Postacie fantastyczne są nieodłącznym elementem kultury romantycznej. Pierwszym poetą, który zastosował elementy fantastyczne, był Adam Mickiewicz w wypuszczonych w 1822 roku „Balladach i Romansach”. To właśnie ten tom określił rolę fantastyki w utworach literackich, czyli pobudzanie wyobraźni oraz wytyczanie odbiorcom odpowiednich postaw. Fantastyka nie występuje jedynie w utworach literackich, znajdziemy ją także m.in. w dziełach sztuki. Warto zatem zastanowić się dłużej nad tym tematem.

Obraz Johanna Heinricha Füssliego pt. „Nocna mara” zapoczątkował używanie motywów fantastycznych, a został upubliczniony już w 1782 roku. Był on wstępem do nowej epoki. Obraz ten jest odpowiedzią na nocne duszności, które przypisywano demonom. Na obrazie możemy zauważyć postać pochodzącą ze świata metafizycznego. Jest to Inkub, który według romantycznych wierzeń miał nawiedzać kobiety we śnie oraz występował w towarzystwie koni, który także jest zawarty na obrazie.

W utworze pt.” Dziady cz.2” Adam Mickiewicz przedstawił nam dwa sąsiadujące ze sobą światy – materialny oraz duchowy. Duchowość przejawia się poprzez wprowadzenie do utworu zjaw, które pokutują popełnione za życia grzechy. Są to duchy pochodzące z wsi, w której odbywa się tytułowy obrzęd. Nie mogą one znaleźć drogi do nieba, dlatego zjawiają się prosząc mieszkańców o przebaczenie i modlitwę. Postacie ze świata duchowego mają zadanie pouczyć ludzi żyjących jak postępować na ziemi, aby nie cierpieć jak one. Do postaci fantastycznych można zaliczyć także ptaki, które uosabiają pokrzywdzonych ludzi.

Tytułowa bohaterka „Świtezianki” jest nimfą wodną, zatem już sama postać wskazuje na występowanie świata fantastycznego i materialnego. Piękna, tytułowa bohaterka w utworze kusiła młodego strzelca, który obiecał jej ludzkiej postaci miłość i wierność. Zanim przemieniła się w „dziewiczą piękność”, ostrzegła młodzieńca przed niedotrzymaniem przez niego przysięgi. Zdradzona nimfa wymierzyła na strzelcu karę i zamieniła go w modrzew nad brzegiem jeziora. Tym samym w balladzie ujawnia się także cecha przyrody, która jest bohaterem utworu. Nie jest to zwykła przyroda, posiada ona cechy fantastyczne oraz jest związana z motywem zbrodni i kary, ponieważ to ona wymierza sprawiedliwość.

W utworze “Romantyczność” występuje duch ukochanego, który jest widziany jedynie przez Karusię. Dziewczyna zachowuje się jak obłąkana, rozmawia z duchem i mówi, że chce go dotknąć, jest ona jedyną osobą, która go widzi. Tłum ludzi wokół nich nie dostrzega ducha, jednak wierzą w powrót Jasieńka i modlą się za niego. Ballada ta jest manifestacją romantycznego sposobu spostrzegania świata. Zastosowanie ducha w utworze miało na celu podkreślenie roli duchowości i uczuć oraz pokazanie ludziom, aby kierowali się także uczuciami, ponieważ nie wszystko można wyjaśnić irracjonalnie.

Postacie fantastyczne w literaturze romantycznej pozwalają na pogłębienie wizji świata i człowieka. Pomagają one pobudzić u odbiorcy wyobraźnię oraz nastawiają ich na pewne postawy, zachowania. Warto także zauważyć, że stosowanie w utworach elementów fantastycznych, nie zawsze wydaje się czymś dziwnym. Epoka romantyzmu nawiązywała do fantastyki ludowej, dlatego utwory zawierają takie postacie jak widma, duchy zmarłych, czy rusałki.