barok

BAROK Nurt dworski – Nurt ziemiański (sarmacki, dworkowy) Nurt plebejski Nurt dworski – związany z kulturą dworską, otwarty na wzorce i wpływy europejskie. Dominuje tematyka miłości, urody kobiecej oraz refleksji nt. przemijania. Nurt ziemiański – związany z kulturą szlachty ziemiańskiej, sarmackiej (skupiony na tradycji polskiej) dominuje tematyka patriotyczna oraz przedstawienie modelu życia szlachcica Sarmaty i kultury szlacheckiej. Nurt dworski: J.A.Morsztyn – kultura dworska, miłość, piękna kobieta, niestałość kobiet. Mistrz konceptyzmu starający się zaskoczyć odbiorcę nietypowym pomysłem i wyszukanymi środkami poetyckimi.

BAROK

  • Nurt dworski –
  • Nurt ziemiański (sarmacki, dworkowy)
  • Nurt plebejski

Nurt dworski – związany z kulturą dworską, otwarty na wzorce i wpływy europejskie. Dominuje tematyka miłości, urody kobiecej oraz refleksji nt. przemijania. Nurt ziemiański – związany z kulturą szlachty ziemiańskiej, sarmackiej (skupiony na tradycji polskiej) dominuje tematyka patriotyczna oraz przedstawienie modelu życia szlachcica Sarmaty i kultury szlacheckiej.

Nurt dworski: J.A.Morsztyn – kultura dworska, miłość, piękna kobieta, niestałość kobiet.

  • Mistrz konceptyzmu starający się zaskoczyć odbiorcę nietypowym pomysłem i wyszukanymi środkami poetyckimi.
  • Wiersze: „Do trupa” – sonet, „Cuda miłości” –sonet, „Niestałek” „Do trupa” – sonet realizujący konceptyzm, zaskakujący jest adresat wiersza, porównanie sytuacji nieszczęśliwie zakochanego z sytuacją trupa i paradoksalny wniosek, że w lepszej sytuacji znajduje się trup. W części opisowej nieszczęśliwie zakochany (podmiot liryczny) porównuje swoją sytuacje z sytuacją trupa poprzez zestawienie znaczeń dosłownych (dot. trupa) z przenośnymi (dot. Zakochanego). W części refleksyjnej zauważa że nieszczęśliwie zakochany jest w gorszej sytuacji jako skazany na wieczne odczuwanie cierpień podczas gdy trup wolny jest od wszelkich uczuć. „Cuda miłości” – sonet ukazujący w części opisowej paradoksalne stany, którym ulega człowiek zakochany. Opis zachowań, odczuć człowieka zakochanego jest dla niego niezrozumiały. Dochodzi więc do refleksji, że są to cuda wywołane przez miłość, których nie można pojąć rozumowo, bo to uczucie nie poddaje się logicznym osądom. „Niestatek” – poeta posługuje się anaforą „prędzej” pokazując, że zjawiska powszechnie uznane za niemożliwe są bardziej prawdopodobne niż zaskakująca puenta – stateczność kobiet. Anafora – ten sam wyraz rozpoczynający każdy wers. Przeciwieństwem jest epifora.

Daniel Naborowski – nietrwałość życia, przemijanie, zależność człowieka od życia, miłość.

  • Nawiązuje do biblijnej księgi Koheleta i przedstawia rozważania nt. nietrwałości i marności życia ludzkiego.
  • Wiersze: „Marność”, „Krótkość żywota”, „Do Anny” „Marność” – nawiązuje do biblijnej kategorii Vanitas czyli marność określając nią życie ludzkie. Podkreśla niezmienną od wieków prawidłowość, przywiązanie ludzi do nietrwałych wartości ziemskich. Zauważa, że człowiek powinien zachować w życiu umiar, a przede wszystkim wiarę w Boga, gdyż wtedy świadomość przemijania nie będzie dla niego straszna i nie będzie obawiał się śmierci. „Krótkość życia” – kontynuacja rozważań utworu nietrwałości życia ludzkiego, uzależnionego od upływającego czasu. Wobec wietrzności, determinanta jakim jest czas, życie ludzkie okazuje się bardzo krótkie i w jednym momencie następuje zmiana pokoleń. O krótkości życia decydują takie zjawiska charakterystyczne dla niego – momentalne tj. głos, cień, błysk, dym, wiatr. Wobec potęgi czasu człowiek jest bezradny, ma świadomość, że moment narodzin jest również początkiem podążania ku śmierci. „Do Anny” – (anafora „Z czasem”) wiersz nawiązujący do kategorii czasu i jego władzy nad światem oraz wielkimi zjawiskami. Posługuje się anafora „Z czasem” aby podkreślić zależność świata od czasu – zmienność urody, pór roku. W puencie wiersza zwraca jednak uwagę że jest coś, co nie poddaje się władzy czasu, pozostaje niezmienne – uczucie miłości.

Nurt ziemiański:

  • Wacław Potocki – Związany z kulturą sarmacką, (jednak krtytycznie patrzący na postawy szlachty, w której zachowania widzi zagrożenie, dla bezpieczeństwa kraju. Krytykuje brak poszanowania praw oraz nadmierne przywiązanie do luksusu, wyraża troskę o bezpieczeństwo kraju wobec nieodpowiedzialności i niezdyscyplinowania szlachty. Wiersze” „Nierządem Polska stoi” – krytykuje brak praworządności w kraju, brak poszanowania praw i przestrzegania konstytucji. Oskarża szlachtę o tworzenie praw, których sama nie przestrzega a egzekwuje od przedstawicieli niższych warstw. „Pospolite ruszenie” – wymierzony w szlachtę fałszywie interpretującą swoje prawo do wolności. Dyscyplina i podporządkowanie się rozkazom w czasie pospolitego ruszenia szlachta uznaje za wystąpienie przeciwko ich prawom. „Zbytki polskie” – wymierzony w szlachtę troszczącą się wyłącznie o własny komfort, luksus. Potocki ukazuje szlachtę myślącą o zabawach, strojach, zdobywaniu nowych cennych rzeczy. Oskarża o brak troski, o zagrożoną Ojczyznę. Przestrzega że jeśli zginie Polska, zginą także szlacheckie majątki.
  • Jan Chryzostom Pasek – przedstawiciel kultury sarmackiej, przestrzeganej bezkrytycznie. Autor dwóch części pamiętników, z których pierwsza opisuje wojenne dzieje Paska natomiast druga przedstawia model ziemiańskiego życia szlachcica sarmaty. Wyłaniający się z pamiętników obraz szlachty sarmackiej jest w rzeczywistości negatywny, ale przez Paska idealizowany. Panuje wśród szlachty zacofanie, wiara w zabobony oraz przywiązanie do majątku, stąd małżeństwo uzależnione jest od wielkości posagu oraz korzyści osobiste. Zajęcia szlachty to tradycyjne zajazdy, ciągłe procesy z sąsiadami, zabawy, pijaństwo. Widoczna jest także nietolerancja religijna oraz wyrastająca z przekonania o nadrzędnej wartości kultury polskiej – ksenofobia.