Praca zaliczeniowa z WOS-u

Organizacje pozarządowe chroniące prawa człowieka w Polsce

Organizacje pozarządowe zaczęły powstawać w Polsce w tym samym czasie co w Europie Zachodniej jednak były one nielegalne, podobnie jak w pozostałych państwach socjalistycznych. Pełnią one bardzo istotną rolę w ochronie praw. Mogą one uczestniczyć w pracach Komisji Praw Człowieka, instytucjach OBWE oraz UE, które mają podobną misję. Podstawą prawną współpracy z ONZ jest art. 71 Karty Narodów Zjednoczonych. (z ang.) Non- governmental organizations - NGOs czyli pozarządowe organizacje, stanowiące podstawowy składnik międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka, mogą współpracować na dwóch płaszczyznach tj. proceduralnej oraz bezpośredniej interwencji w Komisji Praw Człowieka i podkomisji, dzięki rezolucji 1296 ECOSOC z 1968 roku i reguł proceduralnych (75 i 76). NGOs pomagają uzupełnić informacje sprawozdań dostarczanych przez państwa na temat przestrzegania praw człowieka, niestety nie zawsze obiektywnych. Najogólniej można powiedzieć, że organizacje pozarządowe zapobiegają nadmiernej koncentracji władzy, zwracają uwagę rządów na problemy, np. dotyczące statusu kobiet czy sytuacji dzieci. Wyróżnia następujące funkcje tych organizacji:  funkcja normotwórcza. Polega na uczestniczeniu NGOs w wypracowywaniu nowych standardów ( konwencji ) w zakresie praw człowieka. Od NGOs wychodzą często inicjatywy czy nawet gotowe projekty, zaś ich przedstawiciele są aktywni w toku prac nad nowymi instrumentami w organizacjach międzynarodowych. Częściej jednak wywierają presję na rządy na rzecz podjęcia prac zmierzających do traktatowej regulacji jakiegoś problemu w zakresie ochrony praw człowieka. NGOs są także aktywne we wspieraniu międzyrządowych instytucji zajmujących się prawami człowieka lub stoją za tworzeniem nowych,  funkcja implementacyjna. W niezliczonych sytuacjach NGOs prowadzą wczesne ostrzeganie i monitoring oraz informują świat o pogwałceniu praw człowieka, szczególnie wtedy, gdy rządy, które stoją za tymi naruszeniami odmawiają współpracy z organizacjami międzynarodowymi i gdy nikt poza nimi nie zamierza reagować w takich sytuacjach. Tego rodzaju misje śledcze maja niekiedy nielegalny charakter, co stanowi dodatkowe zagrożenie dla uczestników. Z braku uwikłań z zależności polityczne czy gospodarcze organizacje pozarządowe mogą otwarcie i bezkompromisowo stawiać sprawę odpowiedzialności poszczególnych rządów czy polityków za naruszenie praw człowieka. Żaden rząd nie lubi być publicznie piętnowany za brutalne postępowanie w stosunku do swych obywateli,  funkcja promocyjno – edukacyjna. Chodzi tu o kształtowanie postaw jednostek, społeczności, władz w duchu poszanowania praw człowieka. Polega to na przeprowadzaniu pewnych form kształcenia, kursów, seminariów, dostarczaniu przez publikację i media jednostkom i zbiorowościom informacji o ich prawach. Warto przy tym pamiętać, że członkowie NGOs dysponują daleko większym zapleczem analityczno – badawczym niż niejeden rząd czy organizacja międzynarodowa. Często przy okazji spotkań międzynarodowych eksperci tych organizacji wspomagają swoją kompetencją przedstawicieli rządów. Biorą też udział w misjach pokojowych i operacjach prowadzonych pod egidą ONZ,  funkcja humanitarna. Polega na pomocy ofiarom naruszeń praw człowieka, np. tortur, konfliktów, ludności cywilnej pozbawionej możliwości przeżycia w rezultacie takich konfliktów. Bez tego rodzaju pomocy skala nieszczęść i cierpienia w różnych częściach świata byłaby niewyobrażalnie większa. Swoje zadania NGOs wypełniają samodzielnie, ale także, jeśli zachodzi potrzeba, we współpracy z państwami i organizacjami