II WOJNA ŚWIATOWA: I. Kampania wrześniowa: -była to wojna obronna PL po agresji niemieckiej na PL 1 IX 1939 r., gdzie o godz. 4:45 pancernik Schlezwik-Holstein oddał pierwsze strzały na polską plandekę na Westerplatte; mówi się, że pierwszy atak miał miejsce o 4:40 na Wieluń -kampania trwała do 6 X, kiedy została stoczona ostatnia bitwa pod Kockiem; w czasie wojny obronnej, 2,5 tyg. później PL zaatakował ZSRR -pierwotnie wojna miała rozpocząć się 26 VIII, lecz w ostatniej chwili Hitler wstrzymał wydany przez siebie rozkaz -było to spowodowane podpisanie sojuszu polsko-brytyjskiego; drugim powodem był fakt, iż Mussolini zapowiedział, że nie przystąpi do wojny przeciwko Polsce i jej nie poprze a) Plan Niemiec: -podczas wojny Niemcy po raz pierwszy zamierzały zastosować nową taktykę, określaną jako wojnę błyskawiczną (blitzkrieg) -autorem tej koncepcji był Heinz Guderian; Polacy zamierzali bronić się, a armia została skoncentrowana na granicy z Niemcami, zamierzano jej bronić na całej długości; na jednego Polaka przypada dwóch żołnierzy Wehrmachtu, dysproporcja sił, mniej technologi, 5-krotnie więcej sprzętu Niemców i niezakończona mobilizacja w PL -blitzkrieg polegał na rezygnacji z uderzenia na całej linii frontu i przeprowadzeniu zmasowanych uderzeń wojsk pancernych w wybranych miejscach; oddzialy pancerne były wspierane przez lotnictwo -celem ataku było przełamanie polskich linii obronnych i wyjście na tył wojsk polskich -w powstałe w ten sposób wyłamy w linii frontu wkraczały zmechanizowane dywizje piechoty, które dążyły do okrążenia rozbitych oddziałów PL b) Plan Polski: -Polacy zamierzali się bronić na całej długości granic; zachód miał odciążyć PL (w trzecim tygodniu wojny po agresji niemieckiej) -wiedziano, że samemu nie da się rady; Polska miała niekorzystny układ granic (nie były one naturalne, jak pasma górskie czy rzeki) -granica była zbyt dluga; na niekorzyść przemawiał także pakt Ribbentrop-Mołotow c) Stosunek sił: -III Rzesza przeważała zdecydowanie nad armią PL; liczba żołnierzy w stosunku 1:2 na naszą niekorzyść; lotnictwo i czołgi → 1:5 -polski sprzęt wojenny był w większości przestarzały d) Prowokacja gliwicka: -31 VIII 1939 r. Gliwice → niemieccy funkcjonariusze (służby bezpieczeństwa) przebrani w polskie mundury napadli na niemiecką radiostację w Gliwicach; nadano program (przemówienie) w języku polskim, w którym nawoływano do powstania antyniemieckiego, która ma wesprzeć wojsko polskie; miał to być pretekst do ataku na Polskę e) wybuch wojny: -1 IX 1939 r. 4:40 Wieluń, 4:45 Westerplatte; bitwa graniczna (przez pierwsze trzy dni), przegrana przez PL f) bitwa nad Bzurą (pod Kutnem): -9-19 IX; największa bitwa kampanii wrześniowej -zwycięstwo Niemców; opóźniła atak na Warszawę i zdobycie stolicy -Polscy dowódcy: Tadeusz Kutrzeba, Władysław Bortnowski (15 tys. poległych); niemieccy: Gerd von Rundstedt, Johannes Blaskowitz (6/8 tys. pol.) II. Wydarzenia polityczne we wrześniu 1939 r.: a) „dziwna wojna”: -3 IX 1939 r. Wielka Brytania i Francja wypowiadają wojnę Niemcom, ale nie podejmują ważniejszych działań militarnych (zrzucanie ulotek propag.) -wojna ta zostaje nazwana „wojną dziwną” („sitzkrieg”); 12 IX ma miejsce tajna, francusko-brytyjska konferencja w Abbeville -Sojusznica Najwyższa Rada Wojenna podjęła decyzję o nieatakowaniu Niemiec (spotkanie Neville Chamberlaina i Edouard Daladier) -decyzja o nieudzieleniu PL pomocy i niepoinformowanie PL o tym zamiarze -w Europie rozpoczęła się wojna, którą określamy wojną dziwną, a ten stan trwał do IV 1940 r., gdy III Rzesza zaatakowała najpierw Danię, a potem Norwegię; został wysłany brytyjski korpus ekspedycyjny, który miał pomóc Norwegii w walce b) agresja ZSRR na Polskę: -Stalin zwlekał z atakiem na PL 2,5 tyg.; obawiał się reakcji państw zachodnich -chciał stworzyć pozory, iż nie jest agresorem tylko wyzwolicielem, poza tym Stalin wiedział o konferencji w Abbeville od informatorów -Stalin 17 IX 1939 r. musiał atakować, gdyż w wielu miejscach wojska Wehrmachtu przekroczyły ustaloną wcześniej linię podziału PL (I pakt R-M) -ambasador PL w Moskwie, Wacław Grzybowski, został wezwany do ministerstwa spraw zagranicznych (Rada Komisarzy Ludowych) i w nocy tam została mu wręczona nota wyjaśniająca okoliczności i uzasadnienie dlaczego ZSRR dokonuje aktu napaści na PL -w nocie można przeczytać, że państwo PL nie istnieje, że nie działają jego władze, że Warszawa została zdobyta (a to nieprawda, skapitulowała 28 IX); celem agresji jest jakby chęć wzięcia w obronę ludności zamieszkującej Kresy Wschodnie (Ukraińcy i Białorusini) przed Niemcami c) IV rozbiór Polski: -28 IX 1939; obie strony podpisały traktat „o granicach i przyjaźni”, na mocy tego traktatu dokonano podziału PL wzdłuż linii rzek Pisa, Narew, Bug, San (strona niemiecka