TEMAT 1: PEDAGOGIKA PRZEDSZKOLNA

I. Edukacja przedszkolna w świetle zadań rozwojowych dziecka Dzieciństwo jako:

• wiek zabawy – wartość autoteliczna (pielęgnowanie dziecięcej spontanicznej aktywności)
• wiek przedszkolny – wartość instrumentalna (przygotowanie do szkoły)

II. Zadania rozwojowe To zbiór sprawności i kompetencji jakie dziecko nabywa w trakcie kontaktu z otoczeniem

Treść zadań uwarunkowana przez: a) Psyche (nacicki psychiczne) b) Soma (naciski biologiczne) c) Polis (naciski społeczne)

III. Zadania rozwojowe w okresie dzieciństwa

1. Osiąganie stabilności fizjologicznej
2. Tworzenie prostych pojęć dotyczących rzeczywistości społecznej i fizycznej
3. Uczenie się nawiązywania kontaktów uczuciowych z rodzicami, rodzeństwem i innymi ludźmi
4. Rozwijanie umiejętności rozróżniania dobra i zła oraz kształtowanie się początków sumienia
5. Opanowanie sprawności ważnych w grach i zabawach
6. Kształtowanie postawy wobec siebie samego jako zmieniającego się organizmu
7. Uczenie się współżycia z rówieśnikami (Hurlock)

TEMAT 2: PEDAGOGIKA WYCHODZĄCA OD DZIECKA MARII MONTESSORI

I. Maria Montessori

• Przedstawicielka nurtu pedagogiki alternatywnej. Pierwsza kobieta – lekarz we Włoszech, pracowała z dziećmi upośledzonymi umysłowo. Opracowała metodykę nauczania czytania i pisania oraz podstawy matematyki.

• Jej koncepcja pedagogiczna wyraża się w stwierdzeniu: ,,Pomóż mi, bym zrobił to samodzielnie" (oznacza by nie zdominować dziecka) = ,,Daj mi czas" i ,,Mój przyjaciel – błąd"

II. Główne tezy Montessori

• Nikt nie może rosnąć za dziecko (…), dziecko jest własnym budowniczym
• Każda niepotrzebna pomoc jest przeszkodą w rozwoju

III. Uwarunkowania rozwoju intelektualnego

Rozwój (wyprowadzenie człowieka ze stanu natury do kultury)

       Źródło					     Warunek					Efekt

Wrodzony potencjał Aktywność własna dziecka Normalizacja, czyli osiągnięcie równowagi

• impulsy rozwojowe - faza ćwiczeń - wymiar zewnętrzny
• przygotowane otoczenie - faza wielkiej pracy - wymiar wewnętrzny - faza kontemplacji

IV. Impulsy rozwojowe

• wrodzona aktywność (horme) – dziecko posiada siłę rozwojową, energię witalną, która prowadzi je ku rozwojowi
• wrodzony plan budowy, plan psychologiczno – duchowy rozwoju
• wrodzona gotowość (nebula) – dotyczy opanowania umiejętności typowo ludzkich

V. Struktura procesów poznawczych Absorbujący umysł (mneme) – podświadome wchłanianie bodźców z otoczenia

Polaryzacja uwagi – pojawienie sie faz sensytywnych: 0 – 3 lat chodzenie, mowa 3 – 6 lat ruch, język, zachowania społeczne, porządek 7 – 12 lat różne dziedziny wiedzy, moralność, sprawiedliwość, dobro, zło, uczucia religijne 13- 18 lat godność, odpowiedzialność, wiara we własne siły

Stan normalizacji – wewnętrzna równowaga i harmonia

VI. Przygotowane otoczenie Aspekt materialny = pomieszczenia, pomoce rozwojowe Aspekt osobowy = nauczyciele i grupa rówieśnicza Aspekt strukturalno – dynamiczny = zasady funkcjonujące w montessoriańskim systemie wychowania