międzyrządowymi. Bywa jednak, że działają one wbrew woli władz, a rządy różnych państw nie wahają się przeciwdziałać aktywności NGOs, stosując szykany, represje, więzienie, tortury, a w skrajnych przypadkach – mordując obrońców praw człowieka. Reasumując, można przyjąć, że organizacje pozarządowe stanowią wzmocnienie skuteczności ochrony praw człowieka w wymiarze narodowym i międzynarodowym. Obok filaru państwowego oraz prawa i organizacji międzynarodowych stanowią trzeci, niezbędny filar systemu ochrony praw człowieka. Wśród najpopularniejszych organizacji pozarządowych działających w Polsce, można wymienić: Polski Czerwony Krzyż, który jest najstarszą organizacją pozarządowa działającą w Polsce, powołaną 27 czerwca 1919 roku. Do zadań PCK należy:  szkolenie drużyn sanitarnych  organizowanie honorowego krwiodawstwa  organizowanie kursów ratowniczych  szerzenie idei humanitaryzmu we współczesnym świecie  poszukiwanie osób zaginionych podczas wojny w ramach Biura Informacji i Poszukiwań  poszukiwanie osób represjonowanych przez system stalinowski  zapobieganie chorobom zakaźnym i cywilizacyjnym  uczestnictwo w międzynarodowych akcjach pomocy humanitarnej Polskie Stowarzyszenie Amnesty International, powstało w 1989 roku, zostało zarejestrowane w sądzie w Gdańsku w 1990 roku. Od 1991 roku uczestniczy w działaniach międzynarodowych mających na celu obronę praw człowieka. Obecnie działa w kilku grupach mających swoją siedzibę w dużych miastach np.: Warszawa, Gdańsk, Kraków, Toruń, Lublin. Amnesty International działa na podstawie Statutu, który zawiera odniesienia do Powszechnej deklaracji praw człowieka i obywatela. Celem działań omawianej organizacji jest m.in.:  podejmowanie działalności propagującej prawa człowieka  prowadzenie i wspieranie działań mających na celu pomoc dla więźniów  prowadzenie kampanii uświadamiającej łamanie praw człowieka  prowadzenie akcji edukacyjne  przeciwstawianie się karze śmierci  walka o prawa człowieka do sprawiedliwego sądu Amnesty International jest organizacją niezależną od rządów, religii, polityki i ekonomii. Działa na rzecz konkretnego człowieka, grupy ludzi, ma zasięg globalny. Przykładem akcji prowadzonej przez Polskie Stowarzyszenie Amnesty Internationalbyła jej obecność na placu w Chinach w 1990 roku, w rocznicę masakry na placu Tiananmen. Inny przykład z 2005 roku, to przeprowadzenie akcji „Wolność dla Białorusi”, kiedy to polskie dzienniki ukazały się w kolorach czarno – białych jako protest przeciwko ograniczaniu wolności słowa na terenie Białorusi. Komitet Helsiński w Polsce i Helsińska Fundacja Praw Człowieka Organizacje zostały powołane na przełomie 1982/1983 decyzją Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej, powstałej 22 kwietnia 1982 roku, w celu kontroli przestrzegania praw i wolności człowieka. Głównym zajęciem Komitetu w tym czasie było gromadzenie danych o sytuacji prawnej Polaków. Prace Komitetu zaowocowały raportami pt. „Polska w okresie stanu wojennego” i „Prawa człowieka i obywatela w PRL” przedstawionymi na Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w Madrycie. Na prośbę Komisji Praw Człowieka opracowano dotyczący niezawisłości sądów w Polsce. Ostatecznie na bazie doświadczeń w 1984 roku powołano Komitet Obrony Praworządności oraz Komitet Obywatelski Przeciw Przemocy. Do dziś Komitet Helsiński w Polsce zajmuje się sprawami obrony praw człowieka. Głównie prowadzone są działania mające na celu monitorowanie np. procesów legislacyjnych oraz edukację i inne inicjatywy z omawianego zakresu. Ciekawą inicjatywą jest założenie i funkcjonowanie Szkoły Praw człowieka, która kształci przyszłych wykładowców w tej