianej przez dzieci gry „zamiast odbijania jak największą ilość razy, przebijać lotkę przez sznurek (na którym wisiały paski gazet dla lepszej widoczności), tak aby utrudnić grę z drugiej strony”. Zdarzenie miało miejsce kilka lat przed 1870 r. Wymiarem boiska była podłoga całego salonu a po każdej stronie siatki grało po pięciu graczy. Definicja gry z „Encyklopedii Brytannica” – „Gra w której uczestniczą dwie osoby, posługują się małymi rakietkami zwanymi battledores wykonanymi z pergaminu lub strunami naciągniętymi na drewnianych ramach, oraz shuttlecocks wykonanym z jakiegoś lekkiego materiału jak korek z przypiętymi piórami, odbijane jak największą ilość razy”. Grano w ten sposób od wieków. Sportowa Encyklopedia Uniwersytetu Oxfordskiego wydana przez J.Arlott w 1975 r. też podobnie opisuję historię powstania gry: „nazwa badmintona wywodzi się od siedziby księcia Beaufort w Badminton, Glomeestershire (koło Bristolu), gdzie – jak się przypuszcza – gra rozwinęła się około roku 1870 z dawnej gry dziecięcej battledores i shittlecocks. Od początku gra zyskała popularność wśród oficerów armii brytyjskiej, którzy przeszczepili ją na teren Indii, gdzie grali na świeżym powietrzu. Pierwsze zasady gry zostały zebrane w Poona (Indie) w połowie lat 1870 i były stosowane przez szereg grup, które zaczęły uprawiać grę w angielskich nadmorskich miejscowościach wypoczynkowych, niedługo potem grę zaczęto uprawiać na przedmieściach Londynu. Wkrótce zaczęły występować zróżnicowania i kiedy zorientowano się, że nawet wymiary boisk rózniły się w stopniu alarmującym, zorganizowano zjazd w Southesa, Hantshire, w 1893 roku, na którym przedstawiciele 14 klubów założyli Związek Badmintona, który od razu przyjął jednolity zasad gry” Wymiary boiska i wysokość siatki ustalono w 1893 roku były identyczne z obowiązującymi obecnie, z tym wyjątkiem, że boisko nie było prostokątne. Było ono zwężone na środku w kształcie klepsydry, o 4 stopy węższe przy siatce niż z tyłu. Było to dziedzictwo salonów wiktoriańskich, gdzie pośrodku dużych pokoi znajdowały się drzwi – wspomniany kształt umożliwiał otwieranie drzwi bez konieczności zdejmowania siatki. Boisko zachowało ten kształt do roku 1901. Szybki rozwój badmintona następował głównie w krajach znajdujących się pod wpływami brytyjskimi. Początkowo w rozgrywkach brali udział wyłącznie mężczyźni, ale do pierwszych rozgrywanych w roku 1899 Mistrzostw Anglii dopuszczono kobiety. Od tego czasu, z przerwami w okresach I i II wojnie światowej, organizowane są zawody All England Championsships uznawane od 1977 roku za nieoficjalne Mistrzostwa Świata. W maju 1977 roku w Malmo (Szwecja) odbyły się po raz pierwszy Mistrzostwa Świata, które były rozgrywane co trzy lata (1977, 1980, 1983), a obecnie co dwa lata. Pierwszym oficjalnym spotkaniem międzynarodowym był mecz Anglia – Irlandia w 1903 r. Kluby i organizacje międzynarodowe badmintona powstawały w początku naszego stulecia bardzo powoli. Szybszy ich rozwój obserwujemy od momentu powstania Międzynarodowej Federacji Badmintona (IBF) w 1934 roku, której członkami założycielami były Kanada, Dania, Anglia, Francja, Irlandia, Holandia, Nowa Zelandia, Szkocja, Walia. Od 1948 roku organizowane są międzynarodowe mistrzostwa świata mężczyzn pod nazwą Thomas Cup. Fundatorem pucharu był pierwszy prezydent IBF – sir George Thomas. Zawody te rozgrywają się co trzy lata. Od roku 1956 odbywają się podobne zawody dla kobiet pod nazwą Uber Cup. Europejska Unia Badmintona (EBU)została założona w 1967 roku przez 12 państw, a obecnie zrzesza 30 krajów (w tym Polskę od 1978 r.). Pod jej auspicjami rozgrywane są od 1972 roku Mistrzostwa Europy co dwa lata dla seniorów, a w nieparzyste lata dla juniorów. Unia opiekuje się również turniejem Helvetia Cup rozgrywanym od 1962 roku (turniej bez udziału drużyn zajmujących miejsca w pierwszej szóstce Mistrzostw Europy). Obserwując wyniki najważniejszych