Wykładnię romantycznej wizji miłości odnaleźć można przede wszystkim w utworach tej epoki. Już w napisanej przez Mickiewicza „Romantyczności”, która interpretowana jest jako swoisty manifest nowego okresu, dostrzec można uczucie wykraczające daleko poza ziemskie konwenanse i reguły. Duchowy wymiar miłości zaakcentowany zostaje także w innych dziełach Mickiewicza - IV części „Dziadów” (Gustaw - Pustelnik cierpiący z powodu odrzucenia przez ukochaną, co nastąpiło ze względu na pojawienie się bardziej zamożnego kandydata) oraz wierszu „Do M***”, którego podmiot liryczny zaznacza, iż każde miejsce odwiedzone przezeń wspólnie z ukochaną pochłonęło część jego duszy. W podobny sposób uczucie to ujęte zostało w napisanym przez Słowackiego wierszu „Ostatnie wspomnienie. Do Laury”. I tutaj uwydatniony zostaje duchowy i emocjonalny wymiar miłości, a niejako patronem tego stanu nazwać można pamięć - skarbnicę przeżyć.

Kordian - tytułowy bohater dramatu Słowackiego - jest postacią pozbawioną szczęścia w sferze uczuciowej. Jednym z najważniejszych punktów jego młodości był zawód, jakiego doznał z powodu Laury. Nieco starsza kobieta, chociaż spędzała z młodzieńcem wiele czasu, nie traktowała wyrazów jego uczucia w sposób poważny. Jego szczerość oraz towarzyszący mu ból poznała dopiero wówczas, gdy w pamiętniku przeczytała wiersz autorstwa bohatera oraz dowiedziała się o próbie samobójczej.

Kolejne rozczarowanie miłosne sotkało Kordiana na terenach dzisiejszej Italii, a więc na ziemi będącej kolebką najpiękniejszych historii miłosnych (Dante i Beatrycze, „Sonety do Laury”, „Romeo i Julia”). Tym razem doświadczenie okazało się o wiele bardziej bolesne. Wioletta - piękna Włoszka - odrzuciła bohatera, usłyszawszy, że utracił diamenty (próbował zdobyć pieniądze, grając w karty). W ciągu kilku chwil iluzja rozproszyła się, a naprzeciwko stanęły obce sobie osoby. Rozstanie z Wiolettą ostatecznie uświadomiło protagonistę, iż świat, w którym żyje, rządzi się bezwzględnymi zasadami, a jedną z głównych wartości jest pieniądz.

Bohater dramatu Juliusza Słowackiego jest typową postacią romantyczną. Ideały i uczucia mają dla niego wielkie znaczenie, gotów jest do największych poświęceń, by bronić tych fundamentów swego świata. Jednak sfera ta zupełnie nie przystaje do społecznych konwenansów i zwyczajów, gdzie o wiele wyżej ceni się to, co materialne. Stąd los romantyka - w tym wypadku reprezentowanego przez Kordiana - nie należał do łatwych. Wyidealizowana koncepcja uczucia łączącego dwoje osób najczęściej stawała sie przyczyną klęski.

„Cierpienia młodego Wertera” - preromantyczne dzieło Johanna Wolfganga von Goethego - ukazują właśnie ten rodzaj miłości. Tytułowy bohater, zakochany w Lotcie (związanej przecież z Albertem), nie potrafił dokonać przewartościowania, a beznadziejne uczucie przypłacił życiem. Nie można zapomnieć o tym, iż przykład tej postaci zaowocował falą samobójstw w rzeczywistym świecie (popełniali je głównie nieszczęśliwie zakochani; w literaturze przytrafiło się to także Kordianowi). Tak, Werter znalazł wśród współczesnych swoich naśladowców, stajac się inspiracją także dla autorów.

W utwory romantyczne została także wpisana pewna doza krytyki pod adresem kobiet. Na Mont-Blanc Kordian wypowiada następujące słowa: Uczucia po światowych opadały drogach… / Gorzkie pocałowania kobiety - kupiłem…; wspomniany wcześniej Gustaw - Pustelnik kieruje pod ich adresem ten zwrot: Kobieto, puchu marny… Widoczne są tutaj aluzje do niestałości reprezentantek płci pięknej, do ich nieszczerości. Nie można jednak zapominać, iż w dużej mierze wynika to z pewnych konwencji, w jakich kobiety widziały minione epoki. Postawy zbliżone do określonych tymi wytycznymi prezentują dwie bohaterki doskonale znane miłośnikom polskiej literatury - Telimena i Podstolina. Obie są doświadczonymi kobietami (co wiąże się ze znajomością oświeceniowych trendów) i wdowami, obie cechują się pewnym sprytem i wyrachowaniem, dzięki czemu potrafią zadbać o swój los, przedkładając to nad piękno autentycznej miłości. Obie bohaterki znajdują także swoje kontrapunkty - dla Telimeny jest to Zosia, dla Podstoliny Klara.