PS1 Dzieła Niccolo Machiavellego (1469 – 1527)– „Książę” i „Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza”– Zdaniem Niccolo Machiavellego na los jednostek i narodów miały wpływ dwa czynniki: fortuna i witru. Pierwszy z nich może być pojmowany jako przeznaczenie: wydarzenia nieprzewidywalne, pozostające poza kontrolą człowieka. Wirtu to przeciwieństwo fortuny; odnosi się do aktywności życiowej jednostki ludzkiej. Machiavelli w swoich analizach dotyczących form rządów skupił się na czynniku drugim. Wgniego władca miał być przede wszystkim skuteczny i odnosić sukcesy. W odniesieniu do skuteczności władcy jego moralność ma znaczenie drugorzędne. Człowiek, zdaniem włoskiego myśliciela jest z natury zły i kieruje się przede wszystkim chciwością. Tym, niemniej może zostać dobra nauczony, o ile jest właściwie kształtowany. “Właściwe kształtowanie” zaś, to nic innego jak budzenie lęku. Strach ma być bardziej trwałą podstawą budowania porządku w społeczeństwie niż miłość do władcy. Łaska ludu jest bowiem zmienna, a strach pozostaje.

• Andrzej Frycz Modrzewski – „O poprawie Rzeczypospolitej” – „O poprawie Rzeczypospolitej” jest dziełem obejmującym całośćnajważniejszych reform ustrojowych koniecznych do wprowadzenia, jeśli mają być wykonane historyczne zadania pokolenia, które po raz pierwszy w dziejach miało dane stworzyć państwo naprawdę już nowożytne. W kolejnych księgach pisarz mówi: „O obyczajach”, „O prawach”, „O wojnie”, „O kościele”, „O szkole”. Modrzewski zdając sobie sprawę z tego, że osiągnięcie reform państwowych w szesnastowiecznej Polsce było możliwe jedynie poprzez króla i szlachtę, tym właśnie zadedykował swoje dzieło. Autor wykazał tu elitom rządzącym konieczność reform, a zarazem sposób ich przeprowadzenia. Modrzewski w swoim dziele występuje przeciw przywilejom rodowym wynikającym z pochodzenia szlacheckiego – szczególnie przy obsadzaniu wysokich stanowisk państwowych. Decydującym momentem powinna tu być przydatność samej osoby do zajmowania danego stanowiska, jej mądrość, wiedza i uczciwość. Najbardziej gwałtownie występował przeciw nierówności prawa karnego. Żądanie zrównania wszystkich obywateli wobec prawa przewija się wielokrotnie przez cały traktat. W dwóch ostatnich księgach Modrzewski domagał się zarówno pewnych zmian wewnątrz kościoła, jak i uregulowania wzajemnego stosunku kościoła i pąństwa w celu całkowitego uniezależnienia od papieża i jego legatów, reprezentujących interesy obce, często wręcz sprzeczne z interesami Polski.
• Konwencja Konstytucyjna Stanów Zjednoczonych (28.05 – 17.09.1787) – prototyp konstytuanty, której wynikiem prac jest obowiązująca konstytucja USA.
• Carl von Clausewitz (1780 – 1831) – „O wojnie” – Pokazał on wojnę jako wielką sferę działania społeczne i polityczne, którą od innych form działalności ludzkiej odróżnia legitymizowanie używania zamierzonej przemocy do osiągania celów politycznych. Podstawą teorii Clausewitza były wzajemne relacje między niewymiernymi czynnikami moralnymi (psychologią ludzką) a przeliczalnymi czynnikami fizycznymi w wojnie. Siły moralne uważał Clausewitz za jeden z najważniejszych, nie podlegających logicznej kalkulacji czynników wojny.Naturę wojny determinuje polityka, toteż okoliczności polityczne kształtują (lub powinny kształtować) jej strategię. Clausewitz sformułował sławną myśl, najczęściej cytowaną z całego dzieła: „wojna nie jest niczym innym, jak dalszym ciągiem polityki przy użyciu innych środków”. Z charakteru wojny jako narzędzia działania polityczne, w ujęciu Clausewitza wynikają cele wojny: zmuszenie przeciwnika do wykonania naszej woli, a nie (jak wielokrotnie podkreślał) zniszczenie jego armii lub zasobów. Z tego charakteru wojny wywodził jej cele: polityczne i militarny. Pierwszy osiąga się przez rozwiązania polityczne i jest nim zmuszenie przeciwnika do wykonania naszej woli; w wojnie osiąga się go przez realizację celu militarnego przez armię; ale przy realizacji militarnych celów wojny nie można tracić z pola widzenia jej zasadniczego celu polityczne, dlatego działania militarne, a zwł. strategia i jej realizacja, powinny znajdować się pod kontrolą kierownictwa politycznego. Doktryna strategiczna Clausewitza najczęściej była odczytywana jednostronnie, zwłaszcza przez niemieckich autorów doktryn woj. okresu wilhelmińskiego i nazistowskiego; eksponowano koncepcję „absolutnej wojny” i zasadę silnego, krótkotrwałego skupionego uderzenia jako najskuteczniejszego sposobu realizacji jej militarnego celu. W przedstawianiu jego poglądów pomijano zwykle strategię aktywnej obrony (do której przywiązywał wielką wagę) oraz doktryny „wojny ograniczonej” i „wojny minimalnej.

