Kodeks pracy formułuje wiele zasad, które określa mianem podstawowych zasad prawa pracy. Są w nich zawarte najważniejsze prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Adresatem niektórych zasad jest państwo jako podmiot, mający istotny wpływ na stosunki prawa pracy. Część z nich wydaje się oczywista i większość osób wie o ich istnieniu. Trudno jednak ukryć, że przeciętny pracownik rzadko sięga do ustawy. Podstawowe zasady prawa pracy pełnią kilka funkcji: • są wytycznymi dla organów państwowych, które winny zasady te konkretyzować i rozwijać, • stanowią podstawę interpretacji przepisów prawa pracy, jeżeli powstają wątpliwości w procesie ich stosowania, • ograniczają stosowanie przepisów kodeksu cywilnego do stosunku pracy w sprawach nienormowanych przepisami prawa pracy. Na podstawie postanowień Konstytucji oraz przepisów kodeksu pracy można przyjąć następujący katalog zasad, (który znajduje się w rozdziale II działu pierwszego k.p.) indywidualnego prawa pracy: • zasada swobody nawiązania stosunku pracy (art. 65 ust. 2 Konstytucji i art. 11 k.p.i art. 10 kp)– Ta zasada jest rozwinięciem zasady wolności zatrudnienia (art. 65 ust. 1Konstytucji i art. 10 k.p.). Zawarcie umowy o pracę oraz ustalenie warunków pracy i pła¬cy, wymaga zgodnego oświadcze¬nia woli pracodawcy i pracowni¬ka. A zatem zarówno jedna, jak i druga strona umowy muszą wy¬razić chęć jej podpisania na okre-ślonych warunkach. Dotyczy nie tylko umowy o pracę (gdzie z natury obowiązuje zasada swobody umów), lecz także jednostronnych aktów kreujących stosunek pracy – powołania, wybory i mianowania. • szanowanie godności i ochrony innych dóbr osobistych pracownika (art. 30 Konstytucji i art. 11[1] k.p.) – dobra osobiste pracownika to m.in. zdrowie, nazwisko i wizerunek oraz tajemnica korespondencji. Oznacza to, że pracodawca jest zobowiązany do zachowania tajemnicy na temat naszego zdrowia, jeśli za sprawą zajmowanego stanowiska wszedł w jej posiadanie. Również nasze nazwisko i wizerunek podlega ochronie. W praktyce oznacza to obowiązek taktownego i przyzwoitego traktowania pracownika przez pracodawcę oraz przez osoby go reprezentujące. Potrzeba wyrażenia tego obowiązku w osobnym przepisie wynika stąd, że w dzisiejszych czasach pracodawca ma z reguły przewagę nad pracownikiem, co może go skłaniać do instrumentalnego traktowania pracownika. • zasada równego traktowania pracowników (art. 32 ust. 1 Konstytucji i art. 11[2] k.p.) – dotyczy w szczególności równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia. • zasada niedyskryminacji pracowników (art. 32 ust. 2 Konstytucji i art. 11[3] k.p.) - Jakakolwiek dyskryminacja w za¬trudnieniu, bezpośrednia lub po¬średnia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekona¬nia polityczne, przynależność związ¬kową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymia¬rze czasu pracy - jest niedopusz-czalna. Nie można, więc wypowie¬dzieć pracownikowi umowy o pracę tylko dlatego, że ma np. inne poglądy polityczne. Zasada ta ma jeszcze dalej idące konsek¬wencje: osoby wypełniające te same obo¬wiązki powinny być tak samo wynagradzane. W ten sposób Kodeks pracy chroni zwłaszcza kobiety, które niekiedy otrzymują niższe wynag¬rodzenie niż mężczyźni wykonujący taką samą pracę. Interesu pracownika chronią – zaliczone do podstawowych zasad prawa pracy: • zasada prawa do godziwego wynagrodzenia za pracę (art. 13 k.p.) – wynagrodzenie za prace powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom, które posiada pracownik na danym stanowisku