Losy Żydów podejmowane były w wielu utworach, m.in. w “Panie Tadeuszu” Adama Mickiewicza i “Mendlu Gdańskim” Marii Konopnickiej. Również w historii rozpatrywano sprawy Żydów, np. Sejm Czteroletni, który jako pierwszy podjął temat żydostwa na ziemiach polskich. Izraelici, którzy brali udział w walkach legionów Dąbrowskiego czy insurekcji kościuszkowskiej, które świadczyły o ich polskim patriotyzmie. Dużym problemem dla Żydów były także uprzedzenia, stereotypy i nietolerancja. Mimo wielu historycznych postaw, pojawiły się też literackie kreacje, które przedstawiają sytuację Żydów na terenach Polski. Jedną z takich postaci jest Jankiel, bohater “Pana Tadeusza” ukazany jest jako patriota. To postać o głębokim zaangażowaniu w problemy narodu polskiego. Został dzierżawcą karczm i był lubiany w otoczeniu. Jankiel prezentuje się jako osoba towarzyska, godna zaufania. Często to on łagodzi sprzeczki (np. pomiędzy klucznikiem a woźnym Gerwazym i Protazym). Bohater nakłaniał także do zażegnania sporu pośród zaściankowej szlachty. Nie mogli oni, bowiem dojść do porozumienia w kwestii narodowej. Soplicowie oraz Horeszkowie wykazują się głębokim poszanowaniem wobec Jankiela. Szczególna przyjaźń łączy postać Żyda z księdzem Robakiem, z którym angażował się w działalność konspiracyjną i pomagał w pracach spiskowych. Duże zaufanie księdza do Żyda świadczy o tym, że wyzbył się wszelkich przejawów antysemityzmu. Kochał muzykę i grał na cymbałach. Najistotniejszym wydarzeniem w całym utworze, który doskonale przedstawia Jankiela jako patriotę jest moment, w którym Żyd wygrywa na zaręczynach Zosi polskie narodowe pieśni. Kolejną postacią, która została skrzywdzona przez antysemityzm jest Mendel z utworu Marii Konopnickiej pt. “Mendel Gdański”. Tytułowy bohater to sześćdziesięcioletni Żyd, który mieszka w Warszawie, gdzie prowadzi zakład introligatorski. Kocha swoje miasto, czuje się w nim bezpiecznie. Kiedy zaczynają szerzyć się nastroje antysemickie Mendel nie dowierza, że ze strony współmieszkańców może mu coś grozić. Nie zgadza się ze zdaniem zegarmistrza, który ocenia Żydów według stereotypów.Nie chce wstydzić się swego pochodzenia, nie będzie udawał katolika, bo nim nie jest. Chce ocalić swą godność i być wiernym sobie. Zresztą te idee wpaja również swojemu wnukowi Jakubowi. Gdy tłum antysemitów podchodzi pod dom Mendla ten odważnie staje w oknie. Mieszkańcy pod wpływem alkoholu rzucają w Żyda kamieniami, tłuką szybę i ranią Jakuba. Po tym wydarzeniu Mendel zupełnie tarci miłość do ludzi, obok których żył tyle lat, oraz poczucie wspólnoty - „Nu, u mnie umarło to, z czym ja się urodził, z czym sześćdziesiąt i siedem lat żył, z czym ja umierać myślał… Nu, u mnie umarło serce do tego miasto!”. Problemem Mendla jest to, że pragnął prawa i sprawiedliwości w państwie nietolerancji. Zarówno w utworze Adama Mickiewicza jak i Marii Konopnickiej Żydzi zostali ukazani jako osoby uczciwie i zasługujące na szacunek. Mimo to zawsze pojawia się pewien akcent nie akceptacji. Polscy Żydzi nigdy nie mieli lekkiego losu. Choć starali się z całych sił, chcieli być dobrymi patriotami i Polakami jednak zawsze znajdzie się ktoś, kto tak jak zegarmistrz w „Mendlu Gdańskim” stwierdzi: „…ale Żyd zawsze Żydem!”.