otrzymała dodatkowo ziemie PL między Wisłą a Bugie, w zamian oddano Litwę ZSRR II. Przebieg działań militarnych w latach 1939-1941: a) cele i uczestnicy wojny: -2 dni po ataku na PL (3 IX) WB i Fr wypowiedziały wojnę Niemcom; w ten sposób rozpoczął się konflikt, który przeszedł do historii jako IIWŚ -główną przyczyną wybuchu wojny była ekspansja terytorialna państwa osi (III Rzesza, Włochy, Japonia), które zmierzały do budowy własnych imperiów i podziału stref wpływów w Europie i na świecie -te państwa we IX 1940 r. zawarły układ przewidujący przyszły podział stref wpływów na świecie: Niemcom i Włochom miały przypaść Europa i Afryka, a Japonia miała mieć strefę wpływów w Azji Wschodniej -pakt ten był podpisany w Berlinie (pakt berliński/trzech); to kontynuacja współpracy osi Rzym-Berlin-Tokio -do paktu tego przystąpiły również Węgry, Rumunia, Słowacja, Bułgaria i Chorwacja -przeciwko tym państwom początkowo wystąpiły dwa państwa: WB i Fr, ale Francja w 1940 r. została pokonana i w 1941 r. jej miejsce zajął najpierw ZSRR (po ataku III Rzeszy 22 VI 1941), a później przystąpiły również USA (7 XII 1941 r., po ataku na Pearl Harbor) -wcześniej te dwa państwa zachowywały neutralność -w ten sposób powstała wielka koalicja, czyli sojusz państw, które walczyły przeciwko państwom osi (najważniejsza rola początkowo WB, ZSRR,USA); podstawą współpracy tych państw była początkowo podpisana karta atlantycka, a później deklaracja narodów zjednoczonych (podpisana I 1942 r.); początkowo konflikt do 1941 r. trwał tylko w Europie,, a potem ogarnął cały świat b) charakter IIWŚ: -była ona największym i najbardziej krwawym konfliktem w historii -wg obliczeń historyków liczba ofiar mogła liczyć 60 mln osób; ogromną część tych ofiar stanowili cywile -wojna przyniosła niespotykaną wcześniej eksterminację całych grup ludności (holocaust) -przyniosła ogromną falę okrucieństw, których sprawcami były państwa totalitarne; miała charakter totalny (jak IWŚ)- miała na celu zniszczenie przeciwnika, a szybki postęp naukowo-techniczny sprawił, że w czasie wojny użyto coraz nowocześniejszego sprzętu bojowego (broń atomowa) Komitet Wolnej Francji: francuski ruch polityczno-wojskowy istniejący podczas II wojny światowej, kontynuujący walkę z hitlerowskimi Niemcami po kapitulacji Francji; utworzony w 1940 w Londynie, skupiony wokół Komitetu Wolnej Francji i generała Charles’a de Gaulle’a. W 1941 r. uznany przez Wielką Brytanię za oficjalną reprezentację kraju. III. Podbój Europy przez Niemców (na początku taktyka blitzkriegu): a) Polska: -pierwsza ofiara wojny, bezskutecznie czekała na pomoc sojuszników (aliantów zachodnich); na zachodzie w tym czasie trwała „dziwna wojna” b) atak Niemiec na kraje skandynawskie: -w IV 1940 r. wojska hitlerowskie dokonały inwazji na Danię i Norwegię -Dania zajęta bez walki praktycznie (w ciągu jednego dnia) -walki w Norwegii trwały zaś dłużej, ponieważ sojusznicy (alianci) wysłali korpus ekspedycyjny dla walczących Norwegów z udziałem Polaków (walki o Narwik); wysłanie korpusu kończy „dziwną wojnę” -Niemcy zaatakował Skandynawię, gdyż liczyli na szwedzkie rudy żelaza (surowiec strategiczny), a także ich zdobycie umożliwiałoby im pokonanie WB (zdobycie portów miało ułatwić ataki na Zjednoczone Królestwo) c) agresja na Francję: -w V 1940 r. Niemcy rozpoczęły atak na Francję; ofensywa Hitlera zaskoczyła Francuzów -ominięto linię Maginota (pas umocnień, budowany do 1929 r.); Niemcy zdecydowali się uderzyć przez Ardeny; Francja poniosła klęskę -22 VI 1940 r. Francuzi podpisali z Niemcami zawieszenie broni w lasku Compiegne (Hitler nakazał wyciągnąć z muzem wagon, w którym Niemcy podpisali dokument w 1918 r.) -akt kapitulacji podpisał nowy rząd francuski (Philipe Petain- bohater z czasów IWŚ, dowódca) -Francja po kapitulacji została podzielona na dwie części: okupowaną przez Niemców oraz Państwo Vichy, na czele z Petainem (państwo francuskie, kolaborujące z Rzeszą) Bitwa pod Dunkierką (Operacja Dynamo): -26 V-4VI 1940 r.; atak Niemców zakończył okres „dziwnej wojny”; kiedy pewne było uderzenie Hitlera, WB oddelegowała tam tzw. Korpus Ekspedycyjny (blitzkrieg i głęboka defensywa aliantów) -grupa Armii B Wehrmachtu po ponad dwóch tygodniach walk opanowała całą Belgię i Holandię oraz zaatakowała płn. Francję -wojska Fr znalazły się w niekomfortowej sytuacji, gdyż od płd. zagrażały jej wojska Guderiana, które przełamaly linię frontu w lesie ardeńskim -groźba odcięcia od linii Maginota zdecydowały o wydaniu przez dowództwo decyzji o ewakuacji wojsk Fr i Belgii z Dunkierki do WB przez Brytyjski Korpus Ekspedycyjny (BEF) → statki w porcie Dunkierka -Niemcy przejęli cały sprzęt bojowy z plaży, a dowodzili nimi Heinz Guderian, Gerd von Rundstedt oraz Erwin Rommel („lis pustyni”) Bitwa o Anglię: z angielskiego