Rząd posiada swoje agendy na szczeblu regionalnym i lokalnym, czyli tzw. terenowe organy administracji rządowej. Kształt terenowej administracji rządowej został określony na mocy ustawodawstwa przyjętego w 1998 roku, na mocy którego z dniem 1 stycznia 1999 roku wprowadzony został trójszczeblowy podział terytorialny kraju, a na szczeblu wojewódzkim podzielono kompetencje pomiędzy administrację rządową i samorządem województwa. Funkcjonowanie terenowej administracji rządowej reguluje ustawa o administracji rządowej w województwie z dnia 5 czerwca 1998 roku ( tekst jednolity – Dz. U. z 2001 r., nr 80, poz.872 z późniejszymi zmianami) . Zgodnie z art. 2 tej ustawy, administrację rządową na terenie województwa sprawują:

1. wojewoda,
2. działający pod nadzorem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, w imieniu: a) wojewody, z ustawowego upoważnienia, b) własnym, jeżeli ustawy tak stanowią,
3. organy administracji niezespolonej,
4. organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia,
5. działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach,
6. organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia . Jak widać struktury terenowej administracji rządowej mają charakter rozbudowany bądź to na mocy ustawowej, bądź porozumienia pomiędzy organem administracji rządowej a organem administracji samorządowej, który wykonuje szereg zadań rządowych. Oznacza to, że aczkolwiek na szczeblu lokalnym nie ma struktur organizacyjnych administracji rządowej, to jednak zadania publiczne, będące w kompetencji rządu, są tam wykonywane . Na szczeblu wojewódzkim administracją rządowa kieruje wojewoda, który stosownie do art. 7 ustawy administracji rządowej w województwie: • jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie, • jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, • jest organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, • jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów KPA, • jest reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Wojewoda jest stanowiskiem politycznym, także w momencie dymisji rządu jest automatycznie dymisjonowany. Premier jest organem nadzorującym działalność wojewodów z punktu widzenia jej zgodności z polityką rządu, jej legalności, a także rzetelności i zgodności; ponadto, zgodnie ze swoimi uprawnieniami wydaje wojewodom obligatoryjne zarządzenia i polecenia . Art. 15 ustawy okręca jego rolę: Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa, a w szczególności: 1) kontroluje wykonywanie przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów, 2) kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej, 3) dostosowuje do miejscowych warunków szczególnie cele polityki rządu zwłaszcza w zakresie prowadzonej na obszarze województwa polityki regionalnej państwa oraz – w zakresie i na zasadach przewidzianych w ustawach – koordynuje i kontroluje wykonanie wynikających stąd zadań, 4) zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożenia życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków na zasadach określonych w ustawach, 5) reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych, 6) wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa , wynikające z odrębnych ustaw, 7) współdziała z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, 8) przedstawia Radzie Ministrów, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej, projekty dokumentów rządowych w sprawach dotyczących województwa, 9) wykonuje inne zadania przewidziane w ustawach oraz ustalone przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów. Wojewoda dysponuje aparatem wykonawczym w postaci Urzędu Wojewódzkiego oraz zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. O ile Urząd Wojewódzki jest aparatem pomocniczym wojewody, złożonym wydziałów i zintegrowanym pod kierownictwem dyrektora generalnego, o tyle struktury organizacyjne służb, inspekcji i straży zachowują swoją samodzielność, a ich zespolenie polega na zwierzchnictwie wojewody, który jest dla nich organem administracji . Organizację zespolonej administracji rządowej w województwie określa statut urzędu wojewódzkiego, jaki nadaje jej wojewoda po zatwierdzeniu przez Prezesa Rady Ministrów. Struktura organizacyjna urzędów wojewódzkich jest dosyć jednorodna i z reguły obejmuje podobne komórki organizacyjne. Wykaz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży, jacy działają pod zwierzchnictwem wojewody, obejmuje następujące stanowiska:
7. Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej,
8. Komendant Wojewódzki Policji,
9. Kurator Oświaty,
10. Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny,
11. Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej,
12. Wojewódzki Inspektor Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennej,
13. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego,
14. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska,
15. Wojewódzki Inspektor Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych,
16. Wojewódzki Lekarz Weterynarii,
17. Wojewódzki Konserwator Zabytków. Wojewoda ma możliwość tworzenia delegatur urzędu wojewódzkiego w miastach nie będących siedzibą Urzędu Wojewódzkiego. Oprócz Urzędu Wojewódzkiego i administracji zespolonej, w województwie funkcjonują następujące struktury administracji rządowej niezespolonej, które nie zostały połączone z urzędem wojewody:
18. dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,
19. dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej,
20. dyrektorzy okręgów urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,
21. dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar,
22. dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,
23. dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,
24. dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych,
25. dyrektorzy urzędów morskich,
26. dyrektorzy urzędów statystycznych,
27. dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej,
28. komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej,
29. okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego,
30. państwowi inspektorzy sanitarni,
31. powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii,
32. wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego . Organy administracji niezespolonej są bezpośrednio podporządkowane ministrom albo kierownikom urzędów centralnych. Zgodnie z ustawą z dnia 22 marca 1990 roku o terenowych organach administracji rządowej ogólnej były nazywane organami administracji specjalnej. Większość tych organów administracji praktycznie zawsze funkcjonowało poza systemem administracji ogólnej (od 1950 r.) Za tworzeniem takiego wyodrębnionego systemu administracyjnego przemawiają bądź to względy operatywnego i jednolitego zarządzania w skali kraju (np. administracja wojskowa, skarbowość i pobór ceł), bądź względy terytorialne, które czynią nieracjonalne działania w granicach określonych w zasadniczym podziale terytorialnym kraju (np. urzędy górnicze, urzędy morskie). W przypadku niektórych urzędów, jak np. kontrola skarbowa, decyduje czynnik odseparowania od wpływów lokalnych dla dobra wykonywania zadań . Wojewoda ma prerogatywy umożliwiające mu wpływanie na funkcjonowanie administracji niezespolonej. Przede wszystkim powoływanie lub odwoływanie organów tej administracji odbywa się na jego wniosek lub za jego zgodą. Wojewoda musi tu wszakże działać w porozumieniu z ministrem lub kierownikiem urzędu centralnego. W przypadku, gdy nie uzyskuje zgody na swoje propozycje, ma prawo odwołać się do premiera. Organy administracji niezespolonej zobowiązane są do uzgodnienia aktów prawa miejscowego z wojewodą, składania mu corocznych sprawozdań ze swojej działalności, a także do wykonywania poleceń wojewody jako przedstawiciela Rady Ministrów . Wojewoda spełnia także funkcje prawodawcze w zakresie prawa miejscowego. Wojewoda ma prawo wydania rozporządzeń porządkowych niezbędnych do ochrony życia, zdrowia lub mienia, lub służących zapewnieniu porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Akty prawa miejscowego Stanowic mogą także organy administracji niezespolonej oraz sejmik wojewódzki. Wszystkie one podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym wydawanym przez wojewodę . Administracja rządowa wypełnia wobec samorządu terytorialnego przede wszystkim funkcje nadzoru prawnego – kontroli legalności działań organów administracji samorządowych. Szczególne uprawnienia w tym zakresie posiada Prezes Rady Ministrów: • zgodnie z art. 171 ust.3 Konstytucji premier ma prawo wystąpić do sejmu o rozwiązanie organu stanowiącego samorządu terytorialnego, jeśli rażąco narusza on Konstytucje lub ustawy; uprawnienie to zawarte jest także w art. 96 ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 ( Dz. U. z 2001 nr 142, poz. 1591) ale w ust. 2 rozszerzony jest jego zakres na wojewodę, który nie może w przypadku, gdy naruszenie prawa dotyczy zarządu gminy i pomimo wezwania do zastosowania niezbędnych środków nie odnosi skutków, wojewoda za pośrednictwem ministra właściwego ds. administracji występuje do premiera o rozwiązanie zarządu gminy. W przypadku takiego rozstrzygnięcia funkcje organów gminy pełni osoba wyznaczona przez premiera do czasu prawomocnego wyboru nowych organów gminy; Wzajemne relacje pomiędzy terenowymi organami administracji rządowej, a samorządem terytorialnym nie ograniczają się do czysto nadzorczych czynności. Oprócz tego ma miejsce rozbudowany system wzajemnych relacji wynikających z faktu, że organy samorządu terytorialnego wykonują szereg zadań rządowych, jak zadania im delegowane na mocy ustaw albo zadania powierzone na mocy porozumień z właściwym organem administracji rządowej. Dotyczy to pierwszym rzędzie: pomocy społecznej, zdrowia, architektury, gospodarki przestrzennej, geodezji. W tych przypadkach relacje samorządu z organami administracji samorządowej ulegają rozszerzeniu o problematykę budżetową, wyznaczania zadań i wskaźników ich wykonania, nadzór i kontrolę merytoryczną nad wykonaniem zadań rządowych .

BIBLIOGRAFIA:

1. Administracja publiczna, pod red. J. Hauser, Warszawa 2005.
2. Administracja publiczna, pod red., J. Boć, Kolonia 2004
3. Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna zagadnienia ogólne, Warszawa 2004.
4. Łukaszewicz J., Zarys nauki administracji, Warszawa 2007.
5. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (tekst jednolity – Dz. U. z 2001 r., nr 80, poz.872 z późniejszymi zmianami).