*Ryszard Zięba, POLSKA WE WSPÓLNEJ POLITYCE BEZPIECZEŃSTWA I OBRONY UNII EUROPEJSKIEJ, „Polityka i Społeczeństwo” 10/2012. *Przemysław Żurawski vel Grajewski, Bezpieczeństwo energetyczne Polski instrumentarium Unii Europejskiej, 2009. *Paweł Turowski Bezpieczeństwo energetyczne– priorytet polskiej prezydencji

• Erhard Cziomera, Międzynarodowe bezpieczeństwo energetyczne w XXI wieku, Kraków 2008 (Marcin Lasoń, Polska wobec wyzwań bezpieczeństwa energetycznego. *Tomasz Tylec „Bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej – zagrożenia i wyzwania” Bezpieczeństwo militarne: Traktat z Maastricht (7.02.192) ustanowił Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (II filar). Pół roku później przyjęto „deklarację petersberską” (w Bonn), która umożliwiła angażowanie się Unii w operacje wojskowe poza obszarem państw członkowskich. Na szczycie państw w Kolonii (IV 1999) państwa członkowskie ustanowiły Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony. Ustalono też tzw. Europejski Cel Operacyjny, zobowiązujący państwa członkowskie do wystawienia unijnych formacji (do końca 2003) w sile 50-60 tys. żołnierzy, które byłyby siłami szybkiego reagowania. 12 grudnia 2003 Rada Europejska przyjęła pierwszą w historii Unii strategię bezpieczeństwa pt. „Europejska Strategia Bezpieczeństwa: Bezpieczna Europa w lepszym świecie”. Wyodrębniono w nim zagrożenia dla bezpieczeństwa Europy. Wymieniono wśród nich terroryzm, proliferację (rozrastanie się) broni masowego rażenia, konflikty regionalne, przestępczość zorganizowaną. Ponadto w 1995 r. powołano EUROPOL, czyli Europejski Urząd Policji z siedzibą w Hadze. W 2004 r. powołano FRONTEX (Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej), Eurojust (Europejska Jednostka Współpracy Sądowej), Europejski Koordynator ds. Zwalczania Terroryzmu. Po roku 1999 władze Rzeczpospolitej Polskiej zaczęły angażować się w kształtowanie i prowadzenie Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Jedną z ważniejszych spraw był udział w budowie sił przeznaczonych do prowadzenia operacji zarządzania kryzysowego, czyli tzw. misji petersberskich (zostały włączone w EPBiO na mocy traktatu amsterdamskiego – 1997, 1 maja 1999 wchodzi w życie). Na początku Polska pochodziła z rezerwą do tego procesu, jednak na trzeciej konferencji planistycznej 19 maja 2003 r. zadeklarowała oddanie do dyspozycji UE na ten cel 1500 żołnierzy. Polska od początku 2003 r. bierze udział w misjach prowadzonych przez UE. Od marca do grudnia 2003 r. brała udział w operacji „Concordia” w Macedonii (17 żołnierzy), w misji wojskowej wspierającej wybory w Kongu, a także w Czadzie i Republice Środkowoafrykańskiej. Polacy biorą udział w misji „Althea” w Bośni i Hercegowinie prowadzonej od początku 2004 r. (Biorąc pod uwagę kontyngenty polskie w Bośni i Hercegowinie oraz w Czadzie i Republice Środkowoafrykańskiej to wynoszą one ok. 10 % całości wysłanych tam sił UE). W lutym 2004 r. zaczęto tworzyć z inicjatywy Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii unijne „grupy bojowe” (EU Battlegroups). Miały się składać z 1500 żołnierzy, którzy byliby zdolni do rozmieszczania się w rejonie konfliktu w przeciągu 5-10 dni od podjęcia decyzji o rozpoczęciu operacji. Oddziały były przeznaczone do prowadzenia operacji o wysokiej intensywności bojowej, na dużą skalę w celu opanowania kryzysów w „upadłych” lub „upadających” państwach oraz na żądanie ONZ. Polska ze względu na zaangażowanie w projekt natowski nie ma dużych zdolności finansowych oraz wojskowych do wspierania tej koncepcji. Jednak wspólnie z Niemcami, Słowacją, Litwą oraz Łotwą postanowił utworzyć wspólną grupę bojową (13.11.2006). 1 stycznia 2013 r. utworzono weimarską grupę bojową (Polska, Niemcy, Francja), która wchodziła w skład Europejskich Sił Szybkiego Reagowania. Była zdolna do podjęcia działań w 15 dni. Jednak grupa nigdy nie została użyta (rozformowanie 30 czerwca 2013). W 2016 ma zostać utworzona także grupa bojowa w ramach Grupy Wyszehradzkiej (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, a także Ukraina). W jej skład wejdzie 3 tysiące żołnierzy. Polska w ramach Europejskiej Agencji Obrony (EDA) wpływania na decyzje o rozwoju sił reagowania kryzysowego oraz czuwanie by ten proces był utrzymany w zgodności z analogicznym procesem w ramach NATO. Ponadto Polska chce, by współpraca w zakresie uzbrojenia obejmowała również nowe kraje członkowskie. Polska angażuje się w następujące kierunki prac EDA: 