Battle of Britain (VIII-X 1940), niemiecka ofensywa lotnicza, skierowana przeciwko Wielkiej Brytanii, mająca na celu zdominowanie przestrzenie powietrznej Anglii oraz przecięcie brytyjskich szlaków komunikacyjnych. Działania te w konsekwencji miały przygotować grunt pod operację desantową (dowódca feldmarszałek G. von Rundstedt) na Anglię pod kryptonimem “Seelöwe”. Bitwa toczyła się w 4 fazach: a) 8-18 VIII. niemieckie naloty na lotniska, porty i stacje radiolokacyjne oraz próba zniszczenia w walce lotnictwa brytyjskiego b) 19 VIII-5 IX atakowanie lotnisk i zakładów przemysłu zbrojeniowego oraz uderzenia na lotnictwo angielskie w głębi wyspy c) 6-30 IX bombardowanie dużych miast a zwłaszcza Londynu d) 1-31 X nocne działania niemieckiego lotnictwa bombowego skierowane na miasta brytyjskie i starcia lotnictwa myśliwskiego Kulminacyjnym momentem bitwy był dzień 15.IX.1940 kiedy doszło do masowego nalotu Luftwaffe (500) maszyn z których zestrzelono 80 a drugie tyle uszkodzono, przy własnych stratach 26 samolotów. W wyniku ogromnych strat lotnictwa niemieckiego 1733 zniszczonych i 643 uszkodzonych A. Hitler przerwał działania. Strona brytyjska straciła 915 samolotów, dalsze 450 zostało uszkodzonych. Zginęło 515 pilotów i 44 tys. cywilów. W bitwie uczestniczyły także polskie dywizjony 302 i 303 myśliwski oraz 300, 301 bombowy. W sumie Polacy zanotowali 203,5 pewne zestrzelenia, 35 prawdopodobnych oraz 36 uszkodzeń maszyn przeciwnika. Najwięcej strąceń w bitwie uzyskał Brytyjczyk A. Malan (32), z polskich pilotów natomiast sierż. J. František 17. W walkach poległo 32 polskich pilotów. -rząd brytyjski odrzucił propozycje pokojowe Niemców; chciano zniszczyć flotę RAFu, a potem magazyny; radary WB -wielkie straty III Rzeszy; taktyka nalotów nocnych (niemiecka, nieskuteczna) -przegrana Niemiec; była to ich pierwsza porażka IV. Podboje Stalina w latach 1939-1941: -jesienią 1939 r. ZSRR zawarł układy wojskowe z Litwą, Łotwą i Estonią; zapewnił tym państwom wsparcie w razie agresji na nie -Stalin zyskał możliwość utrzymywania swoich baz wojskowych na tych terytoriach a) agresja na Polskę (17 IX 1939): -ZSRR zajmuje Kresy Wschodnie, do linii rzek Pisa, Bug, Narew, San (I pakt R-M, a potem podział PL zatwierdzony na podst. II paktu R-M z 28 IX) b) agresja na Finlandię („wojna zimowa”): -oficjalny atak, bez formalnego wypowiedzenia wojny -30 XI 1939 r.-12 III 1940 r.; po zajęciu ziem PL, ZSRR wysunął żądania terytorialne wobec Finlandii (ultimatum) → odrzucone -30 XI ZSRR zaatakował Finaldnię; wojna była kompromitacją Związku Sowieckiego -żołnierze Armii Czerwonej nie umieli poradzić sobie z dobrze broniącymi się Finami (dowódca Carl Mannerheim) -wojna prowadzona w trudnych warunkach zimowych; ZSRR nie było przygotowane do walki w takich warunkach -ZSRR usuniety z Ligi Narodów za atak; ostatecznie linia obrony Mannerheima przełamana przez Sowietów -wojna zimowa zakończona 13 III 1940 r., podpisaniem traktatu pokojowego; Finlandia utraciła 10% terytorium na rzez ZSRR c) podporządkowanie sobie krajów bałtyckich: -ZSRR najpiew zagroził tym państwom (propozycja sojuszu obronnego) -VI 1940 r. ZSRR zajęło republiki bałtyckie; wybory → ludzie podstawieni przez Sowietów zwrócili się do ZSRR o przyłączenie tych państw -VIII 1940 r. zostały one kolejnymi republikami radzieckimi -wymuszono zmiany rządów -deportowano w głąb ZSRR inteligencję tych państw; terroryzacja narodów tychże (sowietyzacja) -VI 1940 r. → Stalin oskarżał te państwa o wystąpienia antyradzieckie i spiskowanie z aliantami (wcześniej) -w IV 1940 r. Rumunia została zmuszona do oddania Besarabii (przed 1914 r. rosyjska); została tam utworzona Mołdawska SRR Wojna na Bałkanach: -Mussolini widząc sukcesy Hitlera, 28 X 1940 r. zdecydował się uderzyć na Grecję z terytorium Albanii -nie zdołał zająć jej, a wręcz stracił część Albanii; Hitler został więc zmuszony do udzielenia mu wsparcia -zawarł sojusz z Węgrami, Rumunią, Jugosławią i Bułgarią (państwa te uznały, że nie mogą przeciwstawić się Niemcom) -w III 1941 r. w Jugosławii został przeprowadzony wojskowy zamach stanu, prawdopodobnie przy znaczącym udziale agentów brytyjskich -władzę przejął gen. Dusan Simović, będący przeciwnikiem sojuszu z Rzeszą -6 IV 1941 r. armia niemiecka z armią sojuszniczą uderzyła na Jugosławię i Grecję, rozbijając ich wojska -posiłki brytyjskie okazałay się niewystarczające, do klęski przyczyniły się waśnie między Serbią a innymi narodowościami -pod kontrolą Hitlera, chorwaccy nacjonaliści (ustasze) proklamowali Niezależne Państwo Chorwackie -w maju desant niemiecki zajął Kretę; władzę Gr i Jug udały się na emigrację, pod opieką WB; angaż Niemiec w kampanię na Bałkanach opóźnił przygotowania do ataku na ZSRR Wojna w Afryce (IX 1940- V 1943): -wojska włoskie, z