Prawem nazywamy uporzadkowany zbior norm postepowania ustanowionych badz usankcjonowanych przez panstwo. Prawo reguluje stosunki miedzy obywatelami a organami wladzy oraz innymi instytucjami i organizacjami. Prawo w ujeciu przedmiotowym- to zbior ogolnych, uporzadkowanych norm zachowania uznanych lub preferowanych przez spoleczenstwo, zagrozonych roznymi sankcjami w razie ich naruszenia. Prawo w ujeciu podmiotowym to zbior uprawnien przyznawanych jednostce przez obowiazujace akty normatywne, słuzacych zabezpieczeniu jej interesow i dajacych tej jednostce pewna swobode dzialania. Funkcje Prawa: -funkcja regulacji zycia społecznego: prawo zapewnia obywatelom poczucie bezpieczenstwa oraz wplywa na stabilizacje stosunkow spolecznych. Utrwala tez istnienie ladu spolecznego. -funkcja wychowawcza: prawo wplywa na ksztaltowanie trwalych motywacji pozytywnych zachowan, jak na przyklad przestrzeganie przepisow ruchu drogowego. -funkcja dystrybucyjna: wladze zapewniaja nam minimum egzystencji. Kazdy ma zapewniona opieke socjalna. Funkcja ta dotyczy glownie prawa administracyjnego i cywilnego. -funkcja represyjna: Zadaniem prawa jest wymierzanie kar za przestepstwa. -funkcja kulturotworcza: prawo jest czynnikiem integrujacym ludnosc zyjaca w danym panstwie. Utrzymanie ciągłosci historycznej narodu i panstwa. Norma prawna- norma narzucona przez wladze panstwowa i zagwarantowana przymusem panstwowym. To regula postepowania, ktora bezposrednio nakazuje okreslonym adresatom, by w danej sytuacji zachowywali się w wyznaczony sposob. Każda norma prawna okresla: -adresata, ktoremu wyznacza sie obowiazek pewnego zachowania; -okoliczności, w jakich ma byc spelniony ten obowiazek; -wzor zachowania, w postaci nakazu lub zakazu Norma spoleczna- wyznacznik postepowania (normy spoleczne: religijne, prawne, moralne, obyczajowe) Gałezie i dziedziny prawa Prawo dzieli sie na wewnetrzna i miedzynarodowe. Prawo wewnetrzne- to zespoł norm regulujacych zachowania jednostek w ramach panstwa. Najwazniejsze gałezie tego prawa stanowia: -Prawo konstytucyjne: przepisy dotyczace politycznej i spoleczno-gospodarczej organizacji panstwa. -Prawo administracyjne: normy regulujace działalnosc administracji panstwowej. -Prawo cywilne: przepisy regulujace stosunki osobowe i majatkowe jednostki. -Prawo rodzinne i opiekuncze: przepisy normujące stosunki majatkowe i niemajatkowe rodziny. -Prawo karne: przepisy zawierajace zakazy lub nakazy, ktorych naruszenie lub niespelnienie zagrozone jest kara. -Prawo finansowe: normy regulujace tworzenie i wydawanie publicznych finansow. Obejmuje ono: prawo budzetowe, prawo bankowe, finansowania przedsiebiorstw i innych organizacji spolecznych oraz prawo ubezpieczeniowe. -Prawo pracy: przepisy dotyczace umowy o prace, bezpieczenstwa i higieny pracy. Prawo pracy okresla rowniez prawa i obowiazki pracownika oraz pracodawcy. -Prawo miedzynarodowe prywatne: normy wskazujace, ktory system prawny (wlasny lub obcy) ma być stosowany w danej sprawie. osobistej i majatkowej z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekunczego oraz pracy. Prawo miedzynarodowe- zalicza się do niego prawo międzynarodowe publiczne i prawo europejskie. -prawo miedzynarodowe publiczne- reguluje stosunki miedzy panstwami i innymi podmiotami oraz ustala ogolne zasady i formy postepowania panstw we wzajemnych stosunkach. Normy regulujace stosunki miedzynarodowe. -prawo europejskie: porzadek prawny obowiazujacy w panstwach czlonkowskich Unii Europejskiej. Prawo koscielne- przepisy obowiazujace członkow koscioła lub grupy wyznaniowej. W wypadku kościoła katolickiego mamy do czynienia z prawem kanonicznym. Jego regulacje dotyczą m.in ustroju Kościoła, jego życia wewnętrznego, zadań związanych z nauczaniem, udzielania sakramentów, aktów kultu kościelnego, sankcji kościelnych. Pawo zwyczajowe- niepisane normy prawne uznawane za obowiązujące. Hierarchia aktow prawnych Na czele tych aktow znajduje sie konstytucja, po niej zas kolejno ustawa, dekret, rozporzadzenie, uchwala, zarzadzenie i akty o najmniejszym znaczeniu. Kazdy akt prawny nizszego rzedu musi byc zgodny z aktem wyzszym. Konstytucja- ustawa zasadnicza, uchwalana jest przez Zgromadzenie Narodowe. Ten najwyzszy akt normatywny okresla przepisy o ustroju panstwa, wladz naczelnych oraz prawach i obowiazkach obywateli. Ustawa- akt uchwalony przez parlament. Niektore ustawy zawierajace przepisy danej gałezi prawa nazywane sa kodeksami (np. kodeks karny, cywilny, rodzinny, drogowy). Akty prawne o mocy rownej ustawie- uchwalony przez organ inny niz parlament. Zgodnie z obecna kostytucja rozporzadzenie z moca ustawy moze byc wydane przez prezydenta RP na wniosek Rady Ministrow tylko podczas wojny i wyłacznie w scisle okreslonych prawem granicach. Ratyfikowane umowy miedzynarodowe- zatwierdzone umowy miedzynarodowe przez upowazniony do tego organ panstwowy. Akty wykonawcze- zajmuja najniższa pozycje w hierarchii aktow prawnych. Jest to akt prawny wydawany na podstawie ustawy i w celu jej wykonania. Moga je wydawac jedynie organy wskazane przez konstytucje- np. prezydent, Rada Ministrow. Akty wewnetrzne- akt prawny o ograniczonym zasiegu skierowany do jednostek administracyjnych. Prawo miejscowe- ogoł przepisow o ograniczonym zasiegu terytorialnym.