Rewolucja (revolutio – zmiana) jest to zjawisko, które oznacza chaos, gwałtowną zmianę władzy (często w drodze zamachu stanu) i śmierć setek tysięcy niewinnych ludzi, niezależnie od tego po czyjej stronie będziemy szukać prawdy – rewolucjonistów czy obrońców starego systemu. Rewolucja wydaje się być jednym wielkim paradoksem – rewolucjoniści walczą o realizację , wielkich szczytnych haseł, przy zastosowaniu metod zaprzeczających głoszonym zasadom. Paradoksalne jest również to, że w zasadzie każdą rewolucję można uznać za złą i utopijną, gdyż zakłada całkowitą destrukcję starego porządku, uznanie go w całości za zły i bezwartościowy i budowę zupełnie nowego świata, opartego na lepszych zasadach, które mają gwarantować ludziom szczęście i dostatek. Historia pokazuje, że rewolucja rodzi tragiczne skutki. Z drugiej zaś strony wiemy, że gdyby nie rewolucja, wielu istotnych wartości w naszej kulturze, by po prostu nie było.

Wielka Rewolucja Francuska  była pierwszą nowoczesną rewolucją, to ona ukształtowała kształt świata współczesnego. 14 lipca w rocznicę zburzenia twierdzy Bastylii w 1789 roku Francuzi obchodzą swoje święto narodowe. Jej obraz, przedstawia dzieło Eugena Delacroix’a pt.: „ Wolność prowadząca lud na barykady”. Jest to najsłynniejszy obraz przedstawiający rewolucję. Jest to na wpół alegoryczna wizja wolności. Obraz nawiązuje do „trzech słynnych dni Paryża”, podczas których powstańcy pozbawili tronu króla Karola X. Na obrazie przedstawieni są rewolucjoniści – mieszczanie, dziecko z ulicy, student oraz przedstawiciele ludu paryskiego. W centrum kompozycji dominuje postać kobieca, której kształty nawiązują do sztuki antycznej. To Wolność – przepasana jest ona czerwoną szarfą, czyli symbolem rewolucji. W lewej dłoni trzyma trójkolorowy sztandar republikański, zaś w prawej karabin .Całość obrazu nacechowana jest dynamizmem kompozycji i silnym patosem. Jest to jeden z najwspanialszych obrazów, który bezpośrednio wpłynął na następne pokolenia.

Obraz Jacques Louis Davida pt:. “Śmierć Marata” nawiązuje do czasów rewolucji francuskiej. Ukazuje on zamordowanie jednego z przywódców rewolucji, czyli Jeana Paula Marata, przez fanatyczną żyrondystę Charlotte Corday. Pozycja ciała i oblewające je złote światło idealizują Marata, który cierpiał na chorobę skóry i kąpiel pomagała mu złagodzić ból tym schorzeniem. David został wezwany na miejsce zbrodni. Marat leżał na podłodze, w ubraniu. David maluje go jako męczennika rewolucji – dlatego uheroicznia jego śmierć. By pokazać go nagim, umieszcza jego ciało w wannie (nawiązanie do starożytności). Na obrazie wanna nieprzypadkowo wystylizowana jest na antyczny sarkofag (oświeceniowe nawiązywanie do antyku), a Marat (antyczna z wyglądu sylwetka i jego zwisające ramię) przywodzi na myśl wyobrażenia Chrystusa w scenach zdjęcia z krzyża. Marat często zażywał kąpieli, które przynosiły ulgę w jego chorobie dermatologicznej; w wannie także pracował. W takiej właśnie chwili, według obrazu Davida, zastała go Charlotte; morderczyni została przez niego wpuszczona, gdyż twierdziła, że ma do przekazania ważne wiadomości. David (który jeszcze poprzedniego dnia odwiedził Marata) zajął się zorganizowaniem pogrzebu. Postanowił też namalować realistyczną scenę śmierci przyjaciela. Jego dzieło nie jest jednak wierne prawdzie – cechuje je sztuczny, wyidealizowany spokój. David zdecydował się przedstawić Marata jako symbol: świeckiego męczennika.

Obraz jest nowatorski – dotychczas rzadko w malarstwie ukazywano śmierć osoby świeckiej. Atmosferę dzieła cechuje wyciszenie i spokój, po pierwsze dzięki zastosowanej kompozycji (duża pusta przestrzeń, piony i poziomy zamiast dramatycznych linii diagonalnych), po drugie poprzez ukazanie zmarłej osoby jakby śpiącej; w jej fizjonomii nie widzimy walki ze śmiercią, prawdopodobnie gdyby nie oryginalny tytuł dzieła (dosłownie – “Zabójstwo Marata”) nie domyślilibyśmy się, że został zamordowany. Tło obrazu jest ciemne, czym podkreśla atmosferę tego zdarzenia. Marat ma głowę owiniętą w “białe szaty”, co jest nawiązaniem do antycznego stroju.