terytorium Libii, rozpoczęły atak na Egipt; działania te zatrzymała WB -Włosi zaczęli ponosić klęski, utracili wschodnią Libię, dlatego w II 1941 r. do Afryki został wysłany specjalny Afrikakorps (dowódca gen. Rommel) -celem ataku jest opanowanie Egiptu, przejęcie kontroli nad Kanałem Sueskim (aby utrudnić WB ich połączenia z posiadłościami kolonialnymi) -celem nadrzędnym jest opanowanie Bliskiego Wschodu; V 1942 r. Niemcy rozpoczynają ofensywę i zbliżają się do Egiptu, dochodzą do Aleksandrii -został zdobyty również Tobruk (udział PL); przełomowa bitwa → X/XI 1942 r. → bitwa pod El-Alamejn (płn. Egipt) -rozegrała się między osią a WB (gen. Montgomery); skończyła się klęską wojsk niemieckich; wojska te odepchnięte na zachód, w kierunku Tunezji -bitwa przekreślała zdobycie BW (ropa); kilka dni później w Afryce Płn. rozpoczął się desant wojsk USA i WB (Maroko i Algieria, kolonie fr zależne od osi); dowódcą był gen. Dwight Eisenhower; państwo Vichy nie stawiało większego oporu -V 1943 r. wojska niemieckie w Afryce Płn. skapitulowały, a to umożliwiło aliantom rozpoczęcie w VII 1943 r. desantu na Sycylię i potem na Włochy Bitwa o Atlantyk: -po bitwie o Anglię, Hitler chciał odciąć WB od dostaw zaopatrzenia drogą morską; statki WB pływały w konwojach (eskorta okrętów wojennych) -Hilter nakazał użycia U-Bootów (łodzie podwodne); stosowały onę taktykę wilczych stad (polegała na odciąganiu przez U-Booty krążowników lub innych statków broniących alianckich transportowców) -dezorganizowało to obronę WB i powodowało duże straty; WB zaczęła jednak używać lepszych radarów i sonarów (urządzenia do wykrywania łodzi powdodnych); WB skierowało do walki samoloty z radarami i bombami głębinowymi (skuteczne) -rozszyfrowanie Enigmy, namierzanie radiostacji niemieckich; przełom w wojnie o Atlantyk nastąpił V 1943 r. (Niemcy stracili ok. 40 tys. U-Bootów); dowódcą marynarki niemieckiej (Kriegsmarine) był Karl Donitz, który podjął decyzję o wstrzymaniu akcji do momentu powstania nowocześniejszych U-Bootów -w III 1941 r. uchwalenie przez Kongres USA umowy Lend-Lease Act (ustawa przyznająca prezydentowi prawa do sprzedaży, pożyczki lub wynajmu sprzętu koniecznego do prowadzenia wojny państwom, których obrona miała znaczenie dla obrony USA) -beneficjentem ustawy była WB, a później ZSRR; USA jeszcze wtedy udziału w wojnie nie brały -USA, będące wg Roosevelta „arsenałem demokracji”, zajęły Islandię i Grenlandię (morskie i powietrzne bazy wojskowe, zwalczające U-Booty) -14 VIII 1941 r. → spotkanie prezydenta Roosevelta i premiera Churchilla na Atlantyku (brytyjski pancernik, „Prince of Wales”); podpisano kartę atlantycką; określała ona cele obu mocarstw i zasady, na jakich miano zbudować powojenny świat -z czasem kartę atlantycką podpisały inne państwa: PL, ZSRR (z zastrzeżeniami), Kanada; w karcie tej było prawo do samostanowienia narodów; w stosunkach międzynarodowych siła miała nie być używana -1 I 1942 r., z inicjatywy USA i WB, ogłoszono Deklarację Narodów Zjednoczonych; 26 państw koalicji antyhitlerowskiej (w tym PL), a potem jeszcze 25 krajów; dokument przygotowujący utworzenie miał znaczenie propagandowe -wyrzeczenie się przemocy terytorialnej; ZSRR podpisało dokument z zastrzeżeniem (okoliczności, potrzeby i historyczne uwarunkowania) Geneza ataku III Rzeszy na ZSRR: -w XI 1940 r. w Berlinie doszło do spotkania Ribbentropa z Mołotowem; Niemcy chcieli skierować uwagę ZSRR na rejon Zatoki Perskiej i Oceanu Indyjskiego (chciano konfliktu WB z ZSRR); ZSRR chciało natomiast utworzyć bazy wojskowe w Bułgarii i Turcji -było to zagrożenie dla interesów Hitlera (sąsiedztwo Rumunii, głównego dostawcy ropy); stosunki stają się napięte -Hitler zdecydował się więc walczyć na kilku frontach (WB, ZSRR); decyzję o agresji podjęto w XII 1940 r. (plan Barbarossa) -zamierzano w ciągu 4-5 miesięcy zająć tereny europejskie ZSRR (Lebensraum); planowano konflikt na V 1941 r., lecz kampania bałkańska i interwencja w Grecji i Jugosławii zmusiły Hitlera do przesunięcia ataku na VI 1941 r. -w latach 1939-1941 oba państwa współpracowały w podbijaniu kolejnych krajów E. Śr i Wsch.; kolejne sukcesy u zaangażowanie się w konflikt na Bałkanach zaczęły zagrażąć ZSRR; cały przemysł radziecki szedł w kierunku ekspansji terytorialnej (ZSRR wysyłał surowce do Rzeszy) -powstały czołgi lekkie, wieże desantowe (spadochronowe) → Wiktor Suworow Atak III Rzeszy na ZSRR (22 VI 1941 r.): -III Rzesza bez wypowiedzenia wojny dokonuje agresji na ZSRR; natychmiast po agresji premier WB obiecał pomoc dla ZSRR (włączony do koalicji, mimo iż współpracowali wcześniej z Niemcami) -153 dywizje niemieckie ruszają na ZSRR; Stalin miał informację o ataku III Rzeszy, lecz bagatelizował sprawę, myśląc, że do tego nie dojdzie (przynajmniej nie wtedy); armia niemiecka