Definicja i przyczyny konfliktu etnicznego. Konflikt etniczny jest to mobilizacja i podjęte w jej wyniku działania, które powstały w skutek świadomego zagrożenia dla danej grupy etnicznej. Często przyjmuje się, że konflikty etniczne zamykają się w granicach jednego państwa. Jedną z głównych przyczyn konfliktów etnicznych po zakończeniu zimnej wojny jest wzrost świadomości różnych grup społecznych i szeroko rozpowszechniona idea prawa narodów do samostanowienia. Od końca II wojny światowej, a w szczególności po zakończeniu zimnej wojny, w Europie Zachodniej funkcjonują dwie sprzeczne tendencje. Jedną z nich jest dążenie do coraz większej integracji (UE), podczas gdy druga ma charakter odśrodkowy i sprowadza się do dążenia narodów wchodzących w skład państw wielonarodowościowych do uniezależnienia się i odzyskania (jak w przypadku Basków) lub uzyskania niepodległości. Grupy etniczne, które mają poczucie wewnętrznej wspólnoty i dążą do zachowania odrębności kulturowej i etnicznej, nie mogą w drodze pokojowych negocjacji uzyskać suwerenności, zaczynają zakładać organizacje terrorystyczne, które stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa zarówno danego państwa, jak i bezpieczeństwa międzynarodowego. Jeszcze groźniejszym zjawiskiem jest konsolidacja ekstremistycznych organizacji mniejszości narodowych (udzielanie wzajemnej pomocy - w przeprowadzaniu ataków terrorystycznych, zakupie i transporcie broni, ukrywaniu przestępców itp.), co potępione zostało przez Komitet Ministrów Rady Europy w styczniu 1974 r. Niestety dla niektórych narodów akty terroru są jedyną metodą zwrócenia na siebie uwagi światowej opinii publicznej (co również potwierdza się w przypadku ETA). Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XX wieku były okresem, w którym znacznie wzrosła liczba państw na świecie. Dla przykładu, w roku 1945, kiedy powstała ONZ, liczyła ona sobie 51 członków, a trzydzieści lat później - 144. Wiązało się to z rozbiciem dotychczasowych międzynarodowych struktur i koniecznością tworzenia nowych, gdyż sytuacja ta niosła ze sobą obniżenie się światowego bezpieczeństwa i wzrost groźby wybuchu nowych konfliktów w związku z prawem narodów do samostanowienia. Zaczęło pojawiać się coraz więcej grup społecznych domagających się niezależności, co prowadziło do nasilenia się idei nacjonalistycznych. Wiele współczesnych konfliktów ma podłoże historyczne . Granice wyznaczone w Afryce jeszcze w XIX wieku nie pokrywają się z granicami plemiennymi, czy rodowymi - często powodując przechodzenie konfliktu wewnętrznego w międzynarodowy. Podobnie wyglądała sytuacja na obszarze postradzieckim, kiedy to teren ekspansji carskiej a później panowanie reżimu komunistycznego zamroziły konflikty, które odżyły ponownie po rozpadzie ZSRR. Podobna sytuacja miała miejsce po rozpadzie Jugosławii, powodując, że zaktywizowane zostały zadawnione krzywdy historyczne. Konflikt etniczne pojawiają się tam, gdzie grupy etniczne lub mniejszości narodowe są dyskryminowane, lub czują się takimi. Podobny charakter mogą mieć konflikty o podłożu religijnym, gdy dochodzi do sporu między różnymi religiami. Często ten charakter konfliktów jest ze sobą ściśle powiązany. Zarówno w przypadku jednego jak i drugiego typu sprzeczności zagrożenie może dotyczyć języka, kultury, tradycji, obyczajów. Jako rezultat dyskryminacji powstaje ruch separatystyczny, odwołujący się do własnej, odrębnej tożsamości, domagający się autonomii lub wręcz własnego państwa. Zbrojny separatyzm to obecnie najbardziej rozpowszechniony rodzaj konfliktu. Przeciwnikami ruchów separatystycznych często obecnie są inne ruchy lub państwa, dążące do stłumienia rebelii.

Przykłady konfliktów zbrojnych na tle etnicznym.

