Tradycyjnie bezpieczeństwo jest definiowane i ujmowane w kontekście zagrożeń dla danego podmiotu. Zagrożenia dla bezpieczeństwa międzynarodowego mogą powstawać wewnątrz państw, a także mogą być stwarzane przez państwa-uczestników danego systemu międzynarodowego, jak i przez podmioty zewnętrzne. Źródła zagrożeń są zróżnicowane i podlegają ewolucji, podążającej za rozwojem stosunków międzynarodowych, zmianą interesów państw odgrywających kluczową rolę na arenie międzynarodowej oraz przeobrażeniami jakie zachodzą w technice i technologii. Szczególnie negatywne skutki dla świata niesie proliferacja broni masowego rażenia. Można ją sprowadzić do trzech „czarnych scenariuszy”:

• „anarchii nuklearnej” w wyniku rozpadu globalnego reżimu nieproliferacji (opartego na Układzie o nieproliferacji broni jądrowej); • destabilizacji państwa dysponującego bronią jądrową • oraz uzyskania dostępu do środków nuklearnych przez podmioty niepaństwowe, w szczególności organizacje terrorystyczne – w tym przypadku technicznie najłatwiejsze może być wykorzystanie konwencjonalnego ładunku wybuchowego do rozpylenia materiałów radioaktywnych (tzw. brudna bomba).

Z proliferacją BMR ściśle wiąże się proliferacja technologii rakietowych, jako ważnego środka przenoszenia tej broni. Generuje to w rezultacie szczególnie groźne dzisiaj asymetryczne zagrożenia rakietowo-nuklearne. One właśnie głownie uzasadniają tezę o ukształtowaniu się już postklasycznej ery nuklearnej, a także przyspieszają rozwój obrony przeciwrakietowej.