imprez światowych można stwierdzić, że dopiero po II wojnie światowej wśród zwycięzców zaczęły pojawiać się nazwiska zawodników z innych krajów, niż pochodzących z Wysp Brytyjskich. Do najważniejszych należało by zaliczyć Rudy Hartono z Indonezji, 8-krotnego mistrza świata (1968-74, 1976), Duńczyka Erlanda Kopsa (mistrz świata 1958, 1960-63, 1965, 1967), Wong Peng Soona (1950-52, 1955) i Ewre Benga Chong (1953-54, 1956-57) – obaj Malezja oraz Judy Hashman 10-krotno mistrzynię z USA (1954-67). Najsłynniejsze nazwiska lat osiemdziesiątych do bezwzględnie Liem Sfie King, Icuk Sugiarto (Indonezja), Flemming Delfs, Lenne Kopen (Dania), Thomas Kihlstrom (Szwecja) i nie zrównani w grach podwójnych Anglicy – Mike Tredgett, Nora Perry i Gillan Gilks. Kilka zdań o Polsce. Gra zwana „wolantem” istniała u nas od XVII w. szczególnie znanym śladem jest obraz namalowany w roku 1773 przez Adama Manyokiego – nadwornego malarza Augusta II, przedstawiający młodego księcia Augusta Sułkowskiego. W literaturze XVIII i XIX w. spotykano szereg informacji i opisów tej gry m.in. a w pierwszej w Polsce książce o grach Łukasza Gołębowskiego wydanej w Warszawie w roku 1831 pod tytułem „Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym lub niektórych tylko prowincjach” – opis wolanta pokrywa się prawie z angielską grą dziecięcą opisaną w Encyklopedia Brytannica. Natomiast ze słowem badminton spotykamy się po raz pierwszy w czerwcu 1883 roku w „Kurierze Warszawskim” który podał w ogłoszeniu, że „Magazyn Francuski” przy ulicy Berga 16 poleca sprzęt do tej gry i oferuje jej przepisy „jako najlepszy środek przeciw nudom podczas pobytu na letniskach”. W roku 1901 Edmund Cener w książce „O grach i zabawach” wydanej we Lwowie dla Towarzystw Sokolich dał między innymi przepisy batmintona i wolanta. W pierwszej połowie XX wieku bardzo trudno odnaleźć ślady turniejów czy zorganizowanych sekcji badmintonowych w Polsce. W tym okresie znamy jedynie fakty udziału polskich lotników i mechaników w turnieju w Anglii. Prawdziwy rozwój gry rozpoczął się znacznie później, bo dopiero od powstania Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej.

BADMINTON W POLSCE

Jako początek badmintona w Polsce można traktować rok 1957, a złożyło się na to kilka równoległych wydarzeń: • w lutym ukazały się pierwsze artykuły w „Sportowcu” na temat jui-mao-czu (wczesna chińska nazwa badmintona), • w marcu tego roku Wytwórnia Sprzętu Sportowego „Wessa” wyprodukowała drewnianą rakietę, a pod koniec roku Spółdzielnia „Famedia” w Łodzi plastikową lotkę, • w maju odbył się zjazd założycielski Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej. Działacze tej organizacji byli uczestnikami delegacji na Światowy Festiwal Młodzieży w Moskwie, gdzie pierwszy raz na terenie krajów socjalistycznych odbył się turniej pokazowy badmintona, • wreszcie od początku tego roku istniało koło zapalonych badmintonistów przy Instytucie Lotnictwa w Warszawie, którzy sprzęt przywieźli z Indii, gdzie odbywały się targi samolotowe. Inżynierowie z tego instytutu byli „konsultantami” wytwórni „Wessa” przy opracowaniu pierwszej rakiety. W ogłoszonym rok później programie działalności TKKF badminton znalazł się w grupie gier sportowych. Zostały także opublikowane po raz pierwszy „Zasady i regulamin gry w badmintona” opracowane przez Rafała Grudzińskiego. Następne lata to szkolenie dużej grupy organizatorów rekreacji, a przełomowym wydarzeniem dla dyscypliny było wprowadzenie badmintona do spartakiad i zlotów ognisk TKKF oraz wyróżnienie przez punktowanie uczestnictwa w tej grze. W roku 1960 plenum ZG TKKF przyjęło dla nowej gry nazwę „kometka”, a „Sport dla wszystkich” ogłosił kometkę „zabawą i sportem roku 1960”. O ile na zlotach wielu województw odbywały się turnieje indywidualne, o tyle pierwszymi spotkaniami o charakterze sportowym były mecze między reprezentacjami Opola i Mazowsza oraz Poznania i Mazowsza