Temat: Współczesne społeczeństwo obywatelskie

     Na wstępie swojego wypracowania postaram się wyjaśnić pojęcie społeczeństwa obywatelskiego. W swojej pracy uwzględnię  również po dwa pozytywne i negatywne aspekty funkcjonowania takiego społeczeństwa, a także postaram się wymienić i omówić po dwa czynniki społeczno-ekonomiczne, polityczne i historyczne, które utrudniają tworzenie społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Na końcu zaproponuję sposoby przezwyciężenia negatywnych aspektów jego funkcjonowania.
     Mianem społeczeństwa obywatelskiego określa się takie społeczeństwo, w którym działalność niezależnych od państwa różnego typu instytucji, organizacji, związków i stowarzyszeń jest podstawą samodzielnego rozwoju obywateli oraz stanowi wyraz ich osobistej aktywności. Do minimum ograniczona jest ingerencja władzy politycznej w życie obywateli. W takim społeczeństwie obywatele z własnej inicjatywy tworzą odpowiadające ich potrzebom formy życia społeczno – politycznego, gospodarczego i kulturalnego. Obywatele takiego społeczeństwa lepiej zaspokajają potrzeby indywidualne niż grupowe. Warto też dodać, że tylko państwo demokratyczne stwarza odpowiednie warunki do rozwoju takiego społeczeństwa.
     Pierwszym pozytywnym i bardzo popularnym aspektem funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego jest angażowanie się obywateli w działalność społeczności lokalnych i organizacji pozarządowych. Możemy zaliczyć do tego chociażby tworzenie wspólnot osiedlowych. W ramach takich wspólnot ludzie współpracują ze sobą i stają się odpowiedzialni za to co dzieje się wokół nich. Ludzie nie są bierni lecz biorą czynny udział w kształtowaniu otaczającego ich środowiska. Innym pozytywnym przejawem funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego jest powstawanie różnego rodzaju stowarzyszeń o charakterze charytatywnym –np. stowarzyszenia działające na rzecz szkoły, czy pomagające dzieciom z ubogich rodzin. Dzięki działalności takich stowarzyszeń niektóre dzieci mają szansę  chociażby na ciepły posiłek w ciągu dnia.
    Oprócz pozytywnych stron funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego istnieją również negatywne, które także postaram się przedstawić. Jako pierwszy negatywny aspekt możemy wymienić wzrost konfliktów interesów między poszczególnymi grupami społecznymi w państwach postkomunistycznych. Widoczna jest różnica pomiędzy zarobkami poszczególnych grup społecznych, która warto dodać-  ciągle się powiększa, co prowadzi do konfliktów i napięć. Ponadto negatywnym aspektem funkcjonowania takiego społeczeństwa jest ogromny wpływ mediów na obywateli. Media bardzo często manipulują społeczeństwem, co widoczne jest zwłaszcza podczas kampanii rządowych lub innych wydarzeń politycznych.
      Przedstawię  teraz czynniki społeczno- ekonomiczne, które utrudniają tworzenie społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Niewątpliwie takim czynnikiem jest rozbieżność zarobkowa obywateli. W naszym kraju występują znaczne różnice w poziomie życia poszczególnych grup społecznych. Ludzie żyjący na niskim poziomie, niezadowoleni ze swojego statusu majątkowego niechętnie angażują się w działalność stowarzyszeń czy fundacji, gdyż mają własne problemy, które nieustannie się powiększają. Niski status materialny społeczeństwa rodzi napięcia i powoduje radykalizację nastrojów społecznych. Po drugie widoczny jest barak zaufania Polaków do samych siebie. Przykładem jest choćby zamykanie się w rodzinnym kręgu, brak zainteresowania i więzi nawet z sąsiadami. Coraz częściej budowane są nawet osiedla odgrodzone murem od otoczenia. Ludzie sami się izolują od innych, samych siebie. Zaufanie to podstawa funkcjonowania w każdej dziedzinie życia, dlatego też nie da się bez niego współpracować.
