[b]Teatr grecki [/b] Niezależnie od przemian w konstrukcji teatru, najpierw drewnianego, potem kamiennego, stale było w najważniejszym miejscu widowni siedzisko dla kapłana Dionizosa, a pośrodku orchestry znajdował się ołtarz boga. Widownia (theatron) antycznego teatru składała się z półkolistych, wspinających się w górę rzędów ław, które otaczały leżący w dole okrągły plac gładko brukowany, zwany orchestrą, czyli „miejscem tańca”. Na orchestrze, naprzeciw półkola ław, znajdował się drewniany barak, po grecku skene, z którego wyłaniali się aktorzy (po obu stronach skene znajdowały się przybudówki – paraskenia).Aktorzy występowali tylko trzej naraz, ale w różnych częściach sztuki ten sam aktor mógł odgrywać różne postacie, wyobrażone różnymi maskami; występowali aktorzy zawsze w maskach. Wychodzili z baraku i po odegraniu części sztuki, czyli jednego z „epizodów”, z powrotem do baraku wchodzili. Przez niemal cały zaś czas trwania przedstawienia znajdował się na orchestrze chór, czyli zespół ludzi – również w maskach – którzy wykonywali rodzaj powolnego tańca i do wtóru muzyki wygłaszali między poszczególnymi epizodami poetyckie teksty związane z akcją utworu.

Akompaniatorzy, czyli fletniści i kitarzyści, byli dobrze widoczni dla zgromadzonej ludności. Do występu zakładali wyniosłe i elegancki stroje. Aktorzy zaś na nogach mieli koturny, czyli buty z podeszwami zrobionymi z kilku warstw skóry. Dzięki temu postacie były wyższe. Ubierali się w długie stroje, suknie. Maski, jakie nosili uczestnicy chóru, czyli choreuci, oraz aktorzy, trzeba uznać za elementy obrzędowe. Maska odgrywała w kulcie dionizyjskim ważną rolę. Były bogato zdobione i wyrażały bliskość ludzi wobec Dionizosa, wyrażały charakter bohatera i jego nastroje: radość, smutek, złość.

[u]Przedstawienia musiały zachować:[/u]

• jedność czasu – akcja toczy się w krótkiej rozległości czasowej;
• jedność miejsca – bohaterowie znajdują się w jednym otoczeniu;
• jedność akcji – nie było możliwości przedstawiania wielu wątków.

[b]Teatr grecki[/b] Początkowo aktorzy i chór występowali na orchestrze, a widzowie zasiadali na zboczu wzgórza. Z czasem ustawiono drewniane ławy. Dobudowano skene (a z jej dwu stron parodosy - wejścia dla publiczności i chóru), a także proskenion. W 499 r. p.n.e. wydarzyła się katastrofa w teatrze o drewnianych ławach i przeniesiono go do świętego kręgu Dionizosa na ławy wykute w skale.
Teatr Dionizosa w Atenach (który stanowił wzór dla teatrów świata antycznego; jego stopniowa rozbudowa trwała prawie 100 lat): orchestra ma 24 m. średnicy, teatron - maksymalną szerokość 100 m, a wysokość 30 m. Pojemność: 17000 widzów, ale w rzeczywistości zasiadało ich więcej: Platon mówi o 30000. W teatrze nie było kurtyny. Nie było też dachu - przedstawienia odbywały się pod gołym niebem.

[b]Aktor[/b] Na początku jako aktorzy występowali sami poeci (zerwał z tą tradycją dopiero Sofokles, który miał słaby głos), a także dobrzy mówcy. Bardzo wcześnie ustalono, że ci sami aktorzy będą występować w każdej ze współzawodniczących sztuk, gdyż zauważono, że dobra gra aktorska bardzo pomaga dziełu. Społeczeństwo greckie ceniło aktorów: zwalniano ich ze służby wojskowej i płacenia podatków, a jako dobrzy mówcy bywali posłami do innych państw. Aktorom przyznawano też nagrody w czasie agonu tragicznego.

[b]Kostium aktora[/b] Aktor występował w masce (wynika z tego, że nie mógł korzystać z mimiki jako środka wyrazu). Zakładał sandały na grubych podeszwach lub platformach (tzw. koturny), a na głowę specjalne przybranie - tzw. onkos. Aby postać wydłużona w ten sposób nie wydawała się zbyt szczupła, aktorzy grali w wywatowanych szatach (a zatem nie mogli poruszać się zbyt swobodnie). Głównym środkiem wyrazu pozostawało zatem słowo (teatry miały świetną akustykę, a otwór w masce - odpowiednio wykonany - wzmacniał głos).