w roku 1962. Wtedy zaczęły powstawać ligi miejskie i wojewódzkie, rozgrywane były coraz częściej turnieje między wojewódzkie i ogólnopolskie. W 1963 roku wydano też folder: „Kometka, gra dla wszystkich” opracowany przez J.Topisza. Z okazji wyprodukowania 100-tysięcznej rakiety w Łodzi zorganizowano I Ogólnopolski Turniej o Puchar Wytwórni „Wessa” (19-20.12.1964), który został później uznany za pierwsze Mistrzostwa Polski; jego zwycięzcami zostali: Teresa Masłowska – Mazowsze i Feliks Glapa – Poznań. Wielką rolę odegrało w tym czasie czasopismo „Sport dla wszystkich” pod redakcją Stanisława Zakrzewskiego – późniejszego pierwszego przewodniczącego Społecznej Komisji Kometki (7.11.1964). Niestety jego zbyt szybkie odejście w 1966 roku do innej pracy i kilka kolejnych zmian przewodniczących miało negatywny wpływ na działalność komisji. Jednakże do niewątpliwych sukcesów tego okresu należy zaliczyć wprowadzenie do kalendarza wielu imprez centralnych: • turnieje o Puchar Wytwórni Sprzętu Sportowego „Wessa” w latach 1964-67, • masowy turniej kometki o puchar ZG TKKF organizowany corocznie od 1965 roku, • obozowy turniej kometki o puchar ZMS 1966 – 69, • Mistrzostwa Polski Związku Zawodowego Kolejarzy, Poligrafów i Metalowców oraz szereg innych jak np. Turnieje Asów, Turniej o Puchar Rektora WSR we Wrocławiu. Wydane zostały ponadto pierwsze szersze opracowania „ABC Kometki” F.Glapka, J.Głuchowski, R.Ogrodzki 1966 r., „Zasady sędziowania” J.Krzewiński 1968 r. W 1965 roku na Polance Redłowskiej w Gdyni uczestnicy I Ogólnopolskiego Turnieju Klasyfikacyjnego mieli okazję grać z drużyną mistrza NRD Aktivist Troblitz (uwczesny pięciokrotny mistrz kraju). Dla gości z NRD szokiem było, że gramy 8-gramową lotką i że turnieje odbywały się na powietrzu. Koniec lat sześćdziesiątych – początek siedemdziesiątych to duża akcja szkolenia na wielu kursach organizatorów i sędziów badmintona. Prowadzącymi byli Stanisław Paczkowski, a potem Julian Krzewiński. Wreszcie pierwszy kurs Centralny Sędziów w Wołominie (1969) gdzie trzydzieści adeptów uzyskało klasę I i II sędziowską. Ukazały się biuletyny informacyjne, podjęto decyzję o zorganizowaniu przy AWF Wrocław pierwszego kursu instruktorów, członkowie komisji brali aktywny udział w przygotowaniu materiałów dla Rady Sportu GKKFiT, które były propozycją ujęcia w ramy organizacyjne tzw. sportów rekreacyjnych. Wreszcie Polska przystąpiła do IBF (1972). Po czasach świetności Poznania, Mazowsza i Łodzi na pierwsze miejsce wysunęło się teraz środowisko wrocławskie. Zaczęto rozgrywać turnieje: o puchar Rektora WSR Wrocław, o puchar „Wiosny”, o puchar tygodnika „Wiadomości”. Ten ostatni w 1971 roku przerodził się w turniej międzynarodowy i następnie dał początek Międzynarodowym Mistrzostwom Polski. Zorganizowano w latach 1972/73 pierwszy kurs instruktorów kometki przy AWF Wrocław dał nie tylko 27 pierwszych instruktorów, ale tam właśnie powstał pomysł przeprowadzenia pierwszych drużynowych mistrzostw Polski. Kilku osobowy zespół opracował regulamin, zgłoszono 22 zespoły dzielone na 4 grupy regionalne i liga krajowa ruszyła. Na kursie podjęto także decyzje, o organizacji kolejnego Ogólnopolskiego Sejmiku Działaczy. Finał I ligi został rozegrany 5-6 stycznia 1974 roku we Wrocławiu. Niespodziewanie zwyciężyła „Unia” Głupczyce. 19 marca 1975 roku Prezydium Zarządu Głównego TKKF zatwierdziło skład Centralnej Komisji Badmintona, która została wybrana na drugim Sejmiku Działaczy w Bydgoszczy. Przewodniczącym został Andrzej Szalewicz. Na temat nazwy wypowiedzieć się musiała Poradnia Językowa Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego w osobie prof. dr. Mieczysława Szymczaka, który stwierdził że używanie nazwy badmintona jest bardzo wygodne, gdyż z 61 krajów zrzeszonych w IBF tylko trzy stosują inną nazwę (Węgry – tollaslabda, NRD – Federball, Indonezja – bulutangkis). Niemniej i tam na afiszach i w korespondencji