    Kolejnym czynnikiem, tym razem politycznym, utrudniającym tworzenie społeczeństwa obywatelskiego jest sprawowanie władzy przez partie, które nie są w stanie i nie chcą oddać inicjatywy obywatelom, a wręcz próbują scentralizować władzę. W Polsce jest zbyt rozbudowana biurokracja, która także utrudnia i zniechęca obywateli do podejmowania jakichkolwiek inicjatyw. Dodatkowo duża część społeczeństwa nie wierzy, że działalność chociażby organizacji pozarządowych ma jakikolwiek wpływ na sprawy kraju. Znaczna ilość Polaków sądzi, iż takie organizacje nastawione są na zysk i zarobek, a taki wizerunek często kreowany jest prze władzę i media. 
     Jako ostatnie czynniki utrudniające tworzenie i rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego należy wymienić czynniki historyczne. Istotnym czynnikiem jest tzw. spuścizna po ustroju komunistycznym. Polacy przyzwyczaili się, że wszystko ,,załatwia” państwo, a żadna inicjatywa nie ma znaczenia. Widoczna była ograniczona działalność obywateli, niechęć lub brak pomysłu na samodzielną działalność- w tym między innymi przejawiała się spuścizna po okresie PRL-u, kiedy pożądany był przede wszystkim bierny obywatel, który poddawał się działaniu państwa i partii, a sam nie wykazywał żadnej inicjatywy. Uważam, że jako czynnik historyczny należy wymienić również okres, kiedy Polska znajdowała się pod zaborami. Tworzenie polskich stowarzyszeń, organizacji czy partii nie było dobrze widziane przez państwa zaborcze. Wiązało się to zawsze z pewnym ryzykiem, utratą dóbr materialnych lub innymi szykanami. Ukształtowały się wtedy nawyki i postawy, z którymi stykamy się do dzisiaj. Skutkiem takiej polityki władz był brak wzorców działania społeczeństwa obywatelskiego, przekazywanych z pokolenia na pokolenie przez rodziny i społeczności lokalne. Ogromne znaczenie miała również II wojna światowa, a także stalinizm w Polsce, kiedy to duża część warstwy inteligencji, odpowiedzialna w dużym stopniu za kształt świadomości obywatelskiej, została zdziesiątkowana.
     Przezwyciężenie negatywnych aspektów funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego w Polsce nie należy do prostych procesów. Jeśli chodzi o zaszłości historyczne, to przede wszystkim państwo powinno zaproponować rozwiązanie. Edukacja szkolna powinna uświadamiać dzieciom potrzebę tworzenia organizacji i stowarzyszeń, które pomogą rozwiązywać pewne problemy. Rodzice natomiast powinni uczyć swoje dzieci angażowania się w sprawy społeczne. Warunkiem budowania społeczeństwa obywatelskiego jest stabilna klasa średnia. Uchwalenie odpowiednich przepisów prawnych pozwoli na rozwój tej klasy społecznej. Podobnie jak stworzenie takich rozwiązań, które umożliwią obywatelom podejmowanie różnorakich inicjatyw, bez nadmiernych procedur biurokratycznych.

Budowanie społeczeństwa obywatelskiego wymaga zaangażowania wszystkich grup i organizacji społecznych. Jednak najważniejszą rolę w budowaniu takiego społeczeństwa odgrywają obywatele, którzy poprzez swoje wybory polityczne powinni przekazywać mandat sprawowania władzy politykom zdolnym współtworzyć społeczeństwo obywatelskie. Muszą też mieć świadomość tego, jakie mają prawa i jak mogą z nich korzystać, np. z inicjatywy obywatelskiej, dzięki czemu zyskują bezpośredni wpływ na proces legislacyjny w państwie. Podsumowując należy dodać, że społeczeństwo obywatelskie w Polsce zaczęło kształtować się dopiero po roku 1989. Jak już pisałem w swojej pracy- współczesne społeczeństwo obywatelskie posiada zarówno pozytywne jak i negatywne aspekty, jednak pozytywnych stron jest znacznie więcej i dlatego też należy dążyć do ich rozwoju. Tworzenie społeczeństwa obywatelskiego napotyka wiele czynników utrudniających ten proces. Są to zarówno czynniki społeczno- ekonomiczne, polityczne, jak i historyczne. Jednak można przezwyciężyć wszystkie trudności przede wszystkim dzięki współpracy i zaangażowaniu obywateli w działalność organizacji pozarządowych i w życie publiczne.