1) wzmacnianie europejskiego rynku zbrojeniowego 2) programy naukowo-badawcze 3) planowanie rozwoju europejskich zdolności reagowania kryzysowego. Jeśli chodzi o budowanie cywilnych komponentów UE to udział Polski jest niewielki w stosunku do posiadanych zasobów. I inicjatywy Francji, Włoch, Hiszpanii i Portugalii utworzono Żandarmerię Europejską (EGF - European Gendarmerie Force). Siły są przeznaczone na potrzeby misji reagowania kryzysowego UE, ale także mogą być wykorzystywane przez NATO, ONZ bądź OBWE. Siły te osiągnęły pełną zdolność operacyjną 15 grudnia 2007 r., kiedy rozpoczęły pierwszą misję w Sarajewie (misja EUFOR „Althea”). Polska zaproponowała włączenie w skład EGF 130 żandarmów. Po zmianie rządu jesienią 2007 r. Polska zaczęła mocniej angażować się w ramach UE. W Stanach Zjednoczonych prezydentem został Barack Obama, który podjął nową, partnerską politykę wobec UE. To ułatwiło Francji powrót do struktur NATO i zbliżenia polsko-francuskiego w sprawach bezpieczeństwa europejskiego. W lipcu 2009 r. na spotkaniu Chobielinie Radosław Sikorski zaproponował Bernardowi Kouchnerowi, szefowi dyplomacji francuskiej, podjęcie działań w celu wzmocnienia WPBiO, poczynając od współpracy w zakresie bezpieczeństwa i obrony obu państw. Szefowie dyplomacji Polski i Francji zapowiedzieli, że będą współpracować na rzecz wzmocnienia obrony europejskiej i zacieśnienia współpracy UE i NATO. Program współpracy został uzgodniony 5 listopada 2009 r. w Paryżu przez Nikolasa Sarkozy’iego i Donalda Tuska. Rząd Donalda Tuska zabiegał o reaktywowanie Trójkąta Weimarskiego osłabionego w latach 2003-2007. Kraje przekazały swoje propozycje w liście skierowanym do wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Catherine Ashton. Zaproponowano prowadzenie prac na trzech poziomach. Na szczeblu strategicznym – poprawę zdolności planowania i realizowania cywilno-wojskowych i wojskowych operacji reagowania kryzysowego w oparciu o istniejące struktury. Na szczeblu operacyjnym – prace nad zwiększeniem zdolności prowadzenia działań wojskowych. Na szczeblu taktycznym – działania nad przystosowaniem grup bojowych do potrzeb operacyjnych. W liście przekonywano także o konieczności wzmocnienia struktur planistycznych europejskich operacji bezpieczeństwa, dopuszczając stworzenie wspólnego cywilno-wojskowego dowództwa operacyjnego UE, komplementarnego z narodowymi i natowskimi zasobami. Polska podczas sprawowania prezydencji w Radzie Unii Europejskiej (2011) wykazywała dużą aktywność na rzecz wzmocnienia Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Jednak UE zajęła się w tym czasie ratowaniem zagrożonej strefy euro. (Zbyt małe jest zaangażowanie polski w misje cywilne. Np. w misji policyjnej “Proxima” w Macedonii udział wzięło 3 polskich policjantów. W Bośni i Hercegowinie (EUPOL) od stycznia 2003 było 12 policjantów, a później 7. W Afganistanie (EUPOL AFGHANISTAN) 3 policjantów. W Kosowie (EULEX Kosowo) uczestniczy specjalna jednostka policji składająca się ze 120 policjantów i innych funkcjonariuszy (stan na listopad 2012). Polscy policjanci uczestniczą także w misjach ONZ, w tym w Kosowie (UNMIK) z pokaźnym kontyngentem 125 funkcjonariuszy i ekspertów policyjnych (stan na początek 2012)). Bezpieczeństwo energetyczne: Początki tworzenia polityki energetycznej Wspólnot sięgają 1952 roku, kiedy to powołano do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, a jednym z celów miało być stworzenie wspólnego rynku węgla i stali, co miało się przyczynić do zniesienia wszystkich barier ograniczających handel w tym sektorze. Kolejnym dokumentem był traktat z Maastricht. Jego celem było m.in. stworzenie jednolitego rynku energii jako instrumentu jednolitego rynku wewnętrznego. Następnym dokumentem jest „Zielona Księga. Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii” z 2006 r. W dokumencie tym Unia wskazuje na pilne potrzeby inwestycyjne związane z zaspokojeniem zapotrzebowania na energię i wymianą starzejącej się infrastruktury. Pozostałe dokumenty to „Biała księga – Energia dla przyszłości” (1997), „Zielona Księga w sprawie bezpieczeństwa zasobów” (2000), „Bezpieczna Europa. Europejska Strategia Bezpieczeństwa. Bezpieczna Europa w lepszym świecie” (2003). W jednym z ostatnich dokumentów prezentujących nową strategię „Energia 2020. Strategia na rzecz konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego sektora energetycznego” (2010) skoncentrowano się na pięciu priorytetach: – osiągnięciu