coraz częściej spotykamy słowo badminton. Braliśmy już wtedy udział w Międzynarodowych Mistrzostwach NRD i CSRS. Opracowane zostało wydawnictwo „Badminton – regulaminy i przepisy”, wychodził stały biuletyn, zorganizowaliśmy I Międzynarodowe Mistrzostwa Polski we Wrocławiu (13-14.12.1975), przeprowadzono oficjalne indywidualne Mistrzostwa Polski Seniorów, Juniorów i Młodzików, uruchomiliśmy II ligę, turnieje klasyfikacyjne i drugi kurs instruktorów dla dalszych 24 osób. Po 19 latach od ogłoszenia w „Sportowcu” (1958) przez Rafała Grudzińskiego z Łodzi wezwania o przyjmowanie chętnych do Polskiego Związku Badmintona i po 13 latach działalności Społecznej Komisji Kometki przy ZG TKKF – uzyskaliśmy zgodę na powołanie PZ Bad. W dniu 29 maja 1977 roku na zebraniu założycielskim w Głupszycach powołano zarząd tymczasowy, a dokument deklaracji członkowskiej podpisali przedstawiciele następujących 9 klubów: ZKS „Polonia” Głupczyce (B.Zdeb), SKS „Start” Gdynia (M.Zyśk), KS „Stal” Brzezinka – Mysłowice (R.Słota), KS „Stal” FSO Warszawa (J.Suski, A.Szalewicz), BZKS „Chrobry” Opole (M.Krasowski), KS „Unia” (E.Jaromin), GHKS „Bolesław” Bukowo (J.Szuliński), AZS Katowice (W.Tomaszewski), AZS AWF Wrocław (J.Musioł). Po otrzymaniu zgody Prezydenta miasta Warszawy i przedłożeniu koniecznych dokumentów 28 sierpnia Związek został zarejestrowany, a 7 listopada 1977 roku na pierwszym walnym Zjeździe dokonano wyborów, ustalono kierunki działania i zatwierdzono statut. Rozpoczął się okres organizowania Związku. W tym momencie ogromnym osiągnięciem stało się zorganizowanie biura przez sekretarza generalnego Jadwigę Ślawską. W 1978 przystąpiliśmy do Europejskiej Unii Badmintona (EBU). Powołany został pierwszy Okręgowy Związek Badmintona w Katowicach. Związek z 9 sekcji rozrósł się do ponad 160. Rozpoczęto starania o włączenie badmintona do systemu Ogólnopolskiej Spartakiady Młodzieży, co zostało zrealizowane w sezonie 1981/82. Z inicjatywy Związku odbyły się pierwsze 2-letnie studia trenerskie, na których tytuły trenerów II klasy uzyskały 24 osoby, wydano skrypty szkoleniowe, zrealizowano kilka szkoleniowych filmów, spowodowano uruchomienie produkcji popularnej rakiety o nazwie „Jaskółka”, przeprowadzono szereg kursów sędziowskich i instruktorów. Międzynarodowe Mistrzostwa Polski zostały uznane przez IBF jako stała pozycja w kalendarzu imprez, a Polsce przyznano organizacje turnieju Helvetia Cup w 1985 roku. Polscy zawodnicy zaczęli zdobywać medale w mistrzostwach międzynarodowych Austrii, Finlandii, Czechosłowacji, NRD, Węgier. W rozgrywkach drużynowych Mistrzostw Europy Seniorów i Juniorów Polska awansowała do II grupy w Europie (6-12 miejsce). Indywidualnie Bożena Wojtkowska , najlepsza zawodniczka XX-lecia od sezonu 1982/83 stale znajdowała się na światowej liście klasyfikacyjnej.

GDZIE I CZYM GRAĆ?

Miejscem do gry w badmintona może być każda płaszczyzna osłonięta od wiatru, której wymiary są nieco większe od prostokąta 6,10 m X 13,40 m. Boisko możemy wyznaczyć na łące, małej polance, w lesie, w niewielkim własnym ogródku, a nawet najmniejszej sali gimnastycznej. Siatkę zawieszamy na wysokości 1,5 m. Sprzęt do badmintona to rakietka i lotka. Na przełomie lat wyraźnie widać zanik rakiet z główkami drewnianymi. Najnowocześniejsze rakiety wykonane są jednoczęściowo z włókna węglowego dodatkiem boru przeplatane naciągami syntetycznymi. Lotka piórowa została zastąpiona lotką z materiałów syntetycznych ( poszukiwania w tym kierunku wywołane były wysoką ceną lotek naturalnych oraz dużym zapotrzebowaniem przy ograniczonej coraz bardziej ilości surowca).

Bibliografia:

1. www.priv.twoje-sudety.pl/~gimnazjum/badminton/dodatki/historia_badmintona.htm
2. http://badminton.devel.k2.pl/index_2945.htm
3. „Badminton” Ryszard Lachman, Andrzej Szalewicz. Warszawa 1987 r. Wydawnictwo Sport i Turystyka.
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Badminton