Rewolucja ukazana przez Zygmunta Krasińskiego w „Nie-Boskiej komedii” przybiera kształt piekła na ziemi. Towarzyszą jej orgie, krew i bezbożność. Nie jest to żadna konkretna historyczna rewolucja, lecz autor czerpał z przekazów o rewolucji francuskiej. Pankracy – przywódca rewolucjonistów – nienawidził religii i bezwzględnie skazuje na śmierć przedstawicieli starego porządku. Inny rewolucjonista, czyli Leonrad, uczestniczy w erotycznych zabawach. Obóz rewolucjonistów przedstawiony jest bez sympatii, budzi przerażenie. Przypomina bardziej piekło lub rzeźnię. W utworze Krasińskiego rewolucjoniści zwyciężają nad arystokracją, Lecz Pankracy zostaje ukarany przez Boga, wykrzykując do ukazującego mu się Chrystusa: „Galilejczyku zwyciężyłeś”. W „Nie-Boskiej komedii” rewolucja to dzieło bezbożne które niesie za sobą wyłączne zło i cierpienie. Mimo, iż rewolucjoniści wygrali, to tak naprawdę ich system przegrał, ponieważ był zrodzony z chaosu i nieładu. Polski romantyk skrytykował rewolucję, za jej brutalność i grzeszność. Według niego rewolucja to obraz krwi, śmierci i złej rozpusty, lecz zdaje sobie sprawę z tego, że rewolucja jest dziejową koniecznością, która niesie zagładę starego świata i dawnych wartości.

