1. Wyjaśnij pojęcia:
   

(a) Pływy – tym pojęciem określane są systematyczne, regularne podnoszenia i opadania poziomu wody w oceanie, czyli przypływy i odpływy. Pływy to po prostu spiętrzona, wędrująca wokół Ziemi fala oceaniczna. Gdy dociera do brzegów, powstaje przypływ. Pływy wywołane są przez łączne oddziaływania grawitacyjne Księżyca i Słońca, aczkolwiek dominującą rolę odgrywa nasz naturalny satelita. Wysokość pływów uzależniona jest od wzajemnej pozycji Słońca i Księżyca w stosunku do Ziemi. (b) Korelacja – wzajemne oddziaływanie cech, czyli współzależność cech. Jest to zależność jednej cechy od drugiej, czyli związek między tymi cechami jednocześnie. Korelacja to współwystępowanie cech, czyli po prostu, jak jedna cecha wpływa na drugą (negatywnie lub pozytywnie). (c) Glob pozasłoneczny – planeta, poza Układem Słonecznym, z 8-godzinną dobą, huraganowymi wiatrami, z początkami prymitywnego życia, bez oddziaływania Księżyca.

2. Zatoka Fundy – znajduje się u wybrzeży Kanady, na Oceanie Atlantyckim, a dokładniej między półwyspem Nowa Szkocja a prowincją Nowy Brunszwik. Tereny nad nią położone należą oczywiście do Kanady. Zatoka ta słynie z rekordowych pływów, których wysokość dochodzi nawet do 16 m.
   

3. Jak powstają pływy – pływy powstają wskutek różnicy siły przyciągania Księżyca, która zależy od usytuowania wód na Ziemi w stosunku do odległości od naszego satelity.  Czyli wody znajdujące się bliżej Księżyca, są najsilniej przyciągane. Wtedy właśnie powstaje fala przypływu (tzw. spiętrzona, wysoka woda). W miarę dobowego obrotu Ziemi fala przemieszcza się. W czasie nowiu i pełni Księżyca przypływy nakładają się na siebie (dodają się), natomiast w trakcie kwadr pływy się odejmują, czyli są niższe. Taki cykl powtarza się co 12 godzin i 24 minuty.
   

4. Ile lat temu Księżyc był o 1 m bliżej Ziemi niż obecnie? Co się wtedy działo w Polsce?             Odległość Ziemia - Księżyc rośnie rocznie o 3,8 cm. W związku z tym, iż 1 m to 100 cm, więc 100 : 3,8 = 26,3 @ 26 lat. Księżyc był o 1 m bliżej Ziemi niż obecnie 26 lat temu.                                       W marcu oraz wrześniu 1987 roku, czyli 26 lat temu obserwowano w Polsce Obrączkowe Zaćmienie Słońca, a w kwietniu i październiku 1987 roku miało miejsce Półcieniowe Zaćmienie Księżyca.
   

5. W ciągu ilu lat doba wydłuża się o 1 sekundę?
   

Doba wydłuża się o około 15 ms na 100 lat. Zróbmy proporcję: 15 ms - 100 lat 1 s - x lat x = 1 s * 100 lat / 15 ms = 1000 ms * 100 lat / 15 ms = 6666,(6) lat = 6667 lat Doba wydłuża się o 1 s w ciągu 6 667 lat.

6. Wyjaśnij, w jaki sposób siły pływowe ułatwiły powstanie życia na Ziemi. Wymień wszystkie wspomniane w tekście mechanizmy.
   

ü Siły pływowe o gigantycznej mocy, uderzając co kilka godzin o brzegi prakontynentów, wymywały z ich powierzchni mnóstwo związków mineralnych, przez co przyczyniały się do wzbogacania tworzącego się pierwotnego życia ziemskiego. ü Siły pływowe systematycznie spowalniały obrót Ziemi, przez co wydłużały dobę. ü Siły pływowe sprawiały, że odległość Ziemia – Księżyc rosła, przez co Ziemię nie nawiedzały już tak olbrzymie pływy, utrudniające rozwój różnych form życia.