dziedzinie. Wśród innych organizacji pozarządowych działających w Polsce w obronie praw człowieka znajdują się: Polska Akcja Humanitarna Centrum Pomocy Uchodźcom działa od 1993 roku (ówcześnie jako Equi Libre) i jest organizacją udzielającą pomocy ludziom zmuszonym z przyczyn politycznych, religijnych i ekonomicznych do ucieczki z własnego kraju. Ci uchodźcy, którzy zostają na terytorium Polski otrzymują opiekę od organizacji. Wśród osób będących pod opieką są Bośniacy, Czeczeńcy, Rumuni, Białorusini i inni. Polska Akcja Humanitarna pomaga tym, którzy otrzymali status uchodźcy lub o niego się starają. Podejmowana pomoc ma postać poradnictwa prawnego oraz zapewnienia podstawowych środków do życia. Na terenie naszego kraju istnieją ośrodki specjalnie zorganizowane dla uchodźców. Fundacja SOS Organizacja zajmuje się pomocą w ochronie życia poczętego i udzielaniem wsparcia dla matek samotnie wychowujących dzieci. Została założona w 1989 roku przez księdza Ryszarda Halwe. Formy pracy Fundacji są bardzo różnorodne np. zakładanie domów dla samotnych matek, edukacja, promocja życia, szkolenia przeznaczone dla młodzieży i studentów. Fundacja zajmuje się również opieką nad osobami zagrożonymi ubóstwem oraz wspieraniem szkół i ośrodków zdrowia w rejonach najbiedniejszych. Caritas Polska Caritas jest organizacją charytatywną Kościoła rzymskokatolickiego organizuje działania niosące pomoc osobom bezrobotnym, bezdomnym, chorym, ubogim. Caritas udziela pomocy ofiarom wojen i kataklizmów na terenie Polski i poza jej granicami. Do międzynarodowych organizacji pozarządowych działających w obronie praw człowieka nie tylko w Polsce, lecz na całym świecie możemy zaliczyć: Amnesty International, które jest ogólnoświatowym ruchem ludzi działających na rzecz praw człowieka. Jej członkowie dobrowolnie poświęcają swój czas i energię, solidaryzując się z ofiarami przypadków naruszeń praw człowieka. Podstawową forma działalności AI jest prowadzenie kampanii. AI bada, dokumentuje i publikuje raporty o przypadkach naruszeń praw człowieka, ale na tym jej praca się nie kończy. Członkowie AI podejmują praktyczne i skuteczne kroki w celu powstrzymywania tych naruszeń. Działalność AI ma zasięg globalny. Organizacja jest zaangażowana w obronę praw człowieka na całym świecie. Podejmuje działania w sprawie różnorakich przypadków naruszeń praw człowieka, dokonywanych przez wszystkie władze, bez względu na to, czy ofiary aktualnie znajdują się w centrum zainteresowania mediów, czy też ich cierpienia są ignorowane. AI jest ruchem demokratycznym i autonomicznym. Za swoje działania odpowiada wyłącznie przed swoim członkostwem. Wszelkie decyzje podejmowane są przez ciała wybieralne. AI tworzy globalną społeczność obrońców praw człowieka, którzy podzielają zasady międzynarodowej solidarności, skutecznych działań na rzecz indywidualnych ofiar, powszechności i niepodzielności praw człowieka, bezstronności i niezależności, demokracji oraz wzajemnego szacunku. Amnesty International poprzez działania zwykłych ludzi na całym świecie dąży do poprawy sytuacji praw człowieka. Fakty mówią same za siebie. Więźniowie sumienia są uwalniani. Wyroki śmierci są uchylane. Winni tortur pociągani do odpowiedzialności karnej. Rządy postanawiają zmieniać prawo i praktykę. Czasami nasza solidarność podtrzymuje nadzieję. Nadzieja jest cenną bronią dla więźniów walczących o życie, krewnych dążących do sprawiedliwości czy obrońców praw człowieka, którzy wykazując się odwagą, działają – pomimo niebezpieczeństwa i odosobnienia. AI zawsze podkreśla, że nie może być amnestii dla przestępstw popełnionych przeciwko prawu międzynarodowemu i że nikt, włącznie z głową