„Wędrówką jest życie człowieka” – słowa Edwarda Stachury wskazują na odwieczną prawdę: jesteśmy podróżnikami przez życie, wędrujemy, poznając dzięki temu samych siebie, innych ludzi i świat. Szukamy prawdy, szczęścia, spełnienia i sensu życia- każdy człowiek stawia sobie różne cele podczas życiowej wędrówki , każdy pragnie, aby była ona ciekawa i wartościowa. Motyw wędrówki jest równie stary jak literatura. Od czasu najdawniejszych aż do dzisiaj autorzy wykorzystują ten temat, aby ukazać ludzkie życie i dążenia ,aby podkreślić chęć odkrywania świata, potrzebę zmian i dobywania nowych doświadczeń. Podróż jest częścią naszego życia . Czym jest wędrówka przez życie ? Może być najpiękniejszą podróżą, spełnianiem marzeń, poszukiwaniem sensu istnienia ,ale może okazać się niechcianą tułaczką, ucieczką od samego siebie, wyprawą, która przynosi rozczarowanie, trudną wspinaczką ciągle pod wiatr …W kulturze wędrówka odbywa się nie tylko w przestrzeni , może też być wędrówką duszy, podróżą w głąb samego siebie. Ale zawsze ta wędrówka ma głębszy wymiar , dzięki niepowodzeniom człowiek staje się silniejszy ,uczy się walczyć z losem i nie ulegać porażkom. O tym właśnie mówi literatura ,która od starożytności podejmuje motyw wędrówki, ukazując jej różne aspekty. Topos ten daje rozmaite możliwości interpretacji, jest wieloznaczny i fascynujący ,a w wielu utworach literackich staje się oczywistą parabolą ludzkiego życia, co postaram się udowodnić w dalszej części mojej prezentacji. Motyw wędrówki ma swoje źródła w najstarszych dziełach- Biblii i mitologii. Wędrował naród wybrany z Egiptu do ziemi obiecanej, przemierzał różne krainy Jezus, głosząc prawdę , a także Herakles , wykonując 12 prac .. Chciałabym dłużej zatrzymać się przy losach Odyseusza ,króla ITAKI .Stał się on pierwotnym wzorcem wędrowcy, który nie zważa na niepowodzenia i konsekwentnie dąży do celu. Mitologia opisuje jego zmagania z losem i zemstą Posejdona, który burzy jego plan powrotu do rodzinnego domu po 10-letniej wojnie trojańskiej. Odys przeżył wiele przygód, poznał nowe krainy i ludy, czekały go nieszczęścia ale też chwile przychylności losu. Spotkał miłośników lotosu-Lotofagów, oszukał i okaleczył Polifema, otrzymał pomoc od króla wiatrów Eola,zawitał na wyspę czarodziejki Kirke ,a nawet zszedł do krainy podziemi, by zasięgnąć rady Tejrezjasza,.. Każda z przygód go czegoś nauczyła, zdobył nowe doświadczenia ,poszerzył swą wiedzę o świecie i ludziach, uczył się na własnych błędach . Oczywiście –poznał lepiej samego siebie . Utwierdził się, co dla niego jest w życiu najważniejsze , nie uległ pokusie zostania nieśmiertelnym – na pierwszym miejscu postawił rodzinę i ojczyznę. Opowieść o Odysie zawiera odwieczną ludzką tęsknotę do odkrywania tego co nieznane .Podróż Odysa to metafora ludzkiego istnienia- zmagamy się jak on z trudnościami, walczymy ze swoimi słabościami, mamy marzenia i robimy wszystko, aby je zrealizować .Jego historia jest historią każdego z nas ,a opowieśc o nim to obraz zaradności i wytrwałości w dążeniu do celu. Chciałabym przejść teraz do kolejnej epoki, w której motyw wędrówki był bardzo istotny. Chodzi o romantyzm .Poeci romantyczni często podróżowali – np. na Wschód , szukali taam nowych inspiracji, fascynowała ich od europejskiej kultura Orientu, dostarczała ona twórcom metafizycznych przeżyć i niezwykłych doznań. Oprócz uczestniczenia w wyprawach ,dzięki którym poznawali nowe kraje i kultury, niestety wielu z nich zmuszonych było do podróży niechcianych- przebywali na wygnaniu lub emigracji. Nic więc dziwnego ,że w literaturze tej epoki człowiek nazywa siebie pielgrzymem, tułaczem, wiecznym wędrowcem, który nie ma własnego miejsca na świecie.. Przykładem utwory , który nawiązuje do motywu wędrówki jest „ Kordian” J. Słowackiego . Tytułowy bohater odbywa podróż po Europie, podczas której konfrontuje swoje młodzieńcze ideały z rzeczywistością, co przyczynia się do jego duchowego dojrzewania i rozwoju. Pierwszym etapem jego wędrówki jest Anglia. Tutaj młody chłopak poznaje smutną prawdę o wszechwładzy pieniądza, który dominuje nad wszystkim. Pewien Dozorca uświadamia mu, że pieniądz umożliwia zdobycie wszystkiego- władzy, sławy, szlachectwa i respektu jedynie szacunku u ludzi nie można sobie kupić. Potem Kordian odwiedza Włochy , które przynoszą mu kolejne rozczarowania. Okazuje się ,że prawdziwa miłość nie istnieje – młodzieniec poddaje próbie Wiolettę, dla której najważniejsze są pieniądze, wygoda i luksusy. Gdy udał on , że jest bankrutem, dziewczyna natychmiast chce go opuścić ,znikają gdzieś jej deklaracje miłości. Bohater dostrzegł pustkę i znikomość ludzkich uczuć. Stracił wiarę w bezinteresowność i szczerość. Następne miejsce, które odwiedza Kordian to Watykan. Pragnie on uzyskać błogosławieństwo o d papieża dla Polski i Polaków. Niestety- papież jest obojętny na losy rodaków bohatera, zbywa go rozmową o rozrywkach i zwiedzaniu zabytków, a w kulminacyjnym momencie rozmowy radzi mu, żeby Polacy czcili cara jako prawowitego władcę, a nawet grozi rzuceniem klątwy na polski naród w razie kolejnego buntu narodowowyzwoleńczego. Kordian, rozgoryczony i rozczarowany, udaje się na najwyższy szczyt Europy- Mont Blanc. Tutaj właśnie odkrywa sens istnienia i swoją misję- będzie walczył o wolność i niepodległość narodu, nawet za cenę swojego życia. Młody chłopak przeżywa wewnętrzną przemianę. Według niego Polska stanie się „ Winkelriedem narodów” ,dzięki jej ofierze inne narody będą mogły stać się znowu wolne. Co symbolizuje ta trudna i pełna poszukiwań wędrówka Kordiana ? Otóż odzwierciedla ona bolesny i niełatwy proces dojrzewania, a także chęć odnalezienia sensu własnego życia. To duże wyzwanie, które pociąga za sobą konieczność konfrontacji marzeń i swoich wyobrażeń o sobie i o świecie z okrutną często i przyziemną rzeczywistością. Swiat pozbawił Kordiana złudzeń, bohater zrozumiał ,że o wielu sprawach nic nie wie, że dotąd nie rozumiał jak świat został urządzony. Można więc stwierdzić , że romantyczna wędrówka to nie tylko przemieszczenie się z miejsca na miejsce, ale przede wszystkim podróż do wnętrza ludzkiej duszy. Nieco odmienny motyw wędrówki pojawia się w twórczości późniejszego pisarza - Franza Kafki. W “Procesie” spotykamy świat oraz postacie przedstawione w sposób rewolucyjny. W pojęciu Kafki podróż została potraktowana w kategorii swoistej paraboli. Powieść rozpoczyna się od sytuacji, w której główny bohater - Józef K. zostaje oskarżony o przestępstwo i powiadomiony o toczącym się przeciw niemu procesie. Józef K. zupełnie nie wie o co chodzi, nie popełnił bowiem żadnej zbrodni.. Początkowo stara się wykonywać wszystkie dotychczasowe obowiązki, ale z czasem angażuje się w kolejne przesłuchania i procesy. Nadal jednak nie ma pojęcia o co tak naprawdę został oskarżony. Jest bezsilny wobec biurokratycznej machiny – dla niej jest tylko oskarżonym, nie człowiekiem. Następuje jednak koniec tego absurdalnego procesu. Józef zostaje skazany na karę śmierci (wciąż niewiadomo za co) i okrutnie pozbawiony życia. Główny bohater staje się człowiekiem z dnia na dzień osaczonym przez wrogą mu rzeczywistość sądów. Oskarżenie rujnuje całe jego życie. Wędruje po niekończących się korytarzach sądu.. Codzienność głównego bohatera powieści koncentruje się i podporządkowuje toczącym się gdzieś (niewiadomo gdzie) procesom. Wędrówka ta ma niezwykłe ważne dla Józefa K. znaczenie – odkrywa on przecież swoja tożsamość. Jednak staje się tułaczem proszącym o pomoc, zagubionym w tej śmiertelnej wędrówce przez sieć sądowych korytarzy. To podróż tragiczna, która kończy się jedynie w chwili śmierci. Życie każdego człowieka jest ciągłym procesem, poszukiwaniem prawdy. Ludzie drżą oswój j los, walczą o siebie, ale nie wiedzą jak, bowiem nie wiedzą o co ich oskarżono..