została podzielona na trzy grupy: a) grupa armii północ → uderzyła na krae bałtyckie, w kierunku Leningradu b) grupa armii środek → kierunek Moskwa c) grupa armii południe → kierunek Kijów -w czasie wojny Niemcy zastosowali taktykę blitzkriegu; początkowo wojska niemieckie, do XI-XII 1941 r. odnosiły sukcesy -na północy wojska Wehrmachtu dotarły do Leningradu (zaczęło się 900-dniowe oblęzenie tego miasta, aż do I 1944 r.) -armia środek w XI dotarła na przedpola Moskwy; na południu wojska niemieckie zdobyły Kijów i zajęły całą Ukrainę -w czasie I okresu 3 mln żołnierzy Armii Czerwonej trafiło do niewoli (porażki) -postępy Wehrmachtu zmalały w XI 1941 r. → deszcze, drogi, potem mróz (mniej km dniowo) Powody porażek Armii Czerwonej: -bagatelizacja informacji o ataku III Rzeszy, element zaskoczenia i blitzkriegu -przestarzały sprzęt, brak kadry dowódczej (efekt wielkiej czystki); atak był szokiem dla Stalina -3 VII 1941 r. wystąpił on dopiero publicznie, mówił o „wielkiej wojnie ojczyźnianej”, chwilowo rezygnując z haseł komunistycznych i antykościelnych; zwracał się do rodaków „bracia i siostry”; propaganda cały czas podkreślała, że ZSRR nie było przygotowane do wojny (zrzucenie winy ze Stalina) Postępowanie hitlerowców wobec ludności cywilnej: -ludność cywilna i narody w ZSRR początkowo witały Wehrmacht jak wyzwolicieli; błąd Hitlera → Wehrmacht i oddziały SS dopuszczały się mordów i prześladowań na cywilach, a wiele z tych narodów liczyło na uzyskanie formy niepodległości (Stefan Bandera) Bitwa pod Moskwą: -w XI 1941 r. Niemcy ruszyli na Moskwę (zbliżenie się na odległość 30-40 km) -atak ten był zbyt słaby na Acz (wzmocnioną dywizjami syberyjskimi) -dowiedziano się też, że Japonia nie zamierza atakować ZSRR (siatka radzieckich agentów, Richard Sorge) -kontratak ZSRR ruszył spod Moskwy (6 XII 1941 r., dowódca gen. Gieorgij Żukow) -wojska niemieckie pobita (strata niemal 1 mln żołnierzy i sprzętu) -Hitler zdymisjonował wielu oficerów i sam postanowił kierować walką -wojska niemieckie odrzucone 200 km od Moskwy; załamała się koncepcja blitzkriegu; linia frontu miała 5000 km na wschodzie Rok 1942: -Hitler, pomimo propozycji sztabu, postanowił skoncentrować najlepsze oddziały na jednym odcinku frontu -plan ataku zakładał zdobycie ropy naftowej -Hitler planował ofensywę w kierunku Kaukazu i Baku; na początku kampanii Niemcy zdobyli Sewastopol -w VI 1942 r. ruszyli do generalnego ataku, zaskakując Stalina; siły państw osi posuwały się szybko, ale wkrótce ogarnął je chaos (brak zaopatrzenia i ingerencja fuhrera w kampanię); błędem Hitlera było uwikłanie się w walkę o Stalingrad -był to ważny ośrodek przemysłowy, węzeł komunikacyjny, a także miał znaczenie prestiżowe; były to najcięższe walki II WŚ (o Stalingrad) -walki od VIII1942 do II 1943 walki o Stalingrad; Niemcami dowodził Friedrich von Paulus (6. Armia), a ZSRR Żukow -walki toczą się o miasto i jego okolice; bitwa ta składa się z dwóch faz: I faza- wojska Wehrmachtu wkroczyły do miasta i doszło do walk ulicznych -II faza- od XI 1942 r., ACz przechodzi do ofensywy, w wyniku której wojska Wehrmachtu zostają okrążone (400 tys.) i mimo prób odsieczy reszty 6. Armii von Paulusa, 330 tys. żołnierzy niemieckich dostaje się do niewoli -państwa osi straciły ok. 1,5 mln żołnierzy; Niemcom udało się wycofać żołnierzy z Kaukazu, ale nie zdobyto Baku (równocześnie klęski w Afryce) -zakończył się okres państw faszystowskich, inicjatywa przechodzi w ręce ZSRR Bitwa pod Kurskiem (na łuku kurskim): -5-12 VII 1943 r.; największa bitwa pancerna IIWŚ, z udziałem 3,5 tys. czołgów -Niemcy próbowali odciąć Armię Czerwoną i doprowadzić do przełamania linii frontu -od tej bitwy Niemcy systematycznie wycofują się w kierunku zachodnim; inicjatywa strategiczna przechodzi w ręce wojsk radzieckich -latem 1944 r. wojska Armii Czerwonej znajdują się na linii Wisły Walki we Włoszech: -desant wojsk USA i WB wylądował na Sycylii 10 VII 1943 r.; klęski osi i naloty doprowadziły do przewrotu politycznego we Włoszech -Mussoliniego obalono i aresztowano; nowym premierem został Pietro Badoglio -Mussolini, po uwolnieniu przez niemieckich komandosów, stanął na czele nowego państwa- Włoskiej Republiki Socjalnej (stolica w Salo, uzależnione od Rzeszy); najcięższe walki we Włoszech toczyły się na płd. od Rzymu, w wysokim pasmie górskim, gdzie Niemcy zbudowali pas umocnień (linia Gustawa); główny bastion: wzgórze Monte Cassino, zdobyte w V 1944 r.; otworzyło to drogę do Rzymu → zdobyty przez aliantów 4 VI 1944 r.; alianci wyzwalają potem płn. Włochy Utworzenie II frontu i wyzwolenie Francji: -alianci 6 VI 1944 r. (D-Day) wylądowali w Normandii -operacją „Overlord” dowodził Eisenhower; panowanie aliantów w powietrzu (11 tys. samolotów) -operacja ta była największym przedsięwzięciem