Młoda Polska, to okres w historii literatury i sztuki przypadający na czas twórczości dwóch pokoleń – pisarzy urodzonych w latach 60. i 70. XIX wieku. W Europie była nazywana modernizmem, dekadentyzmem czy symbolizmem. Nie jest tylko kolejną epoką literacką w dziejach polskiej kultury. To istny potok nowych prądów, idei zmieniających dotychczasowe myślenie, to okres najznakomitszych, najbardziej oryginalnych osobowości rodzimej sztuki. Kiedy twórcy poprzedniej epoki starali się nieść kaganek oświaty wśród najuboższych warstw, dążyli do emancypacji kobiet, próbowali znaleźć drogę do odzyskania niepodległości, tak pisarze modernistyczni mówili tylko ”Nie wierzę w nic” i sięgali po kolejną dawkę opium. Filozofia Młodej Polski znacznie różniła się od poprzedniej epoki. Największy wpływ na jej kształtowanie się miało trzech filozofów: Schopenhauer, Nietzsche i Bergson. W swojej pracy chciałbym opisać czym charakteryzowały się poglądy każdego z nich. Głównym poglądem filozofii Artura Schopenhauera jest fenomenalizm. Według tej filozofii, wszystko co widzimy jest wytworem naszego umysłu, który nie kopiuje rzeczy, a zabarwia je własną naturą. Dlatego też każdy z nas odbiera świat inaczej, dla każdego jest on inny. Co za tym idzie, nikt z nas nie poznaje prawdziwego świata, lecz zjawiska. To wszystko, co przeszkadza nam w spostrzeżeniu prawdziwej rzeczywistości, to co mąci nasz wzrok, tę zasłonę, która zakrywa niejako świat, Schopenhauer nazwał „Mają.”. Jak pisał: „Maja, zasłona złudy, osłania oczy śmiertelnych”. Metafizyka woluntarystyczna to kolejny element filozofii Schopenhauera. Myśliciel znalazł sposób na pokonanie owej zasłony złudy. Samowiedzę, czyli ludzką świadomość istnienia, nazwał wolą. Wola to klucz do poznania prawdy o naturze rzeczy, w tym także człowieka. Wewnętrzna wola świata jest jego istotą, która zewnętrznie objawia się jako wyobrażenie. Schopenhauer reprezentował również pesymistyczny pogląd na świat: życie człowieka to tak naprawdę męka, stała pogoń za zaspakajaniem potrzeb. Schopenhauer utrzymywał, że poznał dwa jedynie prawdziwe sposoby na tymczasowe zaspokojenie woli. Pierwszy z nich jest natury moralnej – wyzbycie się wszelkich pragnień i potrzeb. Drugi sposób ma charakter estetyczny – kontemplacja sztuki. Odmienne poglądy filozoficzne przedstawia inny myśliciel - Fryderyk Nietzsche. Jedną z jego podstawowych myśli jest Relatywistyczna teoria poznania. Opiera się ona na przekonaniu, iż wszystkie czynności ludzkie, w tym poznanie, są uwarunkowane potrzebami życiowymi. Nietzsche był przekonany, że odbierając rzeczywistość zawsze ją fałszujemy. Dzieje się tak, ponieważ rzeczywistość stale się przekształca i aby ją ująć musimy ją zatrzymać, utrwalić. Jest to niemożliwe, więc ją fałszujemy, tłumaczył filozof. Relatywistyczna teoria wartości była kolejnym elementem systemu tego myśliciela. Nasze oceny są subiektywne i uwarunkowane biologicznie. Nie istnieje coś takiego jak moralność obiektywna. Każdy z nas pod tym względem jest zupełnie inny, każdy z nas ma taką moralność, jaką ma naturę. Wynika z tego, że istnieje moralność panów i moralność niewolników. Silni z natury rzeczy cenią dostojność i godność osobistą, stanowczość, sprawność, pewność działania, bezwzględność w przeprowadzaniu swych zamierzeń: to są dla nich zalety istotne. Zupełnie inaczej słabi, oni cenią litość, miękkość serca, miłość, altruizm, względność. Nietzsche twierdził, że skończyły się, czasy sprawowania rządów przez „panów”, a „niewolnicy” narzucili im swoją moralność. Niemiec wyróżniał dwie zasadnicze postawy ludzkie –apollińską i dionizyjską. Ta pierwsza ceni to, co jasne, przejrzyste, opanowane, zrównoważone, zamknięte, doskonałe, harmonijne. Ta druga za najlepsze uważa pełnię życia, płodność, jego pęd, dynamikę, burzenie harmonii. Nietzsche był zwolennikiem tej drugiej, ponieważ widział w niej źródło wszystkiego. Kolejnym myślicielem, którego poglądy chciałbym streścić jest Henri Bergson. Podstawowym założeniem jego filozofii jest krytyka intelektu. Francuz sprzeciwił się zarówno nauce, jak i wiedzy potocznej, ponieważ uważał, że obydwie są dziełem intelektu, który nie jest bezinteresowny - nie może być obiektywny. Zamiast na intelekcie Bergson zalecał opieranie się na intuicji. Uważał ją za przeciwieństwo intelektu oraz za sposób na poznanie prawdy pierwotnej. Dokładnie rozumiał ją jako bezpośrednią znajomość rzeczy i wydarzeń, jako rodzaj instynktu. Poglądy etyczne Bergsona charakteryzowały się twierdzeniem, że źródłem moralności jest społeczeństwo, które narzuca ją swoim członkom i starannie pilnuje jej przestrzegania. Ta moralność trzyma grupę przy istnieniu. Jednak lepszą moralnością jest ta, która wypływa z jednostek najlepszych, ponieważ jest dynamiczna. Analogicznie rozróżniał religie - wyodrębnił statyczną i dynamiczną. Pierwsza wywodzi się z potrzeb ludzkich, jako reakcja obronna. Druga pochodzi natomiast spoza potrzeb, a dokładnie czerpiemy ją ze wzorów świętych i mistyków. Mam nadzieję, że udało mi się zawrzeć w swojej pracy najważniejsze aspekty filozofii wymienionych myślicieli, którzy stali się inspiracja dla twórców Młodej Polski.