7. Na czym opieramy się, twierdząc, że Księżyc powstał z materii wyrwanej z Ziemi?
   

Opieramy się na teorii zderzeniowej naszej planety z ciałem niebieskim, wielkości zbliżonej do Marsa, w wyniku której odłamki Ziemi uformowały wokół niej wirujący dysk, z którego powstał Księżyc. Skład materii oraz niewielka gęstość naszego naturalnego satelity wskazuje na powstanie właśnie z materii ziemskiej.

8. Opierając się na informacjach z artykułu, określ, czy każde z poniższych zdań jest prawdziwe, prawdopodobnie prawdziwe, możliwe czy też nieprawdziwe. Uzasadnij swój wybór:
   

(a) Cykl zmian Księżyca trwa około 29,5 dnia PRAWDZIWE Uzasadnienie: odstęp czasu między dwoma kolejnymi nowiami lub pełniami waha się od 29 dni 6 godzin i 32 minut do 29 dni i niemal 20 godzin, czyli odchylenie od średniej wynoszącej 29,5 dnia wynosi przeciętnie 7 godzin. Dlatego cykl trwa OKOŁO 29,5 dnia. (b) Po nowiu Księżyc przyjmuje kształt litery D, a po pełni – litery C NIEPRAWDZIWE Uzasadnienie: po nowiu widać sierp (czyli kształt litery C), a po pełni – Księżyc przyjmuje kształt litery D (c) Fazy Księżyca wpływają na termin święta Trzech Króli NIEPRAWDZIWE Uzasadnienie: święto Trzech Króli nie jest świętem ruchomym, tak jak Wielkanoc, w związku z czym fazy Księżyca nie mają wpływu na jego termin. (d) Fazy księżyca wpływają na termin święta Bożego Ciała PRAWDZIWE Uzasadnienie: święto Bożego Ciała to święto ruchome, przypadające zawsze 60 dni po Wielkanocy, a Wielkanoc jest świętem ruchomym (obchodzonym w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca). (e) Księżyc reguluje cykl płodności u ludzi i innych naczelnych PRAWDOPODOBNIE PRAWDZIWE Uzasadnienie: według licznych badań nad wpływem faz Księżyca na płodność naczelnych, wskazuje się na zmiany aktywności dobowej zwierząt w zależności od natężenia światła księżycowego. Co do ludzi nie ma dostatecznych badań w tym kierunku. (f) W czasie pełni rodzi się więcej dzieci MOŻLIWE Uzasadnienie: nie udowodniono istotnych korelacji między fazami Księżyca a rodzeniem dzieci. Od wielu lat pojawiają się jednak takowe teorie. (g) Wysokość przypływu może przekroczyć 10 m PRAWDZIWE Uzasadnienie: w zatoce Fundy przypływy mają często powyżej 10 m. (h) Siły pływowe powodują zwiększenie aktywności sejsmicznej PRAWDOPODOBNIE PRAWDZIWE Uzasadnienie: wciąż trwają badania nad związkami sił pływowych z trzęsieniami ziemi. Według niektórych analiz w trakcie pełni lub nowiu obserwuje się zwiększenie aktywności sejsmicznej. (i) Tuż po uformowaniu się Ziemi jej obrót wokół własnej osi trwał około 8 godzin MOŻLIWE Uzasadnienie: niewykluczone, że siły pływów zwiększając tarcie o dno morza, modyfikując tempo wydłużania doby, sprawiły, że początkowo Ziemia obracała się wokół własnej osi w czasie 8 godzin. (j) Gdyby nie Księżyc, ludzie obserwowaliby wschód Słońca co 8 h, a nie co 24 h PRAWDZIWE Uzasadnienie: to właśnie Księżyc, a konkretnie przypływy, powodowane oddziaływaniem grawitacyjnym Księżyca, mają wpływ na długość doby 24 godzinnej.

9. Za 100 milionów lat nie będziemy obserwować całkowitych zaćmień Słońca. A jak będzie                       z zaćmieniami Księżyca?
   

Zaćmienia Księżyca będą nadal, a znikną całkowite zaćmienia dopiero za 600 mln lat, gdyż odległość Ziemia – Księżyc rośnie 3,8 cm na rok, a właśnie za 600 mln lat rozmiary naszego naturalnego satelity będą tak małe, że nie będziemy mogli obserwować całkowitych zaćmień Księżyca, jedynie obrączkowe lub częściowe.