technicznym IIWŚ; alianci przełamali niemieckie nadbrzeżne fortyfikacje- wał atlantycki -25 VIII 1944 r. Paryż opanowany przez francuskich partyzantów, wspieranych przez aliantów -ofensywę zahamowały problemy z zaopatrzeniem, dzięki któremu Niemcy zdołali powstrzymać siły aliantów przed Renem -aby zdobyć mosty w Holandii i na Renie, w Arnhem przygotowano operację Market-Garden; planowano przerzucenie na tyły wojsk III Rzeszy desantu, który opanowałby mosty i utrzymał je do dotarcia wojsk lądowych -po opanowaniu Holandii chciano przekroczyć Ren i zdobyć Zagłębie Ruhry -twórcą planu był marszałek Bernard Montgomery; operacja rozpoczęła się we IX, zakończona porażką -w XII 1944 r. Niemcy próbowali kontry na zachodzie -chciano rozpocząć rokowania pokojowe z USA i WB → presja armią -Hitler skoncentrował sily w rejonie Ardenów i 16 XII 1944 r. rozpoczął atak -po początkowych sukcesach i posiłkach aliantów zatrzymano atak i hitlerowcy ponieśli olbrzymie straty Wojna na Dalekim wschodzie: -działania zaczynają się 7 XII 1941 r. (atak na Pearl Harbor) -spowodowało to włączenie się USA do wojny; w ten sposób powstała wielka koalicja antyhitlerowska, w której najważniejszą rolę odgrywały USA, ZSRR i WB; przywódcy tych pańsw w czasie wojny i tuż po niej będą spotykać się na wspólnych konferencjach, tzw. wielkiej trójki, podczas których będą ustalać cele wspólnych działań przeciw osi, a także podział stref wpływów po zakończeniu IIWŚ -decydująca bitwa na Pacyfiku → Midway (VI 1942 r.) -stoczona na zachód od Hawajów, bitwa morsko-desantowa, między flotą japońską (zamierzała dokonać desantu) a broniącymi wyspy Amerykanami -Japonia, mimo przewagi, poniosła klęskę (4 lotniskowce straty); bitwa zakończyła okres inicjatywy na Pacyfiku Japończyków -USA przechodzi do ofensywy (taktyki żabiego skoku) -pierwszym ważnym celem USA było opanowanie wyspy Guadalcanal (archipelag Wysp Salomona) -walki tam od VIII 1942 r. do II 1943 r.; zmagania zakończyły się sukcesem Amerykanów -wojskami USA dowodzili dwaj dowódcy: admirał Chester Nimitz (flota USA) i gen. Douglas MacArthur -następnie Amerykanie postanowili opanować Filipiny (największa bitwa morska w dziejach świata) -przegrana Japonii; pod koniec walk zaczęto stosować technikę kamikaze -w III 1945 r. USA zdobywa wyspę Iwo-Jima -VI 1945 r.- opanowanie Okinawy przez USA -zdobyte wyspy ułatwiły nasilenie bombardowań Japonii -Japończycy byli gotowi walczyć do końca (kamikaze, gotowość włączenia do walki kobiet i dzieci, determinacja) -w razie klęski Japończycy mieli się schronić w Mandżurii, skąd, pod osłoną Armii Kwantuńskiej, mieliby kontynuować walkę -nowy prezydent USA, Harry Truman, podjął decyzję o użyciu bomb atomowych, aby skłonić Japonię do kapitulacji -6 VIII 1945 r. zrzucono bombę jądrową na Hiroszimę (brak kapitulacji) -8 VIII 1945 r. ZSRR wypowiada wojnę Japonii, zrywając układ o nieagresji z 1941 r. -Armia Czerwona rozbiła Armię Kwantuńską w Mandżurii i zajęła Koreę Płn. i Sachalin -akt bezwarunkowej kapitulacji 2 IX 1945 r. na pancerniku „Missouri” w Zatoce Tokijskiej podpisał japoński msz Mamoru Shigemitsu, w obecności dowówdcy, zdobywcy Filipin, gen. MacArthura; koniec IIWŚ -150 tys. ludzi zginęło w zamachach bombowych Dlaczego Truman nakazał atak?: -chciał uniknąć większych strat w ludziach; Okinawa → determinacja Japonii (wojna mogła trwać jeszcze kilka lat) -chciano ich zmusić do kapitulacji; dobro własnego kraju -opinia publiczna; Truman chciał pokazać też Stalinowi czym dysponuje i że to USA będzie dyktować warunki -zrzucenie bomb → początek „zimnej wojny” (między zachodem a ZSRR i jego państwami satelickimi) Taktyka żabich skoków: strategia przyjęta przez gen. MacArthura i stosowana przez Amerykanów oraz ich sprzymierzeńców na Dalekim Wschodzie podczas II wojny światowej. Ponieważ na Oceanie Spokojnym jest mnóstwo wysp, które były wtedy obsadzone przez wojska japońskie, więc zdobywanie każdej z nich mogłoby znacznie przedłużyć wojnę i pociągnąć za sobą wiele ofiar. Amerykanie zajmowali więc tylko najważniejsze ze strategicznego punktu widzenia bazy japońskie. Kamikaze: piloci-samobójcy, których Japończycy użyli po raz pierwszy podczas bitwy morskiej obok wyspy Leyte z X 1944 r.Nakierowywali oni maszyny na amerykańskie okręty i uderzali w nie. Nie odegrali większej, spodziewanej roli. Konferencje Wielkiej trójki Casablanca: -I 1943 r.; Churchill i Roosevelt -nie wziął w niej udziału Stalin, mimo zaproszenia, nie wziął w niej udziału Stalin -chciał on spotkać się z przedstawicielami państw zachodnich dopiero gdy Armia Czerwona odniesie sukces na wschodzie -chciał wzmocnić swoją pozycję i zdobyć kartę przetargową do negocjacji Postanowienia: -ustalono, że wojna będzie prowadzona do bezwarunkowej kapitulacji Niemiec Teheran:

• 28 XI- 1 XII 1943r.