VII. Pomoce rozwojowe

1. Materiał do praktycznych ćwiczeń dnia codziennego Związany jest z samoobsług a, uczy koncentracji i pomaga kształtować nawyki związane z przygotowaniem miejsca pracy i utzrymaniem porządku

2. Materiał sensoryczny Służy wszechstronnemu kształceniu zmysłów. Poprzez ćwiczenia dzieci doświadczają różnorodności rozmiarów, kształtów, kolorów, faktur, zapachów, smaków

3. Materiał do nauki języka Wzbogaca słownictwo, rozwija mowę dziecka. Pozwala na naukę czytania, pisania, gramatyki, a także pracy z tekstem. Rozbudza zainteresowania słowem.

4. Materiał do matematyki Daje możliwość poznania arytmetyki i geometrii, istoty działań i zależności w systemie dziesiętnym. Jego konstrukcja pozwala na pochodzenie od konkretnego do abstrakcji

5. Materiał do wychowania kosmicznego Pomagają dzieciom poznać i zrozumieć świat, którego są częścią. Wychodzą od ogółu do szczegółu. Dostarczają informacji z biologii, geografii, astronomii, historii i innych dziedzin wiedzy

6. Materiały artystyczne Związane z ekspresją plastyczną i muzyczną, Pozwalają na zbieranie i wykorzystanie zdobytych doświadczeń wiedzy w aktywności twórczej

VIII. Nauczyciel – pokorny wychowawca

• Nie uczy lecz podąża za dzieckiem
• Jest aktywny, kiedy wprowadza dziecko w związki z otoczeniem. Jest pasywny kiedy relacja ta się już nawiązała.
• Obserwuje dzieci i indywidualizuje podejście
• Słucha i odpowiada, kiedy go dziecko o to poprosi
• Inspiruje do wyrażania własnych myśli i przeżyć
• Przestrzega granic swobody i uczy odpowiedzialności
• Okazuje szacunek dziecku

IX. Społeczność kohezyjna Grupy dzieci w przedszkolu czy szkole są wymieszane wiekowo, co pozwala na tzw. ,,duchową osmozę" między dziećmi. Zróżnicowanie wiekowe jest sytuacją zbliżoną do naturalnych relacji społecznych w rodzinie. Dzieci pracują w tempie indywidualnym, wzajemnie się uczą od siebie (tutoring) oraz motywują. Następuje wysokie uspołecznienie, rozwija się wrażliwość, emapatia, odpowiedzialność za siebie i innych. Taka organizacja pozwala skoncentrować się na indywidualnych postępach dziecka, a nie na normie rozwojowej.

X. Zasady systemu wychowania Marii Montessori

• zasada swobodnego materiału, miejsca pracy, czasu pracy i form
• zasada porządku i ograniczenia ilości dostępnego materiału
• zasada izolowania trudności
• zasada stopniowania trudności
• zasada transferu na otoczenie
• zasada własnego działania i powtarzania
• zasada samokontroli

XI. Montessori kładzie nacisk na …

• nauczyciel jako przewodnik
• pozytywne nauczanie
• rozwijanie włąsnych zainteresowań
• porządek, estetykę, czystość otoczenia
• uczenie się o różnicach międzyludzkich
• dobrowolny wybór zajęć
• samodzielność podejmowania decyzji
• rzeczywistość
• koncentracja – lekcje ciszy
• prawo dzieci do poczucia godności

XII. Montessori unika …

• podkreślanaia porażki
• upokorzania dziecka
• współzawodnictwa
• ćwiczeń, które ograniczają wolność dziecka
• ograniczenia ruchu
• stopni
• dominacji nauczyciela
• pomagania bez pytania ze strony dziecka
• zbyt pochopnego wkraczania w dyskusję
• naruszania sfery prywatności dziecka

TEMAT 3: MODELE EDUKACJI WSPIERAJĄCEJ AKTYWNOŚĆ DZIECKA

I. Teoria wielostronnego kształcenia Wincenty Okoń jest autorem teorii kształcenia wielostronnego.

II. Rodzaje aktywności człowieka a) aktywność intelektualna – funkcja poznawania świata i siebie b) aktywność emocjonalna – funkcja związana z przeżywaniem świata i nagromadzonych w nim wartości c) aktywność działaniowa – funkcja zmieniania świata