1. Rwanda Jeden z najbardziej znanych konfliktów na tle etnicznym. Jego przyczyną stało się długoletnie podsycanie nienawiści między plemionami Tutsi (którzy sprawowali rządy w państwie, cieszyli się większymi przywilejami) oraz Hutu (odsunięci od władzy i zasobów ziemskich, płacili wyższe podatki) . Konflikty te długo były podtrzymywane przez kolonizatorów, na początku Niemców, później Belgów. Po ogłoszeniu niepodległości w 1962 r. Hutu, stanowiący większość w państwie rwandyjskim, uzyskali władzę. W wyniku takiego przebiegu zdarzeń Tutsi wywołali trzyletnią wojnę domową zakończoną podpisaniem porozumienia w Aruszy w 1993 r. W tym czasie, ugrupowania Hutu prowadziły otwartą propagandę przeciwko Tutsi, wykorzystując do tego celu rządowe media. Efektem narastającego konfliktu było ludobójstwo osób pochodzenia Tutsi dokonane przez ekstremistów z plemienia Hutu, szacuje się, że w ciągu 100 dni zabitych zostało od 800 tys. do 1 mln osób .

2. Irlandia. Konflikt w Irlandii Północnej (ang. The Troubles – „Kłopoty”, irl. Na Trioblóidí) – konflikt o podłożu etniczno-politycznym, rozgrywający się na obszarze Irlandii Północnej, okresowo rozszerzający się również na Anglię, Irlandię i kontynentalną Europę, trwający od końca lat 60. XX wieku aż do podpisania porozumienia wielkopiątkowego w Belfaście w 1998 roku. Pomimo podpisania porozumienia pokojowego nadal dochodzi do sporadycznych aktów przemocy. Głównymi przyczynami konfliktu w Irlandii Północnej była chęć zjednoczenia należącej do Wielkiej Brytanii, prowincji z niepodległą Republiką Irlandii przez irlandzkich nacjonalistów i republikanów (głównie katolików), przy jednoczesnym dążeniu unionistów (głównie protestantów) do pozostania w granicach Zjednoczonego Królestwa, oraz ogólna niechęć pomiędzy obiema grupami . Konflikt toczył się zarówno w wymiarze militarnym (oraz paramilitarnym), jak i na arenie politycznej. W konflikt zaangażowani byli politycy i aktywiści polityczni obu stron, organizacje paramilitarne republikanów i unionistów oraz siły bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii i Republiki Irlandii. W ciągu trwającego trzy dekady konfliktu zginęło ponad 3500 osób – 1854 cywilów, 1123 członków sił bezpieczeństwa (w tym 705 żołnierzy British Army i 301 funkcjonariuszy Royal Ulster Constabulary), 394 członków paramilitarnych grup republikańskich (w tym 276 członków Irlandzkiej Armii Republikańskiej) oraz 151 członków paramilitarnych organizacji unionistycznych (w tym 76 członków Ulster Defence Association i 58 członków Ulster Volunteer Force.

3. Hiszpania- kraj Basków. Już na początku XIII wieku region Baskonii, leżący w północno-wschodniej Hiszpanii otrzymał szeroki zakres autonomii i przywilejów, które m.in. ograniczały władzę króla na tym obszarze i pozwalały na tworzenie samorządu terytorialnego. Taki układ pozwolił na umacnianie się baskijskich zwyczajów kulturowych, a co ważniejsze wpłynął na tworzenie się odrębnego bytu na mapie Europy. W XVII i XIX wieku przywileje Baskonii ulegały ciągłemu zmniejszaniu się zarówno w wyniku rewolucji burżuazyjnych w Hiszpanii, jak i upadku I Republiki francuskiej. Stało się to przyczyną wzrostu niezadowolenia mieszkańców Baskonii oraz formowania ruchów niepodległościowych. W czasach I Republiki w 1936 Baskowie otrzymali I statut autonomiczny, jednak po wybuchu rebelii gen. Franco, marzenie o niepodległości okazało się złudzeniem. Niezadowolenie Basków rosło wprost proporcjonalnie do ich pragnienia niezależności. Działająca od 1959 r ETA – baskijska organizacja polityczna walcząca o niepodległość, przybrała od 1968 charakter zbrojny. Odtąd Stała się jedną z głównych organizacji terrorystycznych walczących na terenie Europy Zachodniej; szacuje się, że jej działania pochłonęły ponad 800 ofiar. W 1998 r, ETA ogłosiła zawieszenie borni i gotowość do podjęcia rozmów, jednak niechęć rządu do idei niepodległości sprawił, że rok później członkowie ETA ponowili swą misję na rzecz uwolnienia Baskonii metodami zbrojnymi. Na początku 2010 r. w ręce francuskich i hiszpańskich służb wpadli czołowi działacze ugrupowania, a sama ETA w październiku 2011 ogłosiła definitywne zakończenie podejmowania działań zbrojnych.