• wzięli w niej udział: prezydent USA – Roosevelt, premier Wielkiej Brytanii – Churchill i przywódca ZSRR – Stalin
• odbyła się gdy szala zwycięstwa przechyliła się na korzyść państw wielkiej trójki
• szczególnie dla Stalina konferencja odbyła się w dobrym momencie, bo ten zwyciężył nad wojskami wermachtu i zwiększył swoją kartę przetargową we wspólnych negocjacjach Postanowienia: -upadek koncepcji bałkańskiej, -powstanie drugiego frontu w Normandii Konferencja w Jałcie
• odbyła się 4 -11 II 1945r. na Krymie
• gospodarzem spotkania był Stalin
• odbyła się w korzystnym momencie dla Stalina, bo armia czerwona znajdowała się w Polsce, a alianci (USA i Wlk.Brytania) zmagali się z problemami na froncie zachodnim – forsowali blokadę na Renie. Postanowienia:
• podział Niemiec na cztery strefy okupacyjne,
• nałożenie reparacji na DE,
• ustalenie granicy przyszłej Polski. Na lini Curzona (wschód) oraz przesunięcie zachodniej granicy na Odrę i Nysę Łużycką,
• ZSRR zadeklarowało, że w przeciągu 2-3 miesięcy od zakończenia działań w Europie przystąpi do wojny z Japonią
• w PL zostaną przeprowadzone wolne wybory
• w PL władzę przejmie rząd komunistyczny,
• na konferencji pojawiła się zapowiedź powstania ONZ. Konferencja w Poczdamie: -17 VII- 2 VIII 1945r.
• udział w niej wzięli: nowy prezydent USA – Harry Truman, Brytyjczykom przewodził najpierw Winston Churchill, a następnie nowy premier Clement Attlee i Józef Stalin.
• jest to ostatnia konferencja wielkiej trójki
• w schyłkowym okresie działania wielkiej koalicji zaczęły uwydatniać się napięcia między ZSRR, a Wlk. Brytanią i USA. Jest to początek zimnej wojny. Postanowienia:
• program 4 x D dla Niemiec (demokratyzacja, dekartelizacja, denazyfikacja i demilitaryzacja),
• podział Berlina na cztery strefy okupacyjne,
• ustalono kształt zachodniej granicy Polski na Nysie Łużyckiej i Odrze.
• wysiedlenie ludności do Niemiec Holokaust : plan eksterminacji całego narodu żydowskiego (szoah). Decyzję o ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej podjęto w styczniu 1942 roku w Wannsee pod Berlinem. Kierował nią szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Reszy, Reinchard Heydrich. Główne hitlerowskie obozy zagłady: a) Auschwitz-Birkenau b) Treblinka c) Bełżec d) Sobibór e) Chełmno (Kulmhof) f) Majdanek Getto: zamknięta dzielnica żydowska. Pierwsze utworzono w Piotrkowie Trybunalskim. Największe było w Warszawie i w Łodzi. Panowały tam trudne warunki sanitarne i żywieniowe. Żydzi musieli nosić opaski z gwiazdą Dawida. Getta powstawały w Polsce, ponieważ od wieków w PL było najwięcej Żydów.
• Za uratowanie Żyda groziła kara śmierci.
• Polaków, którzy uratowali Żydów od śmierci, odznaczano w Jerozolimie medalem Sprawiedliwi wśród narodów świata. Kolaboracja: współpraca z wrogiem, okupantem. Powstanie w getcie: -19 IV 1943 roku oddziały SS wkroczyły by zlikwidować getto warszawskie -Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) rozpoczęła walkę, którą stłumiono 16 V 1943r. -na czele Żydów stał Mordechaj Anielewicz, a po stronie niemieckiej Jurgen Stroop Dwie okupacje: Nowa wersja traktatu z 23 VIII 1939r.
• 28 IX 1939r. granica PL przesunęła się na linię rzek: Pisa, Narew, Bug i San
• W podziale PL udział wzięła też Słowacja i Litw
• Słowacja otrzymała przygraniczne tereny z niemieckiej strefy wpływów
• Litwa otrzymała Wileńszczyznę Ziemie pod okupacją niemiecką:
• ziemie pod okupacją niemiecką ostały podzielone na dwie części
• zlikwidowane zostały organy administracji II RP
• językiem urzędowym był niemiecki
• a) Ziemie wcielone do Rzeszy: Pomorze, Wielkopolska, woj. Łódzkie z Łodzią, Górny Śląsk, Suwalszczyzna i okręg białostocki (1941r.)