III. Kształcenie Kształcenie – zaplanowane, systematyczne działanie, mające na celu intelektualny, moralny, fizyczny rozwój człowieka

Nauczanie Uczenie się

• wzajemne oddziaływanie nauczyciela i ucznia - proces ukierunkowany na jednostkę w celu wywołania zmian w zachowani ucznia prowadzący do zmian w sposobie myślenia, działąnia i odczuwania Ogólny plan Ogół celów, metod i środków Przepis, instrukcje Sposób pracy

IV. Rodzaje uczenia się wg. Okonia

Sposoby uczenia się Metody Składniki treściowe Postawy Strategie nauczania przyswajanie podające opisowe receptywne informacyjne odkrywanie problemowe wyjaśniające badawcze problemowe przeżywanie waloryzujące oceniające afektywne emocjonalne działanie praktyczne normatywne aktywne operacyjne

V. Modele nauczania i uczenia się Tradycyjne Nowoczesne a) podający a) poszukujący b) tworzenie pojęcia b) we współpracy c) bezpośredni - uczeń jego potrzeby i zainteresowania

• wiedza i realizacja programu - nauczyciel, który stwarza ciekawe
• nauczyciel, który więcej wiedzy przekaże sytuacje dydaktyczne
• uczeń, który więcej wiedzy zapamięta - wszechstronny rozwój ucznia

1. MODEL NAUCZANIA BEZPOŚREDNIEGO To system nauczania podstawowych umiejętności i materiału uporządkowanego sekwencyjnie, w który zajęcia są ściśle podporządkowane celom i dokładnie ustruktyzowane przez nauczyciela. a) modelowanie – obserwowanie innych, zdobywanie pojęć, jak wykonuje się dane czynności, aby skorzystać z zakodowanych informacji jako działania

   SYNTAKSA MODELU NAUCZANIA BEZPOŚREDNIEGO

• przedstawienie celów i wywołanie nastawienia
• przedstawienie wiadomości lub umiejętności
• ćwiczenia pod kierunkiem
• sprawdzenie opanowania umiejętności i wiadomości; sprzężenie zwrotne
• rozbudowane ćwiczenia; transfer wiedzy (Arends)

2. MODEL UCZENIA SIĘ WE WSPÓŁPRACY Polega na łączeniu uczniów w grupy zróżnicowane, pod względem zdolności oraz uzyskane rezultaty całej grupy nie
   zaś jednostki.

   SYNTAKSA MODELU UCZENIA SIĘ WE WSPÓŁPRACY

• podanie celów i wywołanie nastawienia
• podanie wiadomości
• zorganizowanie zespołów
• pomaganie w pracy grupowej
• sprawdzenie
• uznanie osiągnięć (Arends)

3. MODEL NAUCZANIA POJĘĆ Polega na ,,włączeniu rzeczy do klasy" i w efekcie na rozpoznaniu obiektów należących do danej kategorii

   SYNTAKSA MODELU NAUCZANIA POJĘĆ

• przedstawienie celów i wywołanie nastawienia
• wprowadzenie przykładów i nieprzykładów
• sprawdzenie przyswojenia
• analiza myślenia i scalanie efektów uczenia się (Arends)

4. KONSTRUKTYWISTYCZNY MODEL NAUCZANIA , UCZENIA SIĘ Uczenie to ciągły proces konstruowania, interpretowania i modyfikowania osobistych reprezentacji rzeczywistości
   bazujących na indywidualnych doświadczeniach (Jonassen)

• uczeń stroną aktywną
• osobisty wkład ucznia w konstruowanie wiedzy
• respektowanie przedwiedzy
• komunikacja między uczniami
• praca w zespołach
• elastyczne planowanie pracy
• refleksyjny nauczyciel
• alternatywne oferty edukacyjne

