Bezpieczeństwo i ryzyko a polityka - Jerzy Wolanin.

       Zazwyczaj rozważania o bezpieczeństwie zaczyna się od analizy pojęcia. Jednak według Jerzego Wolanina taka analiza nie jest potrzebna, gdyż każdy obywatel wie, czym jest bezpieczeństwo. Wolanin sugeruje również, że każdy z obywateli wie, co to dla niego osobiście znaczy, że jest bezpieczny. Zazwyczaj poczucie bezpieczeństwa utożsamia się z jego poczuciem. Jednakże bezpieczeństwo i jego poczucie to dwie różne kategorie. Uważa się, że poczucie bezpieczeństwa to indywidualny , subiektywny odbiór rzeczywistości, natomiast samo bezpieczeństwo, to sprawa specjalistów. Trzeba jednak zaznaczyć, że obie kategorie są ściśle ze sobą związane. Każdy ma prawo do tworzenia własnego szczęścia i pomyślności. Proces ten powinien odbywać się bez zakłóceń. W szczególności powinien być wolny od zagrożeń powszechnych, wynikających z sił natury lub zagrożeń cywilizacyjnych.
      Spróbujmy sobie odpowiedzieć na pytanie jak głęboko w imię bezpieczeństwa , może sięgać ingerencja państwa w sprawy obywatela? Według Wolanina integrowanie państwa w sprawy obywatela może mieć miejsce tylko wtedy, gdy państwo działa w imieniu ogółu obywateli i chroni dobro publiczne.

Bezpieczeństwo jest bowiem dobrem publicznym i dlatego w przypadkach dotyczących zagrożenia bezpieczeństwa państwo ma obowiązek zapewnienia sprawnego systemu ochronnego. Ingerowanie państwa w sprawy obywatela, może mieć miejsce wtedy, gdy państwo działa w imieniu wszystkich obywateli. Sprawy zagrożeń wynikających z zaistnienia zdarzeń niekorzystnych powinny stanowić immanentną część wszelkich programów w każdym wymiarze funkcjonowania społeczności i państwa. Bezpieczeństwo nie jest bowiem kosztem rozwoju, lecz leży po stronie jego zasobów i jest jednym z narzędzi osiągania sukcesów wszelkich strategii. Celem nadrzędnym zarządzania ryzykiem na danym obszarze jest zapewnienie bezpieczeństwa, w szczególności bezpieczeństwa społeczności lokalnej. Problem leży w zrozumieniu faktu, że ryzyko jest pojęciem inżyniersko-społecznym. Jego szacowanie musi uwzględniać na równi oba te elementy, zarówno inżynierski, jak i społeczny. Przecież skutki katastrofy, związane z określonym ryzykiem, oddziałują nie tylko na świat fizyczny. I chociaż skutki te określa się na ogół w stosunku do człowieka (ryzyko indywidualne) lub do grupy ludzi (ryzyko społeczne) ze względu na możliwość utraty życia lub zdrowia czy zniszczenia mienia, a także wpływu na środowisko, to mogą one nosić również charakter społeczny. Ogólnie można powiedzieć, że zarządzanie ryzykiem na danym terenie ściśle związane jest z polityką bezpieczeństwa w najszerszym znaczeniu, określoną przez władze lokalne. Spojrzenie na zarządzanie ryzykiem tylko przez pryzmat systemów: prawnego, ratowniczego i wspomagającego jest niepełne. Nie uwzględnia bowiem społecznego aspektu jego natury. Samo kreowanie polityki bezpieczeństwa obniża ryzyko, a tym samym podatność społeczności lokalnej na zagrożenia. I odwrotnie – brak działań w tym zakresie zwiększa podatność na zagrożenia. Wynika z tego, że decyzji w sprawach bezpieczeństwa, nawet popartych eksperckimi analizami, nie da się oderwać od polityki. Zawsze będą one posiadały charakter polityczny, uwzględniający postrzeganie ryzyka przez różne grupy w odmienny sposób. Natomiast strategie działania służb muszą być określane w oparciu o potrzeby lokalnej społeczności, a do tego stale adaptowane do nowych warunków, w miarę zmian zachodzących w tych społecznościach. Bezpieczeństwo – jest to stan otoczenia cywilizacyjnego i środowiska naturalnego dowolnej społeczności lokalnej ( szeroko rozumianej). Stan ten określany jest przez poziom całościowego ryzyka w nim występującego. Bezpieczeństwo (dwie składowe): bezpieczeństwo eksperckie i poczucie bezpieczeństwa. Rozpatrując bezpieczeństwo jako produkt inżynierski należy zwrócić uwagę, że bezpieczeństwo konstruuje się w oparciu o:

