Aktywność każdego człowieka oznacza, że on żyje i jego organizm pozwala mu sprawnie funkcjonować. Żyjący, zdrowy organizm ludzki jest zawsze aktywny, to znaczy, że wykonuje mnóstwo ważnych czynności( biologicznych, psychicznych, społecznych), które pozwalają człowiekowi być sobą, rozwijać się i uczestniczyć w życiu społecznym zbiorowości i grup społecznych. Aktywność człowieka realizuje się na różny sposób i na różnych polach. Jest to uzależnione od wielu cech człowieka i okoliczności wynikających z otoczenia społecznego, w którym człowiek żyje, rozwija się, odpoczywa. Cechy te mają różny charakter. Jedne są związane z genotypem i dziedziczeniem pewnych skłonności i tendencji zarówno pozytywnych ( talenty), jak i negatywnych (dziedziczenia skłonności chorobowych); drugie maj swoje źródło w kulturze i środowisku społecznym, z którego się wywodzi lub w którym tkwi człowiek. W określonym stopniu wszystkie te cechy, niezależne jakiej są natury (biologiczne, charakterologiczne, społeczne, świadomościowe) maja wpływ na stopień formy aktywności człowieka jako jednostki i jako członka zbiorowości grupy społecznej. Przyjmujemy, że zdrowy, normalny człowiek wyraża swoją aktywność w dwóch sferach, to znaczy w dziedzinie aktywności indywidualnej, koncentrującej się na płaszczyźnie czynności i działań skierowanych głównie do siebie jako osoby, oraz w dziedzinie aktywności społecznej, kierującej czynności i działają głównie dla pomyślności innych ludzi żyjących w określonych zbiorowościach i grupach społecznych. Aktywność społeczna jest pewną dającą się obserwować dążnością do oddziaływania na otoczenie jest zjawiskiem obserwowalnym i dającym się badać. Bierność społeczna charakteryzuje słabe lub nie istniejące dążenie do tego, by oddziaływać na otocznie, co również da się obserwować i badać. Zarówno aktywność jak i bierność społeczna może być reakcją sporadyczną, sytuacyjnie uwarunkowaną, jak również mniej lub bardziej stałą właściwością człowieka. Można więc mówić o obiektywnych i subiektywnych czynnikach aktywności społecznej. Pierwsze wynikają z potrzeb danego etapu rozwoju społecznego, drugie są wyrazem indywidualnych psychologicznie i kulturowo uwarunkowanych potrzeb jednostek ludzkich. Wśród obiektywnych potrzeb ogólnospołecznych, skłaniających do aktywności, można wymienić: potrzeby opiekuńczo – wychowawcze w stosunku do młodego pokolenia, wynikające ze źle spełnianych funkcji wychowawczych rodziny oraz z rosnącej jej dezintegracji i w stosunku do dzieci i młodzieży upośledzonej fizycznie lub umysłowo. Dzięki aktywności człowiek może się pełniej realizować, afirmować swoją osobę i czuć się zadowolony. Psychicznym i społecznym podłożem aktywności społecznej jest ciągłe szukanie poczucia własnej wartości. Istnieją tysiące powodów, skłaniających ludzi do podejmowania aktywności. Jedna z koncepcji zakłada wrodzony charakter motywów społecznych. Podkreśla się, że życie w stadzie, nawet słabo zorganizowanym, zapewnia znaczny stopień bezpieczeństwa, przeto motyw gromadzenia się utrwalił się w genach np. zjawisko imprintingu – silnego przywiązania potomka do rodzica. Człowiek jest istotą społeczną dlatego, niektóre swoje potrzeby może zaspokoić jedynie przy udziale innych ludzi. Należą do nich potrzeby: miłości, afiliacji, prestiżu, uznania, bezpieczeństwa, osiągnięć czy rywalizacji. Motyw afiliacji, przynależności do grupy, aprobaty – nasila się w sytuacjach zagrożenia, niepewności czy bólu. Motyw prestiżu, uznania, poważania jest tym motywem społecznym, który silnie wiąże się z pragnieniem zyskania wysokiej