• b) Generalne Gubernatorstwo
• utworzone 12 X 1939 r. z ziem PL niewłączonych do Rzeszy.
• składało się z : części woj. mazowieckiego z Warszawą, cz. woj. kieleckiego, woj. lubelskiego i krakowskiego z Krakowem.
• GG nie było częścią Rzeszy, ale znajdowało się pod jej zwierzchnictwem,
• Generalnym Gubernatorem był Hans Frank; siedziba GG była w Krakowie; miało stanowić rolnicze zaplecze Rzeszy Terror hitlerowski
• Niemcy źle traktowali Polaków, zależało im tylko na ich posłuszeństwie
• w 1941 powstał General Plan Ost. Zakładał usunięcie 85% mieszkańców GG poprzez wywózki na Syberię lub eksterminację.
• planowano masową germanizację, konfiskowano ziemie, Polaków objęto obowiązkiem pracy, wysyłano na przymusowe roboty do Niemiec
• powstały obozy kar, w których więziono 18mln osób. Pracowali oni w fabrykach i kopalniach. Niektóre przekształcono w obozy zagłady, w których więźniów od razu zabijano.
• Niemcy organizowali również masowe mordy osób obecnych na specjalnych listach. Była to elita RP.
• w połowie 1940 roku zorganizowano AKCJĘ AB, w wyniku której aresztowano i zastrzelono tysiące osób. Były to jawne mordy, a nazwiska ofiar wywieszano na tablicach informacyjnych.
• volkslista – niemiecka lista narodowościowa wprowadzona 2 IX 1940. Byli na niej zapisani Volksdeutche. określenie stosowane wobec osób pochodzenia niemieckiego, niezamieszkujących Niemiec, którzy nie posiadali niemieckiego ani austriackiego obywatelstwa Polityka ZSRR
• była zupełnie inna niż władz niemieckich ze względów ideologicznych i ze struktury rasistowskiej
• na kresach mieszkały liczne mniejszości narodowe
• istniały województwa II RP, w których Polacy stanowili mniejszość – woj. Stanisławskie, Poleskie i Wołyńskie.
• mniejszości przyjęły fakt o przegranej PL z zadowoleniem i satysfakcją. W wielu miejscowościach powstawały bramy powitalne na cześć Armii Czerwonej. Szczególnie widoczne było to w małych miastach, bo przeważała tam mniejszość żydowska. Mniejszość białoruska i ukraińska przyjęły porażkę PL ze względu na konflikty narodowościowe.
• Ukraińcy wierzyli, że jak AC wkroczy to zyskają większą formę autonomii.
• Sowieci wykorzystali komunistyczne sympatie i antypolskie nastroje, aby wciągnąć część Białorusinów, Ukraińców, Żydów do współpracy i aparatu władzy. Wybory na terenach zajętych przez ZSRR
• na terenach zajętych AC zorganizowała fikcyjne wybory do zgromadzeń lokalnych zachodniej Białorusi i zachodniej Ukrainy.
• odbyły się w październiku 1939r. i głosowano na kandydatów podstawionych przez NKWD.
• po wyporach zgromadzenia te zwróciły się z wnioskiem do rady ZSRR o włączenie tych terenów do Związku Radzieckiego.
• ziemie te zostały włączone do ZSRR. Utworzono Białoruską Socjalistyczną Republikę Radziecką i Ukraińską SRR.
• odtąd władze sowieckie zawsze powoływały się na argument, że decyzja o przyłączeniu Kresów Wschodnich do ZSRR było suwerenną decyzją mieszkańców kresów.
• władze sowieckie prześladowały Polaków ze wzglądów ideologicznych. Szczególnie uderzano inteligencję i ziemiaństwo. [ bolszewicy w odróżnieniu do Niemców starali się zachować pozory legalności] Deportacje:
• były jedną z metod niszczenia polskości
• w latach 1940- 1941 odbyły się cztery fale deportacyjne
• w ich wyniku wysiedlono nie mniej niż 320 tysięcy mieszkańców. Zbrodnia Katyńska:
• był to mord dokonany przez NKWD w kwietniu i maju 1940 roku.
• polscy oficerowie, funkcjonariusze różnego rodzaju służb mundurowych zostali zabici strzałem w tył głowy
• przebywali w obozach Starobiersk, Kozielsk i Ostaszków. -liczba zamordowanych to 14730 osób, którzy zostali pochowani w zbiorowych mogiłach w Katyniu, Miednoje i Piatuchatkach. [ Oprócz tego odkryto na wschodzie inne miejsca kaźni polaków. Na Ukrainie – Bykownia, na Białorusi – Kuropaty, lecz do tej pory nie przekazano o tym informacji] Kłamstwo Katyńskie:
• w 1941 roku hitlerowcy odkryli masowe groby polskich oficerów
• Niemcy nagłośnili sprawę, ale Stalin obarczył odpowiedzialnością za to Rzeszę.
• Rosjanie powołali specjalną komisję pod przewodnictwem Burdenki, która ustaliła, po 06.1941r., że z całą pewnością zbrodni dokonali Niemcy
• ZSRR do lat 90 trzymali się wersji wydarzeń ustalonej w czasie II WŚ.
• Dopiero w latach 90 Michaił Gorbaczow przekazał Lechowi Wałęsie dokumenty na temat sprawy Katyńskiej. Wtedy ZSRR się przyznało do zbrodni.
• w 2000 roku powstał w Katyniu cmentarz poświęcony ofiarom tej zbrodni.