1.Definicja ADHD ADHD – skrót z ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder, czyli Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany w literaturze jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi lub zaburzenia hiperkinetyczne. Jak podaje Słownik psychologiczny „nadpobudliwość psychoruchowa to zaburzenie dynamiki procesów nerwowych, które charakteryzuje znaczna przewaga procesu pobudzenia nad procesem hamowania, co znajduje swój wyraz w sferze ruchowej- w postaci wzmożonej ekspansji ruchowej lub niepokoju ruchowego, w sferze poznawczej- w postaci zaburzeń koncentracji uwagi, pochopności i pobieżności myślenia, w sferze emocjonalno-uczuciowej- w postaci nadmiernej wrażliwości emocjonalnej. Cechy te mogą również występować w pewnych układach, obejmujących tylko wybrane sfery funkcjonalne, np. poznawczą i ruchową” (Słownik psychologiczny, 1979). 2.Objawy:  Sfera ruchowa Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo sprawiają rodzicom i nauczycielom ogromne problemy wychowawcze. Duża aktywność ruchowa jest charakterystyczna dla wszystkich dzieci, u niektórych nadpobudliwość objawia się w postaci drobnych ruchów wykonywanych w obrębie własnego ciała, takich jak: poruszanie palcami rąk, poprawianie włosów i okularów, rozpinanie i zapinanie guzików, obgryzanie paznokci, manipulowanie drobnymi przedmiotami itd. Pozostałe objawy to: • wyraźny niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki • niemożność pozostawania w bezruchu przez nawet krótki czas • podrywanie się z miejsca • bezcelowe chodzenie • zwiększona szybkość i częsta zmienność ruchów (wrażenie ciągłego pośpiechu) • bieganie • przymusowe wymachiwanie rękami • podskakiwanie • wzmożone drobne ruchy kończyn (machanie nogami, głośne deptanie, poruszanie palcami rąk, ciągłe zajmowanie się rzeczami, które leżą w zasięgu rąk lub nóg, kiwanie się na krześle itp.) • bieganie bez celu  Sfera poznawcza Pierwsze symptomy ADHD można zauważyć w pierwszych pięciu latach życia. Dzieci w tym wieku mają trudności z koncentracją uwagi, trudnościami w percepcji wzrokowej i słuchowej oraz pobieżnym myśleniem. Dziecko nie potrafi skupić się nad dłużej wykonywaną czynnością, nawet najmniejsze bodźce zewnętrzne powodują zmianę kierunku zainteresowania. Uwaga dziecka jest rozproszona, dlatego często nie potrafi ono udzielić prawidłowych odpowiedzi na stawiane przez nauczycielkę pytanie. Przeważnie rozpoczęte zadanie pozostaje niedokończone. Pozostałe objawy to: • trudności w skupieniu uwagi (uwaga chwiejna, wybitnie zależna od czynników afektywnych) • brak wytrwałości w przypadku małego zainteresowania i niedostrzegania bezpośredniej korzyści z działania • wzmożony odruch orientacyjny • pochopność • znaczna męczliwość w pracy intelektualnej i związana z tym nierównomierna wydajność • pobieżność myślenia • przerzucanie uwagi z obiektu na obiekt (udzielanie nieprawidłowych, nieprzemyślanych odpowiedzi na pytania lub nieprawidłowe rozwiązywanie zadań) • w badaniach inteligencji niektórzy autorzy stwierdzają poziom “poniżej spodziewanego”, głównie w skalach wykonawczych • trudności wizualno-motoryczne • trudności syntetyzowania w myśleniu • brak umiejętności planowania • u wielu dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi występują pewnego rodzaju zaburzenia mowy lub języka, do których należą: o opóźnienie rozwoju mowy o kłopoty z artykulacją o problemy ze strukturą zdania o nieprawidłowe układanie dźwięków • Trudności stanowi również pisemne wyrażanie myśli i słowa, krótkotrwała pamięć.  Sfera emocjonalna Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w sferze emocjonalnej są niezwykle wrażliwe, łatwo się obrażają, są płaczliwe, kłótliwe, agresywne, mają wybuchy złości. Często popadają w konflikty z rówieśnikami.( H. Nartowska, 1976, s.16) Pozostałe objawy związane ze sferą emocjonalną to: • nieopanowane, nieraz bardzo silne reakcje emocjonalne • wzmożona ekspresja uczuć • zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce otoczenia • wybuchy złości • impulsywność działania 3. Główne cechy osobowości dziecka z zaburzeniami koncentracji uwagi: • nieustępliwość • niskie poszanowanie własnej godności • okresowo występująca depresja • niedojrzałe zachowanie • zaburzenia snu: o wczesne budzenie się o trudności z zaśnięciem o niespokojny sen o lunatykowanie lub mówienie przez sen (somnambulizm) o koszmary nocne o moczenie nocne • zaburzenia apetytu: o przejadanie się o wybredność o specyficzny gust smakowy (np. ciągłe jedzenie surowego makaronu)

4. Przyczyny: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej ma podłoże biologiczne to znaczy, że nie wynika on z błędów wychowawczych, czy czynników psychogennych. ADHD jest zespołem zaburzeń o podłożu genetycznym, który powoduje powstawanie objawów z trzech grup impulsywności, nadruchliwości i zaburzeń koncentracji uwagi, spowodowany jest zaburzeniami równowagi pomiędzy dopaminą i noradrenaliną w centralnym układzie nerwowym. Objawy nadpobudliwości mogą również występować w wyniku uszkodzenia centralnego układu nerwowego, a także przy innych zespołach objawowych np. u pacjentów z łamliwym chromosomem X. Uwaga! Niektóre objawy podobne do zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą występować u dzieci wychowywanych bez systemów zasad i konsekwencji, ale także np. u dzieci maltretowanych fizycznie, psychicznie lub seksualnie.

Bibliografia:

1. Słownik psychologiczny, red. W. Szewczuk, „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1979.

2. Nartowska H., Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo (zaburzenia w zachowaniu i trudności szkolne), Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1972.

3. Wiącek Renata, Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w wieku przedszkolnym. Program terapii i wspomagania rozwoju oraz scenariusze zajęć, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005.