• obliczenia, związane z analizą ryzyka, jego szacowaniem i hierarchizacją, -„ budowanie” systemu prawnego,
• „budowanie” struktur organizacyjnych,
• „budowanie” systemów ratowniczych,
• poszukiwanie opcji obniżających ryzyko,
• testowanie przyjętych rozwiązań,
• wdrożenie,
• eksploatację,
• doskonalenie bezpieczeństwa. Przechodząc do definicji ryzyka o charakterze matematycznym, stosowanym przez inżynierów, należy wspomnieć, że ryzyko obliczamy według następującego wzoru:

RYZYKO (OBLICZENIOWE) = PRAWDOPODOBIEŃSTWO POWSTANIA NIEKORZYSTNEGO ZDARZENIA X SKUTKI TEGO ZDARZENIA

       Określenie bezpieczeństwa poprzez ryzyko, pozwala na większą precyzję twierdzeń związanych z bezpieczeństwem. Inne definicje bezpieczeństwa to np.:        

1. Bezpieczeństwo – to stan otoczenia naturalnego i cywilizacyjnego określony przez akceptowane ryzyko.
2. Bezpieczeństwo jest to stan otoczenia naturalnego i cywilizacyjnego, zapewniający niezakłócony rozwój i pomyślność człowieka oraz społeczeństwa. Bezpieczeństwo ma czterowymiarowy aspekt:

• prawny, -ekonomiczny, -polityczny, -symboliczny. Jednym z elementów ryzyka jest społeczne wzburzenie. Ryzyko oznacza sumę ryzyka obliczeniowego i społecznego wzburzenia. RYZYKO = RYZYKO OBLICZENIOWE + SPOŁECZNE WZBURZENIE Inżynieryjne obliczenia stanowią tylko część ryzyka. Aby określić jego „obiektywną”, całkowitą wartość niezbędne są społeczne emocje. Nie można zarządzać ryzykiem bez liczenia się ze zdaniem opinii społecznej. Właściwości społecznego wzburzenia: •Społeczne Wzburzenie Jest Tak samo rzeczywiste jak ryzyko obliczeniowe, •Społeczne wzburzenie jest mierzalne tak, jak mierzalne jest ryzyko obliczeniowe, •Społeczne Wzburzenie poddaje się zarządzaniu tak , jak zarządzaniu poddaje się ryzyko obliczeniowe, •Społeczne wzburzenie stanowi obok ryzyka obliczeniowego równoważny składnik ryzyka, •Analiza ryzyka wymaga w równej części uwzględniania Społecznego Wzburzenia i Ryzyka Obliczeniowego. Ryzyko – aksjomaty (zdania przyjmowane za prawdziwe, których nie dowodzi się w obrębie danej teorii matematycznej):
• ryzyko zawsze jest różne od zera,
• nie ma skutków o wartości zero,
• istnieje konieczność określenia kryteriów ryzyka,
• istnieje konieczność akceptacji ryzyka reliktowego. Społeczne wzburzenie wywiera ogromny wpływ na priorytety i działania legislacyjne. Należy je traktować tak samo poważnie jak zagrożenia. Zidentyfikowano 35 czynników mających wpływ na społeczne wzburzenie. Zwykle są one związane z nieprawidłowym postrzeganiem zagrożeń przez społeczeństwo. Według poglądów A. Coxa Jr., P. Ricciego, decyzje dotyczące społeczności, zwłaszcza lokalnej, związane z bezpieczeństwem, powinny być ograniczone wyłącznie prawami obywatelskimi. Istotą problemu staje się tutaj niewymuszona, dobrowolna akceptacja poziomu ryzyka. Wyróżniamy:

1. Dobrowolność wyboru indywidualnego: działalność indywidualna związana z ryzykiem jest faktycznie dobrowolna tylko w przypadku, gdy jest prowadzona w sposób wolny, jest sterowalna, może być przerwana, a ryzyko z nią związane jest znane i łatwe do określenia.
2. Dobrowolność wynikająca z obopólnego porozumienia: jej przykładem jest wzajemna zgoda wyrażona w sposób dobrowolny przez dwie strony zawierające porozumienie, przy czym obie strony zyskują na porozumieniu i wyrażają na ten fakt zgodę.
3. Dobrowolność wynikająca z porozumień pośrednich: problem sprowadza się tu do rozstrzygnięć dokonywanych przez więcej niż 2 osoby, które pozostają w konflikcie z indywidualnymi wyborami.
4. Dobrowolność związaną z akceptacją domniemaną: decydent lub organ wypracowujący decyzje kieruje się w swoich działaniach wyborami (oczekiwaniami) społeczności lokalnej.