pracy. Wynagrodzenie powinno zapewnić pracownikowi i jego rodzinie zaspokojenie podstawowych potrzeb ekonomicznych, społecznych i kulturalnych. • zasada prawa do wypoczynku (art. 66 ust. 2 Konstytucji i art.. 14 k.p.), - jest zawarta w przepisach określających dobowe i tygodniowe normy czasu pracy, limit pracy w godzinach nadliczbowych, liczbę dni wolnych od pracy oraz zasady udzielania urlopów wypoczynkowych, do których pracownik ma prawo Nie można więc zmuszać zatrudnionych przez sie¬bie ludzi, do pracy ponad siły. Zresztą doświadczenie uczy, że jest to nieefektywne ekonomicz¬nie. Najwydajniejszy jest prze¬cież pracownik wypoczęty. • zasada prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 66 ust. 1 Konstytucji i art. 15 k.p.) - Każdy pracodawca jest zobowią¬zany zapewnić pracownikowi bez¬pieczne i higieniczne warunki pra¬cy, o czym mówi dział dziesiąty Kodeksu pracy. Pracodawca powinien organizować pracę i warunki jej wy¬konywania, żeby wykluczyć moż¬liwość ewentualnych wypadków. Przepisy tego działu gwarantują ochronę życia i zdrowia pracowników w procesie pracy. • zasada ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 17 k.p.) – obowiązek został poświęcony zatrudnieniu pracowników w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i ogólnego wykształcenia. Zazwyczaj chodzi tu o podnoszenie kwalifikacji potrzebnych w pracy, która pracownik wykonuje lub będzie wykonywał u danego pracodawcy. • zasada uprzywilejowania pracownika (art. 18 § 1 k.p.) – mówi, że postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na podstawie, których powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia mniej korzystne dla pracownika są nieważne. Zamiast nich stosuje się odpowiednio przepisy prawa pracy. Nieważność dotyczy w szczególności postanowień naruszających zasadę równego traktowania w zatrudnieniu Wśród podstawowych zasad prawa pracy znalazły się dwie zasady z zakresu zbiorowego prawa pracy: • zasadę wolności zrzeszania się pracowników i pracodawców (art. 59 ust. 1 Konstytucji i art. 18 [1] k.p.) – wyraża się w prawie pracowników do zrzeszania się w związki zawodowe, a pracodawców w organizacje pracodawców. • zasadę uczestnictwa pracowników w zarządzaniu zakładem pracy (art. 18[2] k.p.) Podsumowując - prawo pracy, którego podstawę stanowi Kodeks pracy, ma za zadanie uregulować stosunki pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem. Istnieje kilka podstawowych zasad prawa pracy. Prawo pracy zakłada, że każdy ma pełne prawo do podjęcia pracy, swobodnego nawiązywania stosunku o pracę, nikt również nie może być przymuszany do pracy. Pracodawca, według prawa pracy, ma obowiązek szanować dobro i wolność osobistą pracownika, nie może w poleceniach wykraczać poza obowiązki pracownika, które wynikają z umowy o pracę. Pracodawca ma obowiązek traktować wszystkich pracowników równo: tj. nie faworyzować żadnych pracowników, ani dyskryminować innych. Pracodawca musi również wynagradzać pracownika godziwie. Praca jest bardzo ważnym elementem życia każdego z nas. Dlatego zaczynając przeglądać oferty pracy, dobrze jest poznać nasze prawa i obowiązki.
Bibliografia:

1. Literatura • J. Boratyński, B. Dudek, G. Morkis: Prawo pracy Higiena pracy. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2003. ISBN 83-02-08782-3 • A. Świątkowski: Zasady prawa pracy. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 1997
2. Internet: • www.prawomaniacy.pl • www.prawopracy.com.pl
3. Kodeks pracy • Rozdział II Podstawowe zasady prawa pracy art.10-18