oceny. Motyw rywalizacji skłania ludzi do konkurowania o lepszy wynik bądź do eliminacji rywalizującego. W pierwszym przypadku jest on siłą napędową współzawodnictwa, w drugim walki. Motyw osiągnięć, dokonania wyraża się chęcią zrobienia czegoś w sposób doskonały lub zrobienia jeszcze czegoś ponad to, co niezbędne. Do motywów społecznych zalicza się także motyw agresji, rozumiany jako motyw wyuczonych zachowań agresywnych. W orientacji psychologicznej różne określenia aktywności społecznej charakteryzują się tym, iż odwołują się do charakterystyki wewnętrznych stanów jednostki. Zatem u podstaw aktywności społecznej leży osobnicza aktywność człowieka, poprzez którą analizuje on woje stosunki z otaczającym go światem, a przekształcając rzeczywistość sam jednocześnie staje się obiektem przekształceń. Działając aktywnie człowiek zmienia się i rozwija. Przekształcając przez aktywność otaczającą rzeczywistość, człowiek zmienia swoją obiektywną sytuację, do której z kolei sam się musi przystosować, albo ją dalej zmieniać. Tak więc człowiek poprzez własną aktywność stwarza dla samego siebie nowe sytuacje, a więc i nowe potrzeby, które wymagają zaspokojenia poprzez nowe formy aktywności.

Bierność społeczna jest przeciwieństwem aktywności. Wyraża się ona w zachowaniach osób i grup, które są obojętne, nieaktywne, a więc pasywne, bezwolne wobec otaczającego świata, wobec uczestników życia społecznego, wobec dokonujących się procesów społecznych, gospodarczych, kulturowych. Bierność społeczna jednostki lub grupy wyraża się niedostatkiem inicjatywy do działania, do wpływania na zmiany, do zainteresowania się innymi ludźmi i otoczeniem społecznym. Z biernością społeczną wiąże się swoisty brak decyzji. W bierności społecznej ginie cel jako bodziec działania. Nie ma woli, by przekształcać rzeczywistość na różnych poziomach i w różnych jej segmentach. Brakuje wewnętrznej potrzeby, motywacji skłaniających do aktywności społecznej. Przyczyny tego stanu mogą być zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne. Wśród zewnętrznych oporów aktywności społecznej można by wyróżnić: subiektywne poczucie jednostki czy grupy, że w aktualnej sytuacji społecznej nie ma możliwości dla aktywności , ponieważ może być ona uznana za działanie wrogie, niebezpieczne, a rezultaty tej aktywności nie zostaną wykorzystane zgodnie z celem. Do wewnętrznych przyczyn bierności społecznej można zaliczyć: określone cechy osobowości jednostki (temperament, charakter) i pewne cechy systemu wartości grup społecznych, które nie skłaniają a wręcz przeciwnie hamują aktywność społeczna takie jak: sposoby socjalizacji i wychowania; rodzaj odziedziczonych wzorów kulturowych; tradycja i preferowane systemy wartości np. zasada „szkoda się wychylać” i robić więcej niż nakazano; poziom wykształcenia i przygotowania zawodowego; znużenie długotrwałymi dyskusjami nad tym co robić, jaki cel realizować, do czego dążyć; przykre doświadczenia, czy poprzednie niepowodzenia prowadzące do zniechęcenia i bierności; zbytnie obawy o to, co inni o mojej, naszej aktywności społecznej pomyślą, powiedzą: wreszcie zbyt chłodna kalkulacja czy aktywność opłaca się. W aktywności, jak i bierności społecznej, ogromną rolę – zwłaszcza dla młodego pokolenia odgrywają odpowiednie wzory osobowe jednostek i wzory zachowań grup oraz autorytety reprezentowane przez nieprzeciętne indywidualności lokalne i typy grup i zbiorowości społecznych. Bez właściwego poziomu aktywności społecznej człowieka i różnych grup społecznych niemożliwy byłby prawidłowy rozwój ludzi i społeczności.