„Ludzie bezdomni” to powieść społeczna ukazująca poprzez jaskrawy kontrast środowisk obraz ówczesnego świata. Jego wymownym symbolem staje się w utworze posąg Wenus z Milo i obraz Ubogi rybak. Rzeźba starożytnej bogini jest znakiem urody życia, piękna, harmonii a postać wychudłego nędzarza z obrazu Puvisa de Chavannes’a nędzy, cierpienia, krzywdy ludzkiej. Symbolika tych dwóch rekwizytów obecna jest w każdej prezentowanej przez autora przestrzeni: w Paryżu, Warszawie, Cisach i Zagłębiu. Z jednej strony oglądamy paryskie bulwary kipiące bogactwem, wytworne salony lekarzy i przemysłowców, luksus życia w uzdrowisku, z drugiej biedę i poniżenie bezdomnych z paryskiego przytułku, biedoty z ulicy Ciepłej i Krochmalnej w Warszawie, chłopów z czworaków w Cisach czy górników z Zagłębia. Rzeczywistość powieściowa na prawach kontrastu odsłania prawdę o pięknieżycia i jego nędzy. Przypomina, że obok świata Wenus z Milo istnieje ten drugi – odpychający i przerażający rozmiarem swojego cierpienia świat „ ubogiego rybaka”.

Powieść Żeromskiego jest również utworem o wyborach ideowych i moralnych. Obok obrazu panoramy społecznej kreśli pewien charakterystyczny wizerunek radykalnego w swoich poglądach i czynach inteligenta polskiego skłóconego ze światem w imię szlachetnych idei niesienia pomocy najbardziej potrzebującym. Doktor Tomasz Judym – syn szewca alkoholika – drogą wyrzeczeń osiągnął awans społeczny zapewniający odpowiednią pozycję w hierarchii społecznej i tak zwanym towarzystwie. Nie chce jednak korzystać z tych splendorów życia, bo jako człowiek z nizin społecznych nosi w sobie wewnętrzne poczucie moralnego obowiązku wobec skrzywdzonych i biednych. Wyposażony w nazbyt gwałtowne usposobienie, pasję i gniew na drodze walki ze złem nie zjednuje sobie jednak sojuszników. Najpierw zraża do siebie środowisko bogatych lekarzy, potem popada w konflikt z dyrekcją sanatorium w Cisach, wreszcie w Zagłębiu jako lekarz również nie znajduje akceptacji dla swoich działań u dyrektora kopalni. Odrzuca szansę ustabilizowanej egzystencji rodzinnej, podejmując decyzję o rozstaniu z narzeczoną, Joasią Podborską. Głos sumienia każe mu odrzucić wszystko, co mogłoby mu zapewnić szczęście i podjąć się misji społecznej.

Nie oznacza to jednak, że bohater nie przeżywa rozterek związanych z dokonanym wyborem.Symbolem jego konfliktu wewnętrznego jest rozdarta na pół sosna – z jednej strony obumarła, z drugiej resztką korzeni trzymająca się jeszcze śląskiej ziemi. To metafora duchowej sytuacji Judyma tragicznie rozdartego pomiędzy światem Wenus z Milo, który był w zasięgu jego ręki, a rzeczywistością „ubogiego rybaka”, której zdecydował poświęcić życie.

„Ludzie bezdomni” stanowią typ powieści ukształtowanej według zasad techniki modernistycznej. Charakteryzują się:

synkretyzmem stylowym: obok ujęć typowo realistycznych funkcjonują w tekście zarówno naturalistyczne opisy nędzy ludzkiej (realia paryskiej noclegowni, mieszkańcy ulicy Ciepłej w Warszawie, górnicy) jak i impresjonistyczne obrazy przeżyć (np. pamiętnik Joasi) czy symbole (Wenus, Rybak, rozdarta sosna).

rozluźnioną kompozycją: powieść nie posiada zwartej fabuły, składa się z czterech epizodów z życia bohatera: paryskiego, warszawskiego, cisowskiego i górniczego. Pomiędzy nimi istnieją często luki czasowe. Ponadto niektóre rozdziały np. Swawolny Dyzio czy dziennik Joasi mogą funkcjonować poza kontekstem utworu jako autonomiczne całości. Istnieje również wyraźne naruszenie proporcji pomiędzy wątkiem głównym a wątkami pobocznymi (np. bardzo rozbudowana historia podróży Wiktorowej do Szwajcarii).

subiektywną narracją: w powieści dominuje mowa pozornie zależna polegająca na przytaczaniu toku myślenia bohatera wskutek czego wszechwiedza narratora zostaje tu znacznie ograniczona.