SYNTAKSA MODELU KONSTRUKTYWISTYCZNEGO

• orientacja i rozpoznawanie wiedzy

• ujawnienie wstępnych idei

• restrukturyzacja wiedzy

• zastosowanie nowej wiedzy

• przegląd zmian

    	* Porównanie z uprzednią wiedzą                                            (Wynne, 1996)
  

VI. Efekty nauczania – uczenia się

• aktywizacja myślenia
• poczucie kontroli poznawczej
• współpraca i współodpowiedzialności
• tworzenie sytemów wiedzy
• zaspokojenie potrzeb, zainteresowań
• transfer na inne obszary i konteksty

TEMAT 4: AKTYWIZUJĄCA STRATEGIA KSZTAŁCENIA I METODY WYZWALAJĄCE
AKTYWNOŚĆ DZIECKA

I. Strategia aktywizująca Uczeń – gra rolę aktywnego poszukiwacza wiedzy i samodzielnie w wyniku podjętych działań tak psychicznych, jak i fizycznych, konstruuje włąsne rozumienie świata, który go otacza.

Nauczyciel – aktywnie kreuje warunki zdobywania przez uczniów edukacyjnych doświadczeń oraz pobudza ich do działania, utrzymuje i ukierunkowuje stan ich aktywności

II. Założenia strategii aktywizującej

• uczeń aktywnym poszukiwaczem
• nauczyciel jako refleksyjny agent
• idea podmiotowości
• epizody wspólnego zaangażowania
• partnerstwo poznawcze
• uczenie w kontekście
• intencjonalność uczenia
• kooperatywny charakter uczenia
• generatywne uczenie się

III. Plan działania

• zorganizowanie sytuacji edukacyjnej
• samodzielny wybór zadań
• organizacja przestrzeni
• aranżowanie sytuacji
• dziecięce egzemplifikacje (Michalak)

IV. Metody aktywizujące To grupa metod nauczania charakteryzująca sę tym, że w procesie kształcenia aktywność podmiotu uczącego się przewyższa aktywność podmiotu nauczającego (Krzyżewska)

To sposób pracy nauczyciela z uczniem polegający na organizowaniu sytuacji edukacyjnych w którym wiedza ucznia traktowana jest jako tabela do wprowadzania nowych informacji, a proces restrukturyzacji wiedzy zależy od rodzaju podejmowanych przez ucznia działań (Michalak)

V. Obszary wyzwalania aktywności dziecka

VI. Podział metod (Brudnik, Krzyżewska)

VII. Po co metody

• działać
• porozumiewać się
• odkrywać własne indywidualne cechy
• patrzeć w głąb siebie
• empatii (umiejętność identyfikowania)

VIII. Nauczyciel aktywizujący

• stymuluje rozwój ucznia
• otwarty na dziecko i na siebie samego
• ukazuje dzieciom możliwość innego ujmowania tych samych zjawisk, procesów
• wychodzi z propozycjami działąń, które są zgodne z możliwościami poznawczymi ucznia
• pozwala dziecku na bycie sobą
• posiada umiejętność empatii – dostrzega, rozumie
• jest partnerem dziecka w sensie poznawczym, akceptuje fakt, że każde dziecko ma prawo do indywidualnych interpretacji, osobistego nadawania sensu i znaczeń różnym faktom, wydarzeń

TEMAT 5: METODY I FORMY PRACY Z MAŁYM DZIECKIEM

I. 80% zdolności do nauki rozwija się w ciągu pierwszych ośmiu lat życia.

II.