Drugim istotnym zagrożeniem transnarodowym jest terroryzm. Stanowi on niebezpieczeństwo dla życia obywateli, stabilności demokratycznych instytucji, infrastruktury państwa oraz ładu międzynarodowego, w tym także w wymiarze globalnym. Najbardziej dzisiaj rozpowszechnioną odmianę terroryzmu jest terroryzm motywowany radykalną ideologią islamską. Charakterystyczna dla niego jest próba przeniesienia swej aktywności do wnętrza świata zachodniego poprzez intensyfikację zjawiska terroryzmu rodzimego oraz inspirowanie prowadzenia tzw. indywidualnego dżihadu. Inny co do motywów ideologicznych, jednak rodzący podobne skutki, jest odradzający się terroryzm skrajnie lewicowy, ultraprawicowy i nacjonalistyczno-separatystyczny. Stanowi on zagrożenie głównie dla krajów europejskich - ma swoje źródło m.in. w ideologiach ekstremistycznych, ksenofobii, niechęci do imigrantów, kryzysie ekonomicznym oraz niezadowoleniu społeczeństwa z działań podejmowanych przez rządy w tych sprawach. Większość ataków ugrupowań motywowanych tymi przyczynami wymierzonych jest w cele biznesowe i rządowe. Szczególnie niebezpieczna jest jego odmiana, jaką jest terroryzm z użyciem BMR, zwany też superterroryzmem. To najczarniejszy scenariusz, ale jednocześnie, niestety, coraz bardziej prawdopodobny. Dysponowanie taką bronią przez organizacje terrorystyczne może bowiem przybierać formę nie tylko fizycznego jej posiadania, ale także dywersyjnego włamywania się do istniejących systemów zabezpieczeń lub sterowania bronią nuklearną i uzyskiwania przez to dostępu do takiej broni. Kolejną formą terroryzmu, jest cyberterroryzm. Jest częścią jeszcze szerszego problemu, jakim są w ogóle cyberzagrożenia. Dotychczas terroryści wykorzystywali cyberprzestrzeń na szeroką skalę głównie do działań propagandowo-szkoleniowych i rekrutacyjnych. Ostatnio widać tendencję do podejmowania w niej działań stricte operacyjnych (atakowanie sieci teleinformatycznych i systemów technologicznych mających strategiczne znaczenie dla państw). Ataki cybernetyczne i operacje na szerszą skalę mogą podejmować zarówno grupy przestępcze, terrorystyczne, jak i państwa w ramach szeroko rozumianej wojny informacyjnej. Można stwierdzić, że w zasadzie wszystkie rodzaje niebezpieczeństw istniejących w tradycyjnej, fizycznej geoprzestrzeni będą mieć swoje odpowiedniki w cyberprzestrzeni. Takie kategorie, jak cyberagresja, cyberodstraszanie, cyberwojna już czekają na swoje szerokie opracowanie teoretyczne oraz praktyczne ich uwzględnianie w strategiach bezpieczeństwa. Nieprzewidywalną politykę reżimów autorytarnych, w dużej mierze zaostrza groźbę terroryzmu międzynarodowego i rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. Polska jako członek wspólnoty euroatlantyckiej jest wystawiona bezpośrednio na wynikające z tego zagrożenia. Istota zmian w naszym środowisku bezpieczeństwa polega zatem na przesuwaniu się punktu ciężkości z zagrożeń klasycznych, których znaczenie się zmniejsza, na zagrożenia nietypowe, których źródłem stają się także trudne do zidentyfikowania podmioty pozapaństwowe. Zagrożenia te mogą dotyczyć bezpieczeństwa obywateli, obiektów oraz służb istotnych dla sprawnego funkcjonowania państwa. Uzależnienie systemów energetycznych oraz ich rosnąca złożoność i zasięg, wszystko to razem uwypukla potrzebę zrozumienia ryzyka i wymagań powiązanych z bezpieczeństwem energetycznym w dwudziestym pierwszym wieku. Handel energią w coraz większym stopniu przekracza granice narodowe. Ponadto bezpieczeństwo energetyczne oznacza nie tylko ryzyko przeciwstawienia się różnorodnym zagrożeniom, ale także konieczność utrzymywania właściwych stosunków między narodami i poprawnych relacji, jak również wpływ energii na ich własne ogólne bezpieczeństwo narodowe. Równie poważnym wyzwaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, w tym dywersyfikacja zaopatrzenia w nośniki energii, zwłaszcza ropę naftową i gaz ziemny. Musimy w naszej polityce bezpieczeństwa brać pod uwagę fakt, iż światowy wzrost zapotrzebowania oraz cen na ropę i gaz wymaga dbania o bezpieczeństwo regionów wydobycia i tras tranzytu surowców strategicznych. Bezpieczeństwo energetyczne Polski opiera się głównie na pokładach węgla, dlatego w obecnej sytuacji zagrożeniem jest z jednej strony zbyt powolna modernizacja i inwestycyjność sektora wydobywczo-wytwórczego. A wymiana elektrowni z węglowych na inne to proces na odległy horyzont czasowy. Dlatego należy ten problem należy postrzegać jako zagrożenie, a dotyczy to zarówno wytyczonych przez KE celów klimatycznych i środowiskowych ale również sposobu rozdziału obciążeń wynikających z tych celów, a przede wszystkim sposobów ich realizacji, czyli przyjęcie rozwiązań zwiększających koszty redukcji emisji a odrzucanie bądź zamrażanie takich rozwiązań, które koszty redukcji emisji mogą zmniejszać. Należy więc ekonomicznie analizować wdrożenie nowoczesnych technologii górniczych. Problemem jest kwestia degradacji środowiska naturalnego, zwłaszcza w naszym najbliższym otoczeniu, a także przeciwdziałanie katastrofom ekologicznym, które mogą nastąpić z winy człowieka, w tym zapobieganie awariom elektrowni atomowych i zakładów chemicznych, katastrofom transportowym z niebezpiecznymi materiałami, wielkim zanieczyszczeniom atmosfery i wody, skażeniom wód powierzchniowych i gleby przez odpady radioaktywne, zanieczyszczeniom powietrza przez związki metali ciężkich, siarki i dwutlenku węgla. Coraz poważniejszym wyzwaniem dla Polski - jako integralnej części Zachodu - może być masowa migracja z krajów biednych i słabo rozwiniętych, będąca także skutkiem występujących tam konfliktów, prześladowań politycznych, zjawiska państw “w stanie rozkładu”, dewastacji środowiska. Wzrostowi “presji migracyjnej” będzie towarzyszyć rozwój nielegalnego procederu przerzutu i handlu ludźmi. Migracje i zmiany demograficzne mogą - jak uczy doświadczenie państw zachodnich - wywoływać w krajach z dużym odsetkiem ludności napływowej przesunięcia w tradycyjnych strukturach społecznych oraz napięcia społeczne i polityczne. Zagrożenia asymetryczne związanesą z transgraniczną aktywnością podmiotów niepaństwowych, ze specyficzną metodą działania, która jest im właściwa. Pojęcie zagrożeń asymetrycznych podlega obecnie ewolucji. Było używane także w okresie zimnej wojny, miało państwocentryczny charakter. Asymetria dotyczyła nierówności zasobów jakimi dysponowały państwa. Współcześnie całkowite odejście od takiego myślenia, w stronę podmiotów niepaństwowych. Zagrożenia asymetryczne coraz bardziej związane są z odrębnością metod działania, które nie podlegają żadnym ograniczeniom. Polityka bezpieczeństwa kładzie nacisk na potrzebę zacieśniania współpracy międzynarodowej, wzmacniania roli prawa międzynarodowego i instytucji wielostronnych. Instytucje międzynarodowe dostosowują obecnie swoje metody działania do nowych wyzwań. Szczególnie istotne znaczenie dla bezpieczeństwa Polski ma adaptacja Sojuszu Północnoatlantyckiego do wypełniania zadań niezbędnych dla stabilizacji globalnej, przy jednoczesnym zachowaniu jego klasycznych funkcji obronnych. Sprawność instytucji międzynarodowych i ich zdolność do podejmowania nowych wyzwań wpływać będą korzystnie na nasze bezpieczeństwo. Polska będzie kontynuować politykę aktywnego zaangażowania w sprawy utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa zarówno w skali regionalnej, jak i globalnej.

BIBLIOGRAFIA: Robert Białoskórski, Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa XXI wieku, Warszawa 2010