PS2

Przez uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego Polski można rozumieć względnie stałe czynniki mające podstawowy bądź istotny wpływ na charakter polskiego bezpieczeństwa narodowego. Wynikają one z natury świata i życia społecznego, miejsca Polski na Ziemi, historii i tradycji, charakteru współczesnych zagrożeń oraz aktualnego stanu polskiej państwowości, a także stanu organizacji bezpieczeństwa międzynarodowego. Zmienność, nieprzewidywalność i zaskoczenie (cyt. Beaufre’a) stanowią podstawowe uwarunkowania bezpieczeństwa wynikające z natury świata, jego przyrody i z kolei życia społecznego, w których ciągły ruch, będący fundamentalnym atrybutem świata powoduje nieuchronne zmiany, niemożliwe do „przewidzenia”. W odniesieniu do bezpieczeństwa Polski, wpływ warunków – atrybutów zmienności, nieprzewidywalności i zaskoczenia można sprowadzić do trzech podstawowych hipotez:  Pierwsza to konieczność traktowania bezpieczeństwa narodowego jako dynamicznego procesu podlegającego nieustannym zmianom, w którym to procesie „poleganie na laurach” prowadzi nieuchronni do tragedii.  Drugą to konieczność traktowania wszelkich hipotez, przepowiedni i proroctw oznajmujących status quo lub odnoszących się do przyszłości nie tylko za prawidłowe, nieodpowiedzialne, ale groźne dla bezpieczeństwa Polski, gdyż rozbrajają społeczeństwo od troski i wysiłku nad tworzeniem najważniejszej potrzeby i wartości, jaką jest bezpieczeństwo. (wszelkie przepowiednie, że Polska jest bezpieczna prowadzą do demobilizacji świadomości i uśpienia czujności)  Trzecia hipoteza, wypływająca ze zmienności, nieprzewidywalności i zaskoczenia dla bezpieczeństwa Polski to konieczność jego kreacji , tworzenia, a nie reagowania post fatum na zaistniałe zagrożenia. (należy budować struktury bezpieczeństwa, bo dzisiaj jesteśmy odpowiedzialni za to, co będzie za parę lat) Miejsce Polski na Ziemi, nasze umiejscowienie w przewężeniu bałtycko-karpackim stanowiącym najważniejszy równoleżnikowy szlak lądowy między Europą Zachodnią i Wschodnią Azją, a szerzej między Europą a Azją – stanowi główny i decydujący wyznacznik bezpieczeństwa narodowego Polski. O ile geostrategiczne położenie Polski kształtuje zewnętrzne uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego, touwarunkowania geograficzne – najogólniej rozumiane jako fizyczne, przestrzenne i społeczno-gospodarcze właściwości Polski – kształtują wewnętrzne uwarunkowania naszego bezpieczeństwa. Uwarunkowania geostrategiczne Polski:

1.  Główna cecha geostrategiczna – położenie Polski między dwoma mocarstwami: Niemcami i Rosją. Dysponują ok. 20-krotną przewaga potencjału militarnego, 6-krotną przewagą potencjału ludnościowego
   

2.  Presja przed ekspansją ze strony Rosji i Niemiec
   

3.  Połączenie sił obydwu mocarstw stanowi zagrożenie i zapowiada likwidacje polskiej państwowości
   

4.  Mały kraj – więc należy budować silne państwo, umacniać je wobec potęg
   

5.  Silny system wojskowy na terenie całego kraju (Obronny System Wojskowy WO+OT=> fundament BN!)
   

6.  Jesteśmy członkami NATO – brak potencjalnego zagrożenia ze strony Niemiec
   

7.  Ukraina  - wsparcie jej suwerenności chroni Polskę przed imperialistycznymi dążeniami Rosji (bezp. Polski i Europy)
   

8.  USA – poparcie rządu i społeczeństwa USA, ważny strategicznie sojusznik dla bezp.
   

Uwarunkowania geograficzne Polski:

1.  Państwo ma kształt zbliżony do koła – jest to korzystne dla obrony i zarządzania państwem
   

2.  Granice wschodnia i zachodnia i północno- wschodnia są otwarte – stanowią główny przedmiot obrony, kontroli ruchu osób i towarów, jedno ze wspólnych wyzwań obrony dla NATO i UE
   

3.  Liczba ludności – niski wskaźnik dzietności wskazuje zagrożenie dla bytu narodowego (mniej mężczyzn zmniejsza potencjał wojskowy)
   

4.  Duża odsetek młodzieży – szansa dla budowy bezpieczeństwa
   

5.  Odra  i Wisła – ogromne zagrożenie powodziowe; stare obwałowania nie chronią nas przed powodzią; zabudowane poldery; brak zbiorników retencyjnych
   

6.  Infrastruktura drogowa – fatalny stan, mała gęstość
   

7.  Rolnictwo – dobrze się rozwija, korzystny klimat i warunki terenowe; bezpieczeństwo żywnościowe
   

8.  Źródła energii – powoli się wyczerpują; potrzebne działania w obrębie UE i NATO o dostarczanie ropy naftowej i gazu ziemnego
   

9.  Lasy – walor obronny.