OCHRONA GRANIC PAŃSTWA POLSKIEGO

Granice Polski – pod względem powierzchni (312 679 km²) Polska zajmuje 9. miejsce wśród 43 państw Europy. Graniczy z 7 krajami: Niemcami na zachodzie, Słowacją i Czechami na południu, Rosją na północy, Litwą, Białorusią i Ukrainą na wschodzie. Na północy granica państwa przebiega wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Razem granice Polski wynoszą 3511 km.

Granica Polski oddziela terytorium państwa polskiego od innych państw i od morza. Rozgranicza również przestrzeń powietrzną i wody. W celu ochrony granic ustanowiono pas drogi granicznej (15 m) i strefę nadgraniczną (15 km), a także powołano uzbrojoną, umundurowaną formację – Straż Graniczną Rzeczypospolitej Polskiej. Kształt obszaru Polski jest stosunkowo regularny.

Formacje ochrony granic w Polsce: Wojskowa Straż Aprowizacyjna, Bataliony Wartownicze, Bataliony Celne, Straż Skarbowa, Policja Państwowa w ochronie granic, Straż Graniczna II Rzeczypospolitej, Korpus Ochrony Pogranicza, Wojska Ochrony Pogranicza, współczesna Straż Graniczna, Służba Celna.

BATALIONY CELNE to polska formacja graniczna istniejąca w 1921-22. Przeważająca część Batalionów Celnych podporządkowana była Ministerstwu Skarbu, odpowiedzialnemu za ochronę północnej, zachodniej i południowej granicy Polski. Rada Ministrów, kierując się względami polityczno-wojskowymi, uchwałą z września 1921 roku powierzyła ochronę granicy wschodniej Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, któremu podporządkowano 22 Batalion Celny Zorganizowano z nich kordonową ochronę granicy wschodniej, na pozostałej zaś części pogranicza stosowano patrolowo-wywiadowczy system ochrony. Wiosną 1922 roku ochronę granicy wschodniej przejęła Policja Graniczna, a pozostałych granic Straż Celna.

Korpus Ochrony Pogranicza, KOP – formacja wojskowa czasu pokoju utworzona w 1924 do ochrony wschodniej granicy II Rzeczypospolitej przed penetracją agentów, terrorystów i zwartych uzbrojonych oddziałów dywersyjnych przerzucanych przez sowieckie służby specjalne z terenu ZSRR na terytorium II Rzeczypospolitej. W czasie stanu wojny funkcja KOP miała dobiec końca, a jego jednostki miały zgodnie z planem mobilizacyjnym zasilić oddziały i pododdziały Wojska Polskiego w linii.

Wojska Ochrony Pogranicza (WOP) – formacja wojskowa, część SZ PRL i służba MSW, odrębny rodzaj wojsk powołany w 1945 r. do ochrony granic Polski.

Największy stan Wojska Ochrony Pogranicza osiągnęły w październiku 1953 roku – 33675 wojskowych. W tej liczbie było: 4.189 oficerów, 890 podchorążych, 2.321 podoficerów nadterminowych, 4.352 podoficerów służby zasadniczej i 21.923 szeregowych). 78% żołnierzy (26.275) tych wojsk stanowiła służba zasadnicza z poboru, a 19,6% (6.610) kadra zawodowa[1].

Podczas swojej 46-letniej historii istnienia WOP wielokrotnie zmieniał podległość strukturalno-służbową, przechodząc z podległości Ministerstwa Obrony Narodowej poprzez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i odwrotnie, by w końcowej fazie swojego istnienia (od 1972 roku) pozostawać w podległości MSW, jako formacja wojskowa. Żołnierzy WOP obowiązywały te same regulaminy i przepisy ubiorcze, co pozostałych żołnierzy SZ PRL. W wyniku przemian i transformacji ustrojowej Wojska Ochrony Pogranicza zostały rozformowane w dniu 16 maja 1991[b], a w ich miejsce utworzono Straż Graniczną, jako formację typu policyjnego o charakterze prewencyjnym, powołaną do ochrony granic Polski.

Straż Graniczna (SG) – jednolita, umundurowana, w pełni zawodowa formacja typu policyjnego. Została powołana do życia ustawą z dnia 12 października 1990, jej funkcjonowanie rozpoczęło się 16 maja 1991 wraz z rozformowaniem Wojsk Ochrony Pogranicza (WOP). Wykonuje zadania związane z ochroną granicy państwowej i kontrolą ruchu granicznego. Straż Graniczna jest organem ścigania. Nadzór nad formacją sprawuje Minister Spraw Wewnętrznych. Komendant Główny Straży Granicznej jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach ochrony granicy państwowej.

Służba Celna – urząd, służba umundurowana podległa Ministrowi Finansów. Służba Celna została powołana na mocy Ustawy o Służbie Celnej z dnia 24 lipca 1999 r. Do dnia 30 kwietnia 2002 r. na jej czele stał Prezes Głównego Urzędu Ceł. W wyniku likwidacji Głównego Urzędu Ceł stosownie do Ustawy o przekształceniach w administracji celnej oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 20 marca 2002 r, obowiązki kierowania Służbą Celną przejął Szef Służby Celnej. Służba Celna jest organem ścigania. Służba Celna posiada także wydział celników do zadań specjalnych – Wydział Zwalczania Przestępczości Służby Celnej – w skład którego wchodzą grupy mobilne prowadzące kontrole m.in. na szlakach komunikacyjnych. Grupy mobilne dysponują specjalistycznym sprzętem do wykrywania przemytu, a także psami wyszkolonymi w wykrywaniu narkotyków i wyrobów tytoniowych. Funkcjonariusze grup mobilnych mogą używać środków przymusu bezpośredniego oraz broni palnej. W dniu 21 września jest obchodzony Dzień Służby Celnej.