Cierpienie to nieodłączny element ludzkiego życia. Cierpimy fizycznie, kiedy coś nas boli i psychicznie, kiedy jest nam źle. Natomiast śmierc na przestrzeni wieków jako stała towarzyszka ludzkiego życia, miała wiele obliczy. Raz była wybawicielką od ziemskiego cierpienia, raz karą za popełnione grzechy, a innym razem tragedią. Śmierc stanowi ostateczny cel, do którego nieuchronnie zmierzamy przez życie. Po raz pierwszy motyw cierpienia możeby zaobserwowac w antyku w piśmie świętym starego i nowego testamentu gdzie pojawia się opowiesc o Hiobie. Hiob był człowiekiem bogobojnym, sprawiedliwym, bezgranicznie ufającym Bogu. Z powodu zakładu między Bogiem a Szatanem stał się on ofiarą cierpienia. Bóg zesłał na Hioba straszliwe męki. Stracił on dom, majątek, dzieci aż w końcu zachorował na nieuleczalną chorobę. Tutaj możemy zadac sobie pytanie dlaczego nasz bohater cierpiał? Człowiek sprawiedliwy, godny naśladowania. Jaki był cel i sens tych cierpień? Okazuje się, że cierpienie Hioba nie było karą lecz darem. Bóg zakładając się z Szatanem chciał dowiesc wielkosci człowieka. Kiedy Hiob zrozumiał tę prawdę, spojrzał zupełnie inaczej na świat. Zrozumiał swoją wartosc w oczach Boga, stał się w pełni człowiekiem. Utwór ten ukazuje nam różne obrazy cierpienia: fizyczne, duchowe, niezawinione. Epoka renesansu jest w sposób szczególny naznaczona cierpieniem. Najczesciej cierpienie związane było z religią. Stąd też motyw męki Pańskiej i obraz cierpienia Matki Boskiej można ukazac w “Lamencie świętokrzyskim”. Maryja matka Boga cierpi widząc swojego syna umęczonego na Golgocie. Jest bezradna, nie może w żaden spoób pomoc Jezusowi. Maria w utworze przedstawiona jest jako zwykła matka śmiertelnika, która cierpi razem ze swoim dzieckiem. Jest przepełniona smutkiem i żalem. Tutaj mamy dwa obrazy cierpienia: fizyczne i duchowe. Jezus cierpi fizycznie za nasze grzechy, a natomiast matka cierpi patrząc na jego mękę i śmierc. Gdy myślimy o śmierci przez pryzmat literatury to nauwa nam się na myśl średniowiecze. Ta epoka była mroczna, tajemnicza ale też fascynująca. Była jedną z najbardziej burzliwych okresów historii ludzkosci. Jednym najbardziej popularnym utworem mówiącym o śmierci jest anonimowy utwór zatytułowany “Rozmowa istrza polikarpa ze śmiercią”. Utwór nawiązuje do cytatu “memento mori” czyli pamiętaj o śmierci. Polikarp poprosił Boga, aby mógł zobaczyc kostuchę. Ukazuje się mu w postaci rozkładających się zwłok kobiety. Śmierc wyjasnia bohaterowi czym kieruje się przy zabieraniu ludzi z tego świata. Mówi, że jest nieprzekupna i nikt jej nie uniknie. Zna się dobrze na ludzkiej naturze, nie ukryje się przednią żaden występek. Drwi z ludzki goniących za bogactwem, i tak przecież każdy z nas nie zabierze majątku do grobu. Skończymy tam tak jak zaczeliśmy-nadzy i bezbronni. Utwory tego rodzaju oswajały ludzi ze śmiercią. Te “podręczniki umierania” głosiły, że życie ludzkie zakończy się tańcem śmierci podążającym za kościotrupem w korowodzie. Skończą tak wszyscy niezależnie od pochodzenia, bogactw lub innych wartości. Widmo, upiór, dusze pokutujących są bohaterami literatury romantycznej jak i ludzie z krwi i kosci. Ze względu na sytuację kraju utwory w tej epoce miały charakter narodowy, dlatego też bohaterzy w nich byli zangażowani w walkę o ojczyznę. Nie każdy od razu urodził się patriotą. Niektórzy zanim odnalezli swój cel w obronie ojczyzny musieli przejsc przemianę wewnętrzną. To właśnie się przytrafiło głownemu bohaterowi IV części “Dziadów”. Gustaw yo typowy bohater romantyczny. Jego miłosc do dziewczyny jest tak prawdziwa, że kiedy ta poślubia innego, Gustaw całkowicie odsuwa się od ludzi. Samotnosc wkrotce czyni z niego szaleńca. Dla bohatera milosc jest wierna, prawdziwie kocha się raz i do końca. Potęga jego uczucia powoduje obłęd i myśli samobójcze. Aż w końcu obserwując wesele ukochanej popełnia samobójstwo. Lecz nie opuszcza świata bezpowrotnie. Gustaw przemienia się w Kondrada-patriotę, oddanemu bezgranicznie ojczyznie. Motyw cierpienia występuje w każdej epoce literackiej. Cierpienie dotyka każdego z nas. Jest związane z życiem od narodzin aż do śmierci. Motyw śmierci także był realizowany w różnych epokach literackich. Śmierc jest dla nas nadal zagadką. Nie wiemy czy to ostateczny i nieodwracalny koniec czy przejscie do innego rodzaju życia. Zapewne nigdy się nie dowiemy. Pozostanie tak, aż ostatni z ludzi nie zamknie oczy na wiecznosc.