Charakter moralizatorsko-dydaktyczny utworów oświcenia. Omów problem na podstawie bajki „Kruk i lis” I. Krasickiego oraz innych utworów tego poety.

Ignacy Krasicki jest wybitnym twórcą klasycznym polskiego oświecenia. Gatunki literackie, jakie tworzył, to bajka, satyra, poemat heroikomiczny oraz powieść. W bajce “Kruk i lis” narrator opowiada nam o kruku, który siedział na drzewie z dużym kawałkiem sera w dziobie oraz o lisie, który poprzez pochlebstwa skierowane do ptaka na temat jego pięknego wyglądu, piór, oczu oraz dzioba, a także głosu zdobył ów ser przez nieuwagę kruka. Narrator, którego możemy utożsamić z poetą, wypowiada się do ludzi, poucza, przestrzega ich w morale, pouczeniu, który równocześnie zawiera się w pierwszych słowach bajki: “Bywa często zwiedzonym, Kto lubi być chwalonym”.

Ignacy Krasicki jest wybitnym twórcą klasycznym polskiego oświecenia. Gatunki literackie, jakie tworzył, to bajka, satyra, poemat heroikomiczny oraz powieść. W bajce “Kruk i lis” narrator opowiada nam o kruku, który siedział na drzewie z dużym kawałkiem sera w dziobie oraz o lisie, który poprzez pochlebstwa skierowane do ptaka na temat jego pięknego wyglądu, piór, oczu oraz dzioba, a także głosu zdobył ów ser przez nieuwagę kruka. Narrator, którego możemy utożsamić z poetą, wypowiada się do ludzi, poucza, przestrzega ich w morale, pouczeniu, który równocześnie zawiera się w pierwszych słowach bajki: “Bywa często zwiedzonym, Kto lubi być chwalonym”. Utwór ten zaliczamy do epiki, jest to bajka, która ma za zadanie ukazanie cech ludzkich, pouczenie ludzi, naukę poprzez zabawę, stąd charakter bajek moralizatorsko-dydaktyczny. Jest narrator opowiadający nam treść utworu. Narrator jest tutaj nauczycielem, uczy nas poprzez swoją wypowiedź, nie przeżywa tego, co bohaterowie, lecz tylko obserwuje. Środki stylistyczne, jakie stosuje autor, to uosobienie (nadanie zwierzętom cech ludzkich). Ma ono za zadanie poprzez postać zwierzęcia ukazanie pozytywnych oraz negatywnych cech i zachowań społeczeństwa; wykrzyknienie: “Cóż to za oczy!, Ich blask aż mroczy!” - wyrażają emocje bohatera, tutaj zachwyt; epitety, np. „śliczny głos”, “szklniące, jednakie pióra” służą ukazaniu wartości cech; pytanie retoryczne: “Czyż można dostać takową postać?”. Poeta stosuje tutaj także morał, sąd, pouczenie oraz alegorię, czyli umowny skonwencjonalizowany znak - lis przedstawia nam chytrość. Na początku utworu przedstawiony jest morał, następnie wypowiedź bohaterów, krótka opowieść o nich, a na końcu puenta. Nadawca mówi nam o naiwności, braku samokrytyki, zarozumialstwie, pyszności, głupocie kruka oraz o przebiegłości, podstępności, sprytowi lisa. Służy to pouczeniu, przestrodze ludzi oraz pokazaniu, jak nie należy postępować i jakim być, ponieważ może spotkać nas za to kara. Krasicki w budowie tego utworu przedstawia typowe cech klasycyzmu - jasność, prostota, ład oraz gatunkowe - zastosowanie uosobienia, alegorii, morału. Poprzez utwory tego typu możemy się wiele nauczyć i ustrzec przed wieloma błędami. Ważną ich cechą jest nauka poprzez zabawę. Ignacy Krasicki tworzył także inne bajki, satyry, poemat heroikomiczny, powieść. Wszystkie te utwory mają charakter dydaktyczno-moralizatorski. W bajce pt. “Dewotka” pokazuje nam wiarę na pokaz, zakłamanie ludzi, ich obłudę religijną. W bajce “Szczur i kot” krytykuje pyszność, zarozumiałość, chciwość ludzką. W “Grochu przy drodze” przestrzega nas przed nadmierną ostrożnością, dbałością o dobra i informuje, że może się to dla nas źle skończyć, możemy dostać nauczkę. W “Malarzach” pokazuje, że ludzie wolą żyć w zakłamaniu, obłudzie, a prawda i szczerość mogą im przynieść zamiast zysków straty. W „Jagnię i wilcy” ukazuje przewagę, zwycięstwo silniejszego nad słabszym. Bajka pt. “Ptaszki w klatce” ma charakter patriotyczny i namawia nas, abyśmy dążyli do wolności. Napisana była, kiedy Polska znajdowała się pod zaborami i Krasicki poprzez nią nawoływał ludzi do walki, dążenia do wolności, niepodległości. W satyrach, utworach pisanych wierszem, lecz posiadających cechy epiki, poeta zastosował komizm poprzez ironię, karykaturę, ukazanie cech ludzkich w krzywym zwierciadle. Krasicki nie ujawnia nam się bezpośrednio, są one często rozmową bohaterów. W satyrze “Pijaństwo” Krasicki krytykuje pijaństwo, zakłamanie, niepohamowanie, brak samokontroli, odpowiedzialności, głupotę, słabą wolę ludzi. Porównuje pijaków do zwierząt, a nawet mówi że są one od nich mądrzejsze, bo piją tylko tyle, ile mają potrzeby. Ukazuje także pożytek z trzeźwości - zdrowie, trzeźwy umysł, majątek i gospodarstwo w dobrym stanie. W satyrze “Do Króla” krytykuje egoistyczność, niewiedzę, glupotę, nieumiejętność rozwiązywania problemów przez szlachtę niż za pomocą siły - “Mądry przedysputował, ale głupi pobił”. W poemacie heroikomicznym “Monachomachia czyli wojna mnichów” krytykuje głupotę, zaniedbywanie obowiązków, obżarstwo, opijstwo mnichów z zakonu karmeluitów i dominikanów, a także ich bezsensowną “wojnę”, której powodu nawet już nie pamiętają. W pierwszej polskiej powieści-“Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” uczy nas, że każdy powinien “uprawiać swój ogródek”- zajmować się własną pracą, domem rodziną. Nawiązuje tu do Woltera i “Utopii” Morusa. Ignacy Krasicki jest wybitnym poskim twórcą, napisał dużo doskonałych utworów moralizatorsko-dydaktycznych, w których uczy nas, jakimi cechami powinniśmy się kierować. Mają one charakter ponadczasowy, uniwersalny i zgadzają się z rzeczywistością naszego świata i społeczeństwa.