państwa, nie może zasłaniać się immunitetem przed ściganiem tego typu przestępstw. Trybunał Specjalny podjął ostatnio kilka historycznych decyzji: potwierdził, że amnestia z 1999 r. nie dotyczy tych właśnie przestępstw; postanowił także, że Charles Taylor jako były prezydent nie posiada prawnej ochrony przed ściganiem; potwierdził też, że przestępstwo polegające na rekrutowaniu i wykorzystywaniu dzieci poniżej 15 roku życia jako żołnierzy podlega jego jurysdykcji. Z historycznego punktu widzenia, główne cele działań AI wyglądają następująco:  uwolnienie wszystkich więźniów sumienia,  zapewnienie wszystkim więźniom politycznym bezzwłocznego i rzetelnego procesu sądowego, zniesienie kary śmierci, tortur oraz innych form okrutnego, nieludzkiego bądź poniżającego traktowania,  położenie kresu pozasądowym egzekucjom oraz „zaginięciom”,  walka z bezkarnością poprzez pociąganie do odpowiedzialności sprawców naruszeń praw człowieka zgodnie ze standardami międzynarodowymi. Dzisiaj AI ma swych działaczy w każdej części świata. Organizacja zrzesza ponad milion członków i sympatyków w ponad 140 krajach i terytoriach. Jednoczy ich chęć stworzenia świata, w którym postrzegane będą prawa każdego człowieka. W ponad 100 krajach i terytoriach istnieją tysiące grup lokalnych, młodzieżowych i studenckich oraz innych grup specjalistycznych, a także członków indywidualnych. W ponad 50 krajach zorganizowano krajowe sekcje AI, a w 20 kolejnych krajach istnieją struktury koordynacyjne. AI jest organizacją uznawaną i szanowana na całym świecie. Wysyła delegacje na spotkania z rządami i organizacjami międzyrządowymi, takimi jak ONZ. Bierze też udział w międzynarodowych debatach na tematy związane z przestrzeganiem praw człowieka. W celu podejmowania wspólnych działań w AI stworzono następujące podstawowe struktury: na poziomie lokalnym członkowie AI zrzeszają się w co najmniej pięcioosobowe grupy lokalne, podejmujące akcje AI na poziomie krajowym praca członków AI jest rozwijana, wspierana i koordynowana przez sekcje oraz inne struktury koordynacyjne na poziomie międzynarodowym praca sekcji, grup i członków jest rozwijana i wspierana przez Międzynarodowy Sekretariat – główne biuro AI, gdzie koordynowane są badania nad przypadkami naruszeń praw człowieka i gdzie inicjowana jest większość działań podejmowanych przez członkostwo. Komitety Helsińskie Były one wyrazem spontanicznej reakcji społeczeństwa na przyjęcie w Akcie Końcowym KBWE (Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) w Helsinkach (tzw. Wielka Karta Pokoju) zobowiązań państw w zakresie realizacji praw człowieka. W krajach obszaru KBWE podjęły one monitoring działań z punktu widzenia ich zgodności z przyjętymi przez nie zobowiązaniami. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej do końca lat 80 – tych funkcjonowały nielegalnie. Udało im się zebrać dowody łamania praw człowieka i informować o nich opinię publiczną w państwach demokracji zachodniej. Komitety Helsińskie tworzą wspólnie Międzynarodową Federację Helsińską. W Polsce Komitet Helsińskie utworzyła grupa intelektualistów w stanie wojennym. Pierwszy raport „ Polska w okresie stanu wojennego” zawierał analizę porównawczą polskiego prawa z prawem państw zachodnich oraz prezentację wykonywania prawa przez władze polskie. Dokument przemycono do Madrytu na konferencję KBWE i przedstawiono uczestniczącym w niej delegacjom. W późniejszych latach podobne dokumenty prezentowane były równolegle do oficjalnych sprawozdań rządowych w MOP (Międzynarodowa Organizacja Pracy) i Komitecie Praw Człowieka. Po 1989 r. komitet przeszedł do jawnej działalności i założył Helsińską Fundację Praw Człowieka, której