Na koniec chciałabym omówić wiersz greckiego poety Konstandinosa Kawafisa pt. Itaka , który nawiązuje do mitologii i losów Odysa, ale przede wszystkim wykorzystuje motyw wędrówki jako ludzkiego życia. Itaka stała się metaforą drogi życia u celu , do którego dążymy przez cała tułaczkę po ziemskim padole . Wiersz przekazuje, że przed każdym człowiekiem długa wędrówka, pełna przygód i doświadczeń. Będzie ona różnorodna, obfitująca w niespodzianki i zaskakujące zdarzenia. Dostarczy każdemu możliwość zdobycia wiedzy , poznania i sprawdzenia własnego siebie. Nasza wędrówka będzie się wiązać z niebezpieczeństwami i przeszkodami, które mogą przestraszyć i zniechęcić do dalszych zmagań z losem. Autor jednak przekonuje, że nie wolno się poddać, ponieważ jeśli zawrócimy i nie odkryjemy granic własnych możliwości. Trzeba pamiętać, że jeśli nasze myśli i serce będą czyste, szczere, pełne optymizmu, otwarte na świat i zdolne do wzruszeń, wtedy nie spotkają nas złe chwile, bo rodzą się one w duszy i wyobraźni. W drodze życia nie wolno mieś wątpliwości i strachu przed dalszą wędrówką, gdyż każdy jej etap wzbogaci nas o nowe doświadczenie .Nowe sytuacje, ludzie i uczucia dają nam siłę i są bodźcem do dalszego działania .W trakcie wędrówki na szaej „Itaki” mamy szansę odkryć siebie. Na pewno nie zdobędziemy całej wiedzy i mądrości świata, ale z własnym zasobem wrócimy tam, gdzie nasz dom: odnajdziemy to miejsce ,które dla nas będzie najważniejsze. Poeta przestrzega ,że może ono okazać się inne niż myśleliśmy ,gdy rozpoczynaliśmy swoją wędrówkę. Podczas podróży człowiek nie może stracić z oczu swego celu, osiągnięcie go jest naszym przeznaczeniem. Nie trzeba się spieszyć, potrzeba lat, by wrócić do Itaki mądrym i dojrzałym . Wędrówka przez życie ma wzbogacić naszą duszę i nauczyć , co jest najważniejsze, Podmiot liryczny pięknymi słowami prowadzi czytelnika po drodze- życiu. A więc czym jest tytułowa Itaka ? – dla niektórych to kres drogi, koniec życia, śmierć, ale dla innych to odnalezione miejsce w życiu, osiągnięcie pełni szczęścia i harmonii. „Podróżować to żyć”- słowami H.Ch. Andersena chciałabym podsumować moją prezentację, Jak pokazują powyższe przykłady literackie, motyw wędrówki jest obecny w każdej epoce, to temat ponadczasowy i wciąż aktualny. Wędrówka ma bogatą symbolikę. Jest więc podróżą, przestrzennym przemieszczaniem się dzięki któremu bohater zdobywa doświadczenie, uczy się –podróż ma wtedy wymiar konkretny , podróżniczo- edukacyjny. Natomiast wędrówka traktowana w sposób metaforyczny otwiera dużo większe możliwości interpretacyjne. Staje się wtedy wędrowanie podróżą przez samego siebie, próbą dotarcia do istoty własnego „ja” Autorzy traktują motyw wędrówki jako pretekst do refleksji o losie ludzkim, o kondycji człowieka w świecie , o odwiecznym dążeniu do celu, którym może być miłość, śmierć, poznanie siebie lub po prostu zdobycie kolejnego doświadczenia. Podróż w życiu człowieka może mieć wiele znaczeń: może być źródłem wiedzy, bogatych doświadczeń wewnętrznych , oznaczać chęć poznania , ucieczkę, tułaczkę, poszukiwanie szczęścia czy lepszych warunków życia, wreszcie może wiązać się z misją, posłannictwem. Zwykle wiązę się z porzuceniem na zawsze lub na pewien czas dotychczasowych warunków życia. Podsumowując moje przemyślenia chciałabym podkreślić, że topos wędrówki wzbogaca literaturę, inspiruje pisarzy i poetów, zachęca czytelników do refleksji . Zagadnienie to zainteresowało także mnie, dlatego wybrałam to na temat mojej prezentacji.