Kryteria podziału Typ (rodzaj aktywności ) Cel ZABAWA NAUKA PRACA Liczba uczestników INDYWIDUALNA ZESPOŁOWA GRUPOWA Rodzaj bodźców wyzwalających aktywność SPONTANICZNA INSPIROWANA KIEROWANA Dominacja jednej ze sfer osobowości lub funkcji POZNAWCZA EMOCJONALNA PRAKTYCZNA (mowa i myśłenie) (uczucia i emocje) (motoryka i lokomocja) Rodzaj komunikatu WERBALNA PLASTYCZNA RUCHOWA MUZYCZNA Charakter komunikatu TWÓRCZA ODTWÓRCZA

III. Metoda nauczania – uczenia się Dynamiczny proces formowania człowieka, polegający na ciągłym wyborze treści kształcenia, sposobów działania nauczyciela i ucznia oraz takim doborze warunków, aby wychowanek przeżywał kształcenie jako własny proces, sprawiający mu satysfakcję, wywołujący u niego chęć realizacji i kontynuacji (Okoń)

IV. Metody pracy z dziećmi (Kobusiewicz)

1. METODY OPARTE NA POSŁUGIWANIU SIĘ SŁOWEM

• rozmowa ukierunkowana
• rozmowa samorzutna
• praca z książką
• opowiadanie
• opis
• zagadki
• objaśnienie, instrukcja

2. METODY OPARTE NA OBSERWACJI

• pokaz
• obserwacja
• przykład osobisty nauczyciela
• oddziaływanie przez sztukę

3. METODY OPARTE NA DZIAŁALNOŚCI PRAKTYCZNEJ UCZNIA

• metoda samodzielnych doświadczeń
• metoda kierowania własną działalnością dziecka
• metoda ćwiczeń
• metoda zadań

4. METODY GIER DYDAKTYCZNYCH

• metoda symulacyjna
• metoda sytuacyjna
• giełda pomysłów
• inscenizacja

V. Formy pracy

• Rozplanowane w czasie i przestrzeni wzajemne czynności nauczyciela i dziecka

• Forma nauczania obejmuje zewnętrzne warunki tego nauczania, a więc dobór uczniów i nauczycieli, połączenie ich w odpowiednie grupy, współpracę grup i jednostek ze sobą, rodzaj zajęć oraz warunki miejsca i czasu pracy dydaktycznej (Okoń, 1996) a) zajęcia i zabawy dowolne

• zabawy ruchowe
• zabawy tematyczne
• zabawy dydaktyczne
• zabawy manipulacyjne
• zabawy konstrukcyjne
• zabawy badawcze

b) zajęcia zaplanowane przez nauczyciela Codzienne zajęcia zaplanowane przez nauczyciela

• zajęcia z całą grupą (ruchowe, umuzykalniające)
• zajęcia zspołowe (plastyczne, techniczne)
• zajęcia indywidualne (wyrównawcze)

Mogą być:

1. Zajęcia z dominacją działalności umysłowej

• zajęcia z mowy ojczystej
• zajęcia z kształtowania pojęć matematycznych
• zajęcia z kształtowania pojęć przyrodniczych
• zajęcia z kształtowania pojęć społecznych

2. Zajęcia z dominacją działalności ruchowej

• zestaw ćwiczeń porannych
• zestaw ćwiczeń gimnastycznych
• zestaw zabaw ruchowych w terenie i ze śpiewem

3. Zajęcia z dominacją działalności artystycznej

• zajęcia umuzykalniające
• zajęcia plastyczne
• zajęcia konstrukcyjno – techniczne
• drama dziecięca, happening

VI. Sytuacje okolicznościowe i czynności samoobsługowe

• kontakty okolicznościowe
• odpowiedzi na pytania
• wycieczki
• spacery
• uroczystości
• rozwiązywanie konfliktów

VII. Podstawowe cechy procesu edukacyjnego

• zaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka
• dominacja aktywności zabawowej, stopniowe przechodzenie do aktywności zadaniowej
• priorytet metod czynnościowych, opartych na własnej aktywności dziecka
• występowanie ciągu sytuacji wychowawczo – dydaktycznych
• dwupodmiotowość (dziecko – nauczyciel)
• nauczyciel jako organizator, współtwórca, kreator sytuacjji edukacyjnych

TEMAT 6: ZASADY PRACY PEDAGOGICZNEJ

I. Zasady wychowania w przedszkolu to najogólniejsze normy prawidłowego kierowania rozwojem dziecka.

Zasady nauczania i zasady wychowania są normami prakseologicznymi.