W kolejnym polskim utworze, a mianowicie „Tangu” Sławomira Mrożka pojęcie rewolucji nabiera nowego znaczenia.. Współczesny dramaturg pokazuje kilka typów rewolucji – obyczajową, społeczną. Przemiany społeczne zwykle oznaczają walkę o władzę między pokoleniami lub przedstawicielami pokoleń. W omawianym dramacie Mrożek kreśli obraz młodego pokolenia, które buntuje się nie tyle przeciwko ojcom, co przeciwko brakowi norm i zasad postępowania; chcą przywrócić ład i porządek. W rodzinie Artura wszystkie konwencje zostały złamane. Matka- nowoczesna do przesady, aby potwierdzić swoją antymieszczańskość zdradza męża ze służącym, ojciec- ciągle „rozpięty”, wyzwolony artysta- toleruje romans żony, by zamanifestować w ten sposób swój śmieszny liberalizm. Babcia jak nastolatka nosi trampki, a dziadek zamiast przypisanego z racji wieku konserwatyzmu, nad wyraz łatwo przystosowuje się do każdej nowej sytuacji. Jego kolejnym efektem jest także kontrrewolucja. Uosabia ja Artur, spadkobierca tego, co zaistniało po buncie rodziców. To on próbuje zapanować nad rodzinno- społecznym nieładem, niestety bez powodzenia. W swoim utworze przedstawił on rewolucję obyczajowo- artystyczną, której autorami byli Eleonora i Stomil, to oni zniszczyli skostniałe formy. Nietrudno się jednak domyślić, że ów przewrót kulturalny symbolizuje w istocie przewrót społeczny, rodzina jest przecież miniaturą społeczeństwa. Mrożek eksponuje przede wszystkim konsekwencje rewolucji poprzez groteskowy obraz świata, który „wypadł z formy”. Nowy ład (choć trudno to nazwać ładem w ogólnym pojęciu) wprowadza Edek – „prostak i cham”. On zabija Artura, co można interpretować jako wyraz niechęci do przywrócenia dawnych wartości. Edek zwycięża też w walce o nowy kształt sztuki, czego bronią rodzice Artura. Edek, który przejmuje władzę uosabia kulturę masową, jego życiowa mądrość opiera się na kilku powiedzeniach z kalendarzy i tanich powieści, np. „ja cię kocham, a ty śpisz”. W finalnej części dramatu tańczy w przyciasnej marynarce Artura tango La Cumparista. Taniec Edka jest wyrazem triumfu totalitarnej siły, zapowiedzią nowego, nieludzkiego porządku. Bohater zapowiada swoje rządy wygłaszając swoiste expose – „siedzieć cicho, nie buntować się”. „Miał być rząd dusz, a nadchodzą rządy chama”- powiedział krótko Stomil. Rewolucja w trylogii „Igrzysk Śmierci” Suzanne Collins jest zupełnie inna niż inne, przedstawione przeze mnie. W tej współczesnej wizji główna bohaterka – Katniss rozpoczyna walkę z totalitarną władzą prezydenta Snowa. Pierwszą iskrą jaką wznieciła panna Everdeen był bunt na arenie podczas 74 Głodowych Igrzysk. Jej wyraz buntu, który odbierany przez społeczeństwo był jako wyraz miłości do Peety został zauważony, nie tylko przez uzurpatora, lecz również przez resztę mieszkańców Panem. Dlatego główna bohaterka rozpoczyna ciężką i wytrwałą walkę z systemem. Aby zlikwidować niepotrzebny bunt prezydent Snow organizuje kolejne igrzyska, w których nasza bohaterka jest zmuszona wziąć udział. Plan Snow’a, jest dobry, lecz nie doskonały. Katniss ucieka z areny wysadzając ją w powietrze. W tym samym czasie uzurpator niszczy jej dom – Dwunasty dystrykt. Katniss Everdeen staję się kosogłosem - symbolem rewolucji. Dzięki jej wizerunkowi do państwa panem dochodzi do rewolucji – obalenia władzy przez społeczeństwo. Jednakże największym problemem jest likwidacja samego prezydenta Snowa, który nie jest skłonny ustąpić – pragnie przywrócić dawny porządek i ukarać wszystkich rewolucjonistów. Najważniejszą sceną rewolucyjną jest scena egzekucji prezydenta Snowa. Staje ona przed uzurpatorem i ma zamiar go zgładzić, lecz nie robi tego. Zabija natomiast prezydent Coin, która cały czas dążyła do tego, aby zdobyć władzę po Snowie – niezależnie od tego ile istnień będzie musiała poświęcić. Gdy Katniss uświadamia sobie, że to nie uzurpator jest winien śmierci jej siostry Prim zabija nie Snowa, lecz Coin – jest to symbol uwolnienia od nacisku rewolucji. Gdy Snow widzi, że Katniss podjęła słuszną decyzję w swym szaleńczym odruchu umiera - doprowadza do swojej zagłady. W samych Igrzyskach Śmierci najważniejszy jest symbolika. Sama rewolucja to symboliczna wizja wyzwolenia się od tyrana i jej totalitarnej władzy. Uosobieniem rewolucji staje się kosogłos – w którą wciela się główna bohaterka. Obraz tej rewolucji, mimo iż jest przesiąknięty złem i cierpieniem, to nacechowany jest silnie nadzieją i wiarą w życie bez głodu i strachu przed Głodowymi Igrzyskami. Natomiast sama bohaterka – Katniss jest rewolucją. To dzięki niej i jej wysiłkom dochodzi do załamania i całkowitej destrukcji totalitarnych wartości.

Podsumowanie: Rewolucja sama w sobie jest złem. Na przykładzie „Nie Boskiej Komedii” Z. Krasińskiego dostrzegamy w niej dzieło bezbożne, pełne zła, cierpienia oraz zagłady. Również rewolucja jest czymś groteskowym. Najbardziej zarysowana groteskowość rewolucji ukazana jest w „Tangu” S. Mrożka. Edek, jako prosty człowiek zwycięża nad wszelkimi ideałami. Zabijając Artura pokazuje, iż rewolucja to przede wszystkim siła i potęga – ta drzemie w prostocie i zwykłym chamstwie. Historyczny aspekt rewolucji ukazałem na przykładzie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Jest to rewolucja konieczna – zrodzona z potrzeby życia i idei wolności. Ostatni obraz rewolucji, który przedstawiłem w swojej prezentacji, jest zupełnie inny odbiega od reszty. Jest to swoista utopijna rewolucja. Była ona tylko przeciwstawna do Głodowych Igrzysk i totalitarnej władzy prezydenta Snowa. Ludzie buntując się przeciwko władzy, chcieli być wolni i żyć bez nacisku ze strony władzy. Cała skumulowana energia rewolucji znajduje się w głównej bohaterce – Katniss. Jej upór i bunt przeciwko tyranowi stanowi początek, przebieg i koniec rewolucji. Zestawiając wszystkie obrazy rewolucji dochodzimy do wniosku, że mimo iż rewolucja jest siłą destrukcyjną, to stwarza szansę na życie w lepszym świecie. Rewolucja jest konieczna, aby słabi i niewinni ludzie , mieli szansę na „lepsze jutro”.