efektywności energetycznej w Europie, – utworzeniu zintegrowanego prawdziwie ogólnoeuropejskiego rynku energii, – nadaniu szerszych uprawnień konsumentom i uzyskaniu najwyższego poziomu bezpieczeństwa i pewności, – wzmocnieniu przywództwa Europy w zakresie technologii energetycznych oraz innowacji, - wzmocnieniu zewnętrznego wymiaru rynku energii UE. Polska w swojej polityce wobec bezpieczeństwa energetycznego powinna zwrócić uwagę na kilka rzeczy. Po pierwsze na to, że bezpieczeństwo energetyczne nie może opierać się jedynie na bazie umowy Polski czy też UE z Rosją. Po drugie prawo unijne powinno opierać się na uwspólnotowieniu rynku gazowego w ramach UE, czyli powinno być gwarantem wzajemnej pomocy między państwami członkowskimi. I po trzecie strefa prawna musi być odróżniana od strefy materialnej, co oznacza, że podczas odcięcia dostaw przez Rosję zdolność do okazania solidarności wewnątrzunijnej będzie zależeć od infrastruktury przemysłu gazu, zapasu gazu oraz od budżetu Wspólnot, a nie od podpisanych umów. Jedną z inicjatyw Polski jest rozdział produkcji energii od jej dystrybucji, a drugą z inicjatyw jest klauzula Gazpromu, co oznacza, że firmy, które produkują energię, nie będą mogły nabywać europejskich sieci przesyłowych. Warto zwrócić uwagę na inicjatywę rządu Kazimierza Marcinkiewicza zmierzającą do podpisania Europejskiego Paktu Bezpieczeństwa przedstawioną 28 lutego 2006 roku. Był to efekt doświadczeń związanych ze wstrzymaniem dostaw gazu ziemnego na Ukrainę (oraz realizacją projektu Gazociągu Północnego). Podstawą polskich działań w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego są wspólna polityka transportowa UE i dyrektywy bezpieczeństwa energetycznego, takie jak dyrektywa bezpieczeństwa dostaw gazu z 2004 . oraz przyjęta w 2005 r. dyrektywa bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Władze polskie uznały, że bezpieczeństwo energetyczne Polski jest zagrożone i w związku z przynależnością do UE również pozostałe kraje członkowskie powinny podjąć działania na rzecz wyeliminowania tego zagrożenia. Oprócz krajów członkowskich UE stronami Paktu miałyby zostać kraje NATO. Pakt miałby gwarantować pomoc państw dla innego kraju bądź krajów, w których bezpieczeństwo energetyczne byłoby zagrożone. Polska zaproponowała, by kraje Paktu wspierały budowanie i rozwój infrastruktury energetycznej. Podkreślono także, że Pakt nie jest wymierzony przeciwko Rosji. W ten sposób powstałaby nowa organizacja powiązana z UE i NATO oparta na zasadach solidarności. Ze względu na odmienne interesy państw propozycja nie była przyjęta. Po objęciu przez Polskę prezydentury w Radzie Unii Europejskiej w lipcu 2011 r. bezpieczeństwo energetyczne stał się priorytetem Polski. Głównymi celami w tym obszarze stała się „budowa zewnętrznej polityki energetycznej UE, zarówno z krajami sąsiadującymi, jak i strategicznymi partnerami, budowa jednolitego rynku energii na podstawie zapisów trzeciego pakietu energetycznego (którego zadaniem jest znaczące zliberalizowanie rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego we wspólnocie państw europejskich), rozwój infrastruktury przesyłowej gazu i energii elektrycznej oraz nieskrępowany dostęp do niej dla wszystkich uczestników rynku”. Dywersyfikacja (różnicowanie) zarówno źródeł dostaw, jak i szlaków transportowych to instrumenty wykonawcze umożliwiające realizację tego celu. Działania prowadzone są dwutorowo. Z jednej strony poszczególne państwa inicjują projekty infrastrukturalne umacniające ich bezpieczeństwo energetyczne (np. terminal do odbioru gazu skroplonego budowany przez Polskę w Świnoujściu). Z drugiej strony Unia Europejska kładzie nacisk na budowę połączeń energetycznych między poszczególnymi państwami. UE planuje, że budowa jednolitego rynku energii zostanie ukończona w 2015 r. (Ważnym wydarzeniem stało się także wprowadzenie Aktu o jednolitym rynku, który wśród priorytetów budowy wspólnego rynku państw UE koncentrował się na w znacznej mierze na energetyce. Dokument ten przyrównał sieci transportowe i energetyczne do kręgosłupa całej unijnej gospodarki oraz wskazał znaczenie strategiczne budowy jednolitego rynku energetycznego dla całej UE). (Unia Europejska i Rosja są uzależnione od siebie gospodarczo. Rosja wie, że większość jej przychodów stanowią środki płynące z eksportu ropy oraz gazu do państw członkowskich UE, a Europa wie, że Rosja obecnie jest dla niej największym i najbardziej znaczącym dostawcą tych surowców.)