Orzeczenie I. Rodzaje orzeczeń

1. Czasownikowe  Czasownikiem w formie osobowej  Planujemy wyjście do kina.  Kup bilety!  Bezosobowa forma czasownika, zakończona na –no, -to  Kupiono bilety.  Zaproszono gości.
2. Imienne  Składa się z  Łącznika – osobowa forma czasownika: być, zostać, stać się a. Maciek zostanie lotnikiem. b. Piosenka stała się przebojem.  Orzecznika – wyrażone za pomocą różnych części mowy a. Maciek zostanie lotnikiem. b. Piosenka stała się przebojem. Podmiot I. Rodzaje podmiotów
3. Gramatyczny  Rzeczownik  Danusia pięknie grała na lutni.  Zaimek rzeczowny  Ona umiała także ślicznie śpiewać.
4. Domyślny  Musimy się go domyślić  Złożył ślubowanie (on)
5. Szeregowy  Kilka wyrazów współrzędnych  Maćko i Zbyszko mieszkali w Bogdańcu.
6. Zbiorowy  Rzeczownik w liczbie pojedynczej, ale oznacza zbiorowość  Rycerstwo polskie i litewskie rozgromiło Krzyżaków pod Grunwaldem.
7. Logiczny  Orzeczenie mówi o przybywaniu, ubywaniu lub braku czegoś  Rzeczownik lub zaimek rzeczowny w dopełniaczu  Danusi nie było w Szczytnie.

Przydawka I. Określenie rzeczownika lub zaimka rzeczownego II. Rodzaje przydawek

1. Przymiotna  Wszystkie części mowy odpowiadające na pytania przymiotnika  Wielka miłość
2. Liczebna  Liczebniki  Pierwsza miłość
3. Przyimkowa  Wyrażenie przyimkowe  Miłość po grób
4. Rzeczowna  Rzeczownik (w takim samym przypadku co określany wyraz)  Miłość Julii
5. Dopełniaczowa  Rzeczownik w dopełniaczu  Dopełnienie I. Określenie czasownika wyrażone rzeczownikiem, zaimkiem rzeczownym lub wyrażeniem przyimkowym, rzadziej przymiotnikiem lub przysłówkiem, odpowiada na pytania wszystkich przypadków oprócz mianownika i wołacza. II. Rodzaje dopełnień
6. Bliższe  To takie w którym przy zamianie ze strony czynnej na bierną dopełnienie staje się podmiotem  Uczeń pisze wypracowanie. Wypracowanie jest pisane przez ucznia.
7. Dalsze  Nie można zamienić na stronę bierną bez utraty sensu zdania Okolicznik I. Określenie czasownika. II. Rodzaje okoliczników
8. Miejsca (Gdzie? Dokąd? Skąd? Którędy?)
9. Czasu (Kiedy? Od kiedy? Do kiedy? Jak długo?)
10. Sposobu (Jak? W jaki sposób?)
11. Przyczyny (Dlaczego? Z jakiego powodu?)
12. Celu (Po co? W jakim celu?)
13. Przyzwolenia (Mimo co? Mimo czego? Pomimo czego? Wbrew czemu?)
14. Warunku (Pod jakim warunkiem? W jakim wypadku? W razie czego?)
15. Stopnia i miary (W jakim stopniu? W jakiej mierze? Ile?) Związki składniowe I. Rodzaje związków składniowych
16. Główny  Podmiot z orzeczeniem  Zapanowała cisza  Nauczycie zapowiedział
17. Zgody  Dwa wyrazy występują w tym samym przypadku, liczbie i rodzaju  Niezwykły nauczyciel  Pierwszą strofę
18. Rządu  Wyraz nadrzędny wymaga użycia wyrazu podrzędnego w określonym przypadku  Strofę wiersza  Wzięli książki
19. Przynależności  O wyraz podrzędny (nieodmienny) pytamy tak samo, jak o okolicznik (Jak? Gdzie? Kiedy?)  Patrzyli uważnie  Ruszył dalej