Romantyzm, znacznie różnił się swoimi poglądami od oświecenia. Był to kierunek, który pojawił się pod koniec XVIII wieku i trwał do połowy wieku XIX. Z tą epoką pojawiły się nowe nurty. Przede wszystkim bunt, wobec myśli oświeceniowych. Uważano, że nie tylko ważne jest to, co zbadane, poznane naukowo. Udowadniano, że istotne są odczucia płynące z wewnątrz. Intuicja i poznanie pozazmysłowe.

Romantyzm przypada, na czas dużych zmian, ruchów wolnościowych, szukania nowych dróg. To zachwiało starszymi ideami i powodowało otwieranie się na rzeczy nowe, tajemnicze i wychodzące poza wcześniej ustalone normy.

Nie uważano, że człowiek, należy do grupy. Traktowano go bardziej indywidualnie. Mógł działać jako jednostka, mieć własne przemyślenia, różne od innych.

Naturę postrzegano, jako istotę myślącą, współgrającą z człowiekiem. W utworach, przypisywano jej często moc sprawczą. Pomaga ludziom, wymierza kary, za złe postępowanie. Uczy, jak powinien żyć człowiek.

Przyrodę rozumie najlepiej prosty lud i poeta, który w romantyzmie nazywany był wieszczem. Jest to twórca natchniony, potrafiący rozmawiać z Bogiem i znający wydarzenia przyszłe. Jest bardzo wrażliwy i uczuciowy. Poświęca siebie i swoją twórczość, jako ofiarę, za innych ludzi. Uczy przez swoje dzieła istoty życia.

Polska twórczość romantyczna, przypada na lata zaborów. Poeta, ma za zadanie prowadzić swoich rodaków, ku odzyskaniu niepodległości. Poezja ma moc sprawczą. Tworzona jest ku pokrzepieniu serc. Poeta jest jednostką wybitną. Często wykorzystywali fakty historyczne, wydarzenia aktualne, aby literatura, niemal łączyła się z życiem.

Adam Mickiewicz “Odę do młodości”, pisał dla młodzieży studenckiej, z organizacji filaretów i filomatów, której był założycielem. Był to manifest dotyczący idei pokonywania starych poglądów oświeceniowych, oraz pochwała młodości, w każdym jej aspekcie. Oda stała się nieoficjalnym hymnem młodzieży. Pokazywała drogę, jaka powinni iść młodzi ludzie, aby wznieść się ponad przeciętność.

“Pan Tadeusz”, jest epopeją narodową, której celem było pokazanie dawnej polskiej szlachty, która w razie niebezpieczeństwa umiała się jednoczyć, pamiętała o tradycjach szlacheckich. Czciła pamięć narodową, kochała swój kraj i chciała o niego walczyć. Utwór ten napisany był, aby pobudzić uciśnionych ludzi do buntu, walki o ojczyznę, by obudzić patriotyzm. Mickiewicz pokazywał, że nawet kraj, który jest pod zaborami może dzięki pamięci o dawnej świetności, istnieć w sercach Polaków.

W epoce romantyzmu, powstało pojęcie poety-tułacza, który ze względu na przymusowy wyjazd z kraju, wędruje po całym świecie, szukając swojego miejsca. Jest samotny, nie ma przy nim nikogo bliskiego. We wszystkim doszukuje się fragmentów ojczyzny. Patrząc na krajobraz, przypomina sobie wspomnienia, porównuje. Zastanawia się, czy jeszcze kiedyś wróci do ojczystego domu.

Mickiewicz, po zdekonspirowaniu organizacji filomackiej, został zmuszony do emigracji. W 1823 roku, powstaje cykl utworów “Sonety krymskie”. Pokazują one, jak bardzo poeta był związany ze swoim krajem i jak bardzo mu go brakuje.

Juliusz Słowacki, w utworze “Smutno mi Boże”, również nawiązuje do kwestii poety-wędrowca. Bez domu i szans na powrót, stara się odnaleźć w obcym miejscu. Podróżuje do Aleksandrii i będąc na statku widzi lecące bociany. One przypominają mu ojczyznę. Powodują falę wspomnień i goryczy. Hymn ten, to osobiste przemyślenia poety, nad własnym życiem.

Poeci, mieli często wiele wspólnego z literackim bohaterem romantycznym. Byli jak on bardzo wrażliwi, uczuciowi, samotni. Często przeżywali nieszczęśliwa miłość. Otoczenie, dobrze ich nie rozumiało. Czuli, że w swoim życiu mają wiele do zrobienia. Mieli świadomość potęgi poezji, jako nośnika wątków patriotycznych. Uważali, że również taką bronią, można pomagać w odzyskaniu niepodległości.

Przykładem może być “Konrad Wallenrod”, który został napisany przez Adama Mickiewicza, a miejsce utworu to dawna Litwa. Poeta pokazuje w nim walkę o wolność ojczyzny, za pomocą podstępu. Główny bohater Konrad Wallenrod, musi odrzucić wszystkie ideały, miłość, poczucie sprawiedliwości, aby podołać podjętej decyzji. Dla Polaków informacje, związane z utworem były bardzo czytelne. Po wybuchu powstania listopadowego, zapisano podobno zdanie: “Słowo stało się ciałem, a Wallenrod - Belwederem”.

Juliusz Słowacki dramat “Kordian”, napisał po klęsce powstania listopadowego. Krytykuje w nim dowództwo tego powstania, umieszczając nazwiska osób już na początku utworu. Znajdziemy tam generałów: Chłopickiego i Krukowieckiego. Joachima Lelewela, Piotra Skrzyneckiego, Juliana Niemcewicza, księcia Czartoryskiego. Pokazuje w swym utworze, że jeden człowiek nie jest w stanie uwolnić ojczyzny od zaborcy. Potęga tkwi, nie w jednostce, ale w grupie, która wspólnie walczy o wolność. Kordian postanawia sam dokonać zamachu na Mikołaja I, jednak w trakcie dosięgają go własne rozterki wewnętrzne i nie jest w stanie zrealizować, swojego zamierzenia. Słowacki krytykuje tym dramatem, pojęcie mesjanizmu, do którego odwoływał się Adam Mickiewicz.

Poeta i poezja w romantyzmie, odgrywała kluczowa rolę. Opierała się na faktach autentycznych, gdzie rzeczywistość mieszała się z wątkami fantastycznymi. Miała ogromny wpływ na odbiorców. Ludzie, utożsamiali się z historiami literackimi. Wiele młodych osób, postanowiło popełnić samobójstwo, z powodu zawodu miłosnego. Dla wielu literatura patriotyczna, była wsparciem w dążeniu do niepodległości.