II. Zasady postępowania pedagogicznego

1. ZASADA ZASPOKAJANIA POTRZEB DZIECKA

• Wpływanie na dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne dziecka
• Szczególne znaczenia mają tu czynności opiekuńcze służące zaspokajaniu takich potrzeb jak potrzeby biologiczne, emocjonalne, społeczne, potrzeba bezpieczeństwa, miłości, uznania, ruchu i działania, a także potrzeba poznawania świata i nawiązywania kontaktów w zespole.

2. ZASADA AKTYWNOŚCI

• Rozbudzanie własnej aktywności dziecka w sferze poznawczej, emocjonalnej i działaniowej
• Wzbogacona przez przedszkole własna aktywność pobudza rozwój dziecka, staje się ono czynnym uczestnikim całego procesu wychowania.

3. ZASADA INDYWIDUALIZACJI

• Konieczność otoczenia troską każdego dziecka i gotowości nauczyciela do nawiązywania w nim indywidualnych kontaktów
• Metody postępowania pedagogicznego powinny być dostosowane do potrzeb i możliwości wynikających z ich różnic indywidualnych.

4. ZASADA ORGANIZACJI

• Wymaga stosowania w procesie wychowania norm społeczno – moralnych, obowiązujących w zbiorowości przedszkolnej, zmierzając do tego, aby dzieci je zaakceptowały i przestrzegały w swoim postępowaniu
• W przedszkolu kształtuje się wrażliwość dziecka na opinie społeczną i umiejętność współdziałąnia z innymi. Istotne jest wychowanie w grupie i przez grupę.

5. ZASADA INTEGRACJI

• Celem integracji jest całościowe postrzeganie w procesie nauczania – uczenia się dziecka i otaczającej go rzeczywistości.
• W pracy z dzieckiem wymagana jest integracja celów bauczania i wychowania, łączenie treści z różnych obszarów wiedzy, stosowanie różnorodnych metod i form organizacyjnych

III. Podstawowa forma działalności dzieci w wieku przedszkolnym

IV. Zabawa Zabawa Deweya - ,,królewska droga do zrozumienia dziecięcego ego"

• to urzeczywistnianie pomysłów
• tworzy wspólną przestrzeń, gdzie prowokujemy do wejścia w przestrzeń korelacji
• dowolność dziecka
• dziecko określa reguły, stanowi je, podporządkowuje się
• zabawa ćwiczy dziecko, wyzwala wyobraźnię
• uczy się funkcjonować w rzeczywistości
• jest skupione, spokojne
• stawia sobie zadania do wykonania
• integruje się w wymiarze zewnętrznym i wewnętrznym
• uczy odpowiedzialności

V. Funkcje zabawy

1. Funkcja kształcąca – dziecko kształtuje zmysły, buduje, wzbogaca swoją wiedzę o świecie, poznaje swoje możliwości, a także dokonuje samooceny.

2. Funkcja wychowawcza – rozbudza, ujawnia stosunek dziecka do otoczenia, uczy się odpowiedzialności

3. Funkcja terapeutyczna – uwalnia się od napięć, wyraża emocje

4. Funkcja projekcyjna – dziecko w zabawie pełni różne rolr społeczne, może pokazać mocne i słabe strony

VI. Cechy zabawy

• działanie swobodnw z wolą dziecka
• oparte na ruchu
• bazuje na wyobraźni i naśladowaniu
• jest zabawą tematyczną
• jest przetwarzaniem rzeczywistości
• jest ulokowana w przestrzeni ról społecznych
• indywidualana, zespołowa, grupowa

VII. Dlaczego powinno się bawić

• jest gotowa
• dobrowolna
• swobodna
• odzwierciedla stan duszy
• jest sensem życia
• odzwierciedlenie różnych aspektów życia
• nie zastąpi żadna dydaktyka

DZIECKO MA BYĆ WYBAWIONE, A NIE ZABAWIONE