działalność koncentruje się na edukacji o prawach człowieka, organizacji „ Międzynarodowych letnich szkół praw człowieka „, szkolenia i konferencje dla grup społecznych pozostających zawodowo związanym z realizacją praw człowieka, np. sędziów, działaczy organizacyjnych. Międzynarodowy Komitet Helsiński śledzi i analizuje przestrzeganie praw człowieka w 53 krajach członkowskich KBWE. Z badań, w których uczestniczą komitety narodowe publikuje roczne raporty. Informuje w nich światową opinię o najbardziej jaskrawych naruszeniach praw człowieka. Human Rights Watch Powstała w 1978 r. Założona została w związku z prosem KBWE w odpowiedzi na prośbę działaczy z Polski, Czechosłowacji i ZSRR. Obecnie jest znaną i wpływową organizacja pozarządową z siedzibą w Nowym Jorku. Słynie z bardzo skrupulatnego śledzenia naruszeń praw człowieka w wielu krajach świata. Silną bronią tej organizacji są wpływy w administracji i Kongresie USA. Dzięki temu ma szanse wpływania na politykę Stanów Zjednoczonych wobec różnych krajów w zależności od stopnia przestrzegania tam praw człowieka. Dysponuje grupą ponad 100 ekspertów: prawników i lingwistów. W zakresie nadużyć prowadzi wywiady nie tylko z ofiarami i świadkami, ale także przywódcami opozycji i związków zawodowych, dziennikarzami, lekarzami oraz innymi osobami, które mogą na bieżąco kontrolować sytuację w tej dziedzinie. HR Watch publikuje raporty zawierające często nie znane wcześniej i ukrywane przez rządy informacje o pogwałceniu praw człowieka. Organizacja prowadzi również rozległą działalność edukacyjną: seminaria, szkolenia, publikacje, międzynarodowy festiwal filmowy poświęcony prawom człowieka. Międzynarodowa Liga na rzecz Praw Człowieka Organizacja założona w 1942 r. Wywarła ogromny wpływ na rozwój ochrony praw człowieka w ramach ONZ. Odegrała też pewną rolę w procesie dekolonizacji. Zajmuje się głównie swobodami obywatelskimi i stosowaniem zasady rządów pracy. Międzynarodowa Komisja Prawników ( ICJ ) Organizacja powstała w 1952 r. i skupia prawników z kilkudziesięciu krajów. Koncentruje się na urzeczywistnianiu głównej, według niej, zasady życia społecznego – rządów prawa, której treść wyznaczają prawa i swobody obywatelskie. Stowarzyszenie przeciw Niewolnictwu Organizacja utworzona w 1839 r. Początkowo działała na rzecz eliminacji wszelkich form niewolnictwa, później także pracy przymusowej, a obecnie też na rzecz ludności tubylczej. Stowarzyszenie zajmuje się również handlem siłą roboczą, pracą dzieci, prostytucją. Międzynarodowy Komitet Opieki nad Rannymi (ICRS) Międzynarodowa Komisja Prawników Międzynarodowe Centrum Prawne Ochrony Praw Człowieka SOS – Torture Międzynarodowy Instytut Praw Człowieka Nie sposób przedstawić wszystkich ważnych organizacji działających na polu ochrony praw człowieka. Ich ilość systematycznie rośnie. Przy formułowaniu Porozumienia Deklaracji Praw Człowieka ONZ w 1948 r. uczestniczyło tylko 15 organizacji pozarządowych. Na pierwszej Światowej Konferencji Praw Człowieka 1968 r. było ich już 150, a na konferencji w Wiedniu w 1993 r. – 841 organizacji i grup ochrony praw człowieka. Obejmuja one swym zainteresowaniem niemal wszystkie dziedziny życia społeczno – politycznego gdzie naruszone są praw człowieka. Bibliografia: 1. Internetowa wolna encyklopedia „Wkipedia” http://pl.wikipedia.org 2. R. Kuźniar „ Prawa Człowieka” Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000 3. A. Łopatka „ Międzynarodowe prawo praw człowieka „ Wyższa Szkoła Handlu i Prawa, Warszawa 1998 4. I. Malinowska „ Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa” Warszawa 1996 5. G. Michałowska „ Prawa człowieka i ich ochrona’’ WSIP Warszawa 2000