[b]Organizacja widowisk[/b] Widowiska teatralne miały w Grecji charakter państwowo-religijny. Ich organizacją zajmował się jeden z trzech głównych urzędników - archontów. W ustalonym terminie poeci przedstawiali mu swoje utwory i ubiegali się o “przyznanie chóru”. Archont wybierał trzech poetów i każdemu z nich wyznaczał choregosa - zamożnego obywatela, który opłacał aktorów, muzyków, chór, reżysera, kierownika chóru, próby, dekoracje itd. Choregia (czyli pełnienie funkcji choregosa) było zaszczytem dla obywatela i jedną z form działalności na rzecz państwa. Przedstawienia tragedii trwały przez trzy dni od rana do wieczora: każdego dnia jeden z poetów dopuszczonych do agonu przez archonta wystawiał swoją tetralogię. W Atenach wstęp był bezpłatny, a teatr dostępny dla wszystkich: Greków i cudzoziemców, wolnych i niewolników (ci zresztą przychodzili wcześniej, by zająć miejsca dla swych panów). Kobiety i młodzież rzadziej bywali w teatrze na przedstawieniach komediowych - ze względów moralnych, gdyż komedia attycka cechowała się niewybrednym i dosadnym językiem. Później wprowadzono opłatę za wstęp: 2 obole (było to niewiele - skromne wyżywienie jednej osoby w ciągu jednego dnia). Perykles wprowadził zasiłek teatralny, który ubogim obywatelom miał rekompensować utracony w czasie święta zarobek. Zasiłek wypłacano z kasy miasta, tam też trafiały pieniądze za bilety.

[b]Publiczność[/b] Reagowała bardzo żywiołowo. Czyniono złośliwe uwagi, komentowano grę aktorów, a zdarzyło się też, że przerwano przedstawienie, gdy aktor ze złym akcentem wymówił wyraz, zmieniając jego treść. Jednego z poetów ukarano zaś nawet grzywną za to, że wywołał zbyt wielkie wzruszenie publiczności. Z publicznością walczył w pewien sposób Eurypides, najbardziej niedoceniany i najbardziej postępowy z tragików greckich. Powiedział, że “pisze, aby uczyć publiczność, a nie żeby się uczyć od publiczności”.

[b]Agon[/b] To współzawodnictwo. Poeci wystawiali swoje utwory w konkursie.

[b]Deus ex machina[/b] Dosłownie “bóg z maszyny”. Teatr grecki dysponował wieloma maszynami teatralnymi, aktorów opuszczano na linach albo wciągano na wózkach. Terminem “Deus ex machina” określa się niespodziewane pojawienie się boga, który interweniuje w przebieg akcji.

[b]Didaskalia (spisy aktorów)[/b] Reżyser to “didaskalos”. Didaskalia to wyryte na kamiennych tablicach informacje dotyczące przedstawieni. Zaczął je gromadzić Arystoteles. [b] Katharsis[/b] Pojęcie do dziś tajemnicze, dyskusyjne i niejasne - stosuje je Arystoteles mówiąc o funkcji tragedii. Używa tu słowa o znaczeniu znanym z ówczesnej medycyny: “oczyszczenie”. Arystoteles w I księdze “Poetyki”, w której rozważa tragedię, mówi, w jaki sposób poeta powinien dobierać bohaterów utworu i konstruować jego akcję, aby wywołać u widza uczucia litości i trwogi. Po winien to być bohater podobny w zasadzie do widza, lecz trochę od niego lepszy (na pewno zaś nie nikczemnik ani bohater bez skazy), który popadłby ze szczęścia w nieszczęście nie na skutek swej własnej winy, ale “na skutek jakiegoś zbłądzenia”. Być może Arystoteles miał tu na myśli to, że widz - oglądając losy takiego bohatera - doświadczy uczuć litości i trwogi i w ten sposób się z nich oczyści.

[b]Orchestra[/b] Kolisty, owalny lub kwadratowy placyk, na którym przebywał chór.

[b]Proscenium (proskenion)[/b] Podest, na którym przebywali aktorzy. Znajdował się między orchestrą a skene. Proskenion to dzisiejsza scena.

[b]Protagonista[/b] Pierwszy (główny) aktor.

[b]Scena (skene)[/b] Dodano ją z inicjatywy Ajschylosa w 465 r. p.n.e. Była to buda za orchestrą, która stanowiła magazyn dekoracji, garderobę, a też i ścianę, na której malowano dekoracje. W skene z czasem pojawiło się troje drzwi, którymi wychodzili aktorzy - środkowe drzwi były to drzwi pałacowe, a pozostałe prowadziły np. do miasta lub portu (było to umowne).

[b]Teatron[/b] To widownia, ułożona amfiteatralnie w kształcie półkola lub ¾ koła. Od tego terminu pochodzi słowo “teatr”. Teatr grecki Ma swoje korzenie w uroczystościach ku czci Dionizosa. Obchodzono je dwa razy do roku - ludzie bawili się i świętowali oraz oglądali specjalnie na tą okazję przygotowane widowiska. Pierwsza z tych uroczystości nosiła nazwę Wielkich Dionizjów (połowa marca), druga zwana była Dionizjami Małymi (lub Miejskimi) (wczesna jesień - winobranie). Widowiska, których zadaniem było uświetnianie religijnych uroczystości składały się pierwotnie z występów chóru oraz pokazów tanecznych. Uczestnicy ubierali maski i koźle skóry. W VI wieku p. n. e. dramaturg Tespis wprowadził do widowiska pierwszego aktora. Był on postacią pojedynczą prowadzącą dialog z chórem - ten właśnie dialog stał się początkiem teatru. Na przełomie VI i V wieku p. n. e. dramatopisarz Ajschylos wprowadził rolę dla drugiego aktora i dialog pomiędzy pojedynczymi postaciami bez udziału chóru. W V wieku p. n. e. za sprawą Sofoklesa pojawił się na scenach trzeci aktor a z nim wielostronny dialog. Starożytni nie wykroczyli poza liczbę trzech aktorów przebywających równocześnie na scenie. Aktorami byli tylko mężczyźni, występowali w